رتبه جهانی «ساخت ایران»

براین اساس، آلمان، سوئیس و انگلستان بالاترین امتیاز از نظر آوازه و محبوبیت کالایی را در دنیا کسب کردهاند. محبوبیت کالاهای ایرانی نیز گرچه در مقایسه با دیگر کشورها، کمتر از حد متوسط است اما همین رتبه نیز گویای شناخت نسبی مصرفکنندگان از برچسب «ساخت ایران» است. بیشترین درصد محبوبیت کالاهای ساخت ایران در بین کشورها به پاکستان، ویتنام، بحرین و چین اختصاص دارد.

رتبه کشورهای مختلف جهان در شهرت و محبوبیت محصولات بر اساس شاخص «ساخت کشور» در سال ۲۰۱۷ اعلام شد. ویژگیهای اثرگذار در این شاخص که برای ۴۹کشور و اتحادیه اروپا محاسبه شده شامل کیفیت بالا، استانداردهای ایمنی بالا، قیمت مناسب، منحصربهفرد بودن، طراحی عالی، فناوریهای پیشرفته، اصالت، پایداری و سازگاری با محیطزیست، تولید منصفانه و نماد وضعیت کالا است.

نتایج بهدست آمده نشان میدهد در سال ۲۰۱۷، آلمان، سوئیس، اتحادیه اروپا و انگلستان بهترتیب بالاترین امتیاز از نظر آوازه و محبوبیت کالایی را در دنیا کسب کردهاند. مرجع آماری «statista» که یکی از موسسههای پیشرو در حوزه آمار است، برای نخستینبار در دوره ۲۰۱۷-۲۰۱۶ کشورها را بر اساس شاخص «ساخت کشور» رتبهبندی کرده است. این موسسه که در سال ۲۰۰۸ راهاندازی شده، علاوهبر استفاده از مراجع آمارهای بینالمللی مانند UN، IMF و بانک جهانی، از منابع اطلاعاتی و آماری داخلی کشورها نیز بهره میگیرد.

براساس این گزارش که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده، بسیاری از کشورهای توسعهیافته با اتخاذ سیاستهای حمایت از بازار داخلی، صنایع خود را تا مرزهای رقابتپذیری جهانی رشد داده و با استفاده از روشهای متنوعی همچون «شکستن قیمتها و دامپینگ»، سعی در به دست آوردن بازارهای هدف کردهاند. در این فضای رقابتی برچسب «ساخت کشور» که به اختصار MICI خوانده میشود، روی کالاها، در برگیرنده مفاهیمی مانند کیفیت، کارآیی و اعتماد بوده و جایگاه ویژهای در بازار پیدا کرده است. عجین شدن اعتبار و هویت ملی یک کشور با مفهوم برچسب «ساخت کشور» باعث شد تا کشورهای متقاضی ورود به بازارهای جدید و نیازمند توسعه، با اعتباربخشی به این برچسب، سعی در گشایش فضای تجاری گستردهتری در پیشروی تولیدکنندگان خود داشته باشند.

این در حالی است که در راستای سوق دادن بازار به مصرف یک کالا، عوامل متعددی موثر است که از جمله میتوان به استفاده از «مواد اولیه مناسب»، «ارتقای فناوری»، «بهبود مستمر کیفیت»، «خدمات پس از فروش»، «قیمت مناسب»، «طراحی مناسب»، «همکاری با برندهای معتبر جهانی»، «رعایت استانداردهای ایمنی» و «عرضه در فروشگاههای زنجیرهای» اشاره کرد. در سطح بازارهای بینالمللی نیز کاهش تنشهای سیاسی، ایجاد وجهه مناسب بینالمللی، کاهش تنش در فضای منطقهای و همسایگان، بهبود ارتباطات و روابط بینالمللی، میتواند به بهبود نماد «ساخت کشور» کمک کند. برچسب «ساخته شده در» ابتدا توسط انگلیسیها در پایان قرن ۱۹ مورد استفاده قرار گرفت تا محصولاتشان از محصولات ارزانتر و اقلام مشابه آلمانی متمایز شود. از سال ۱۹۵۰ بهدلیل تحولات گسترده اقتصادی در آلمان، کاربرد برچسب «ساخته شده در» بهسرعت تغییر کرد و عنوان «ساخت آلمان» به مهر کیفیت محصول تبدیل شد.

مشهورترینها در برچسب «ساخت کشور»

رتبهبندی جهانی شاخص «ساخت کشور» نگاه مثبت مردم را نسبت به محصولات کشورها نشان میدهد. بر این اساس امتیاز اولین جایگاه در رتبهبندی توسط این شاخص، برابر با ۱۰۰ است که به «آلمان» اختصاص داده شده است. ارزیابیها نشان میدهد کشور «سوئیس» با امتیاز ۹۸، «اتحادیه اروپا» با امتیاز ۹۲ و «انگلستان» با امتیاز ۹۱، در جایگاههای بعدی قرار گرفتهاند. در این ارزیابی «اتحادیه اروپا» همچنان بهعنوان یک نام تجاری قوی در سراسر جهان شناخته میشود و در رتبهبندی کلی شاخص «ساخت کشور» جایگاه سوم را با امتیاز ۹۲ کسب کرده است. این اتحادیه از دیدگاه پاسخدهندگان ۳ کشور و در ۸ زیرشاخص، جایگاه اول را به خود اختصاص داده و شهرت خوبی نهتنها برای مصرفکنندگان کشورهای اتحادیه اروپا مانند «سوئد» و «انگلستان» دارد، بلکه در سایر کشورهای خارج از اتحادیه اروپا نیز مانند اکثر کشورهای آمریکای جنوبی (آرژانتین و کلمبیا) جایگاه بالاتری کسب کرده است. آمارها نشان میدهد ۳۷ درصد پاسخدهندگان، «کیفیت بالا» در محصولات اتحادیه اروپا را حائز اهمیت میدانند. محصولات اروپایی دارای شهرت بالاتر از حد متوسط بوده و امتیاز خوبی از نظر کیفیت، تکنولوژی و استانداردهای ایمنی بالا کسب کردهاند. اما یکی از نکاتی که در این گزارش به آن اشاره شده است تاثیر تنشهای منطقهای بر درک مردم از محصولات «ساخته شده در کشور همسایه» است. ارزیابیها نشان میدهد تحولات سیاسی بر تصویر و درک مردم از کشورهای تولیدکننده تاثیر میگذارند، چنانچه این موضوع در برداشت ذهنی مردم از تولیدات کشورهای «ترکیه»، «اوکراین»، «آمریکا» و «یونان» موثر بوده است.

همچنین دادههای آماری نشان میدهد برچسب «ساخت آمریکا» در رتبه هشتم پس از کشورهایی مانند «انگلستان»، «سوئد» و «کانادا» قرار دارد. این در حالی است که محبوبیت محصولات آمریکایی در میان کشورها، در طول دوره مورد بررسی نسبت به ۱۲ ماه قبل از آن بدتر شده است. آمریکا یک مثال از این واقعیت است که تغییرات عمده سیاسی میتوانند تاثیر قابلتوجهی روی تصویر برخی از کشورها از تولید داشته باشند. تحولات سیاسی اخیر به وضعیت محبوبیت دو کشور «ترکیه» و «یونان» نیز آسیب زده است. از سوی دیگر، ارزیابیها نشان میدهد در بسیاری از کشورها، محصولات داخلی اغلب محبوبیت بیشتری داشته و ترجیح داده میشوند؛ بهطوریکه در نظرسنجی صورت گرفته، ۲۲ برند از ۴۹ برند، در کشور خودشان دارای بیشترین امتیاز و محبوبیت بودهاند. محبوبیت محصولات «ساخت ژاپن» نیز نهتنها در ژاپن، بلکه در ۱۷ کشور رتبه اول، دوم یا سوم را کسب کرده است. محبوبیت کالاهای ژاپنی در ویژگیهایی نظیر «کیفیت بسیار بالا»، «پیشرفتهترین فناوری» و «قیمت مناسب» است و امتیاز بالایی را در کشورهای جهان دریافت کرده است. در این میان تنها «چین» بهدلیل مسائل سیاسی و تاریخی به کالاهای ژاپنی امتیاز نسبتا پایینی را داده است. برچسب «ساخت ژاپن» در رتبهبندی جهانی در رده هشتم با امتیاز ۸۱ (مشترکا با «ساخت ژاپن» و «ساخت آمریکا») قرار دارد. همچنین ارزیابیها نشان میدهد بهرغم تحولات فرهنگی و اقتصادی، کشورهای مستعمره نیز درک مثبتی از محصولات استعمارگران سابق خود داشته و محصولات آنها از شهرت بیشتری برخوردار است.

جایگاه کشورها در ویژگی محصولات

براساس این گزارش، رتبهبندی کشورها در ۱۰ ویژگی اثرگذار بر شاخص «ساخت کشور» در سال ۲۰۱۷ نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این رتبهبندی براساس ویژگی «کیفیت بالا»، سه کشور آلمان، سوئیس و ژاپن در صدر جدول قرار دارند. در ویژگی «استانداردهای ایمنی بالا»، «آلمان»، «اتحادیه اروپا» و «آمریکا» به ترتیب در صدر جدول قرار گرفتهاند. کشورهای برتر بر اساس ویژگی «قیمت مناسب» نیز به ترتیب به «چین»، «ژاپن» و «تایلند» تعلق گرفته است. همچنین در رتبهبندی کشورها براساس ویژگی «منحصربهفرد بودن»، «ایتالیا»، «سوئیس» و «فرانسه» بهترتیب پیشتازان این زیرشاخص محسوب میشوند. «ایتالیا»، «آلمان» و «فرانسه» هم سه کشور ممتازی به شمار میروند که در «طراحی عالی» جایگاه اول تا سوم را از آن خود کردهاند. همچنین بررسیها نشان میدهد که در ویژگی «فناوری پیشرفته» کشورهای «ژاپن»، «آلمان» و «آمریکا» به ترتیب سه جایگاه نخست را به دست آوردهاند. در ویژگی «اصالت» هم که یکی از زیرشاخصهای مورد بررسی است، کشورهای «سوئیس»، «آلمان» و «ایتالیا» در رتبه اول تا سوم هستند.

در ویژگی «پایداری یا سازگاری با محیط زیست» هم بهترتیب کشورهای «کانادا»، «فنلاند» و «سوئد» بیشترین امتیاز را به دست آوردهاند. «کانادا»، «فنلاند» و «ایرلند» نیز براساس دادههای آماری سه کشوری محسوب میشوند که در ویژگی «تولید منصفانه» جایگاه اول تا سوم را کسب کردهاند. در «نماد وضعیت» هم که آخرین ویژگی مورد بررسی در این گزارش بهشمار میرود بهترتیب کشورهای «سوئیس»، «آمریکا» و «ایتالیا» قرار گرفتهاند. همچنین جداول آماری نشان میدهد، مردم دنیا نگاه مثبتتری از نظر «کیفیت بالا» و «استانداردهای ایمنی بالا» همراه با محبوبیت کلی نسبت به برچسب «ساخت آلمان» در مقایسه با سایر کشورها دارند. پس از آلمان، معتبرترین برچسب، «ساخت سوئیس» و پس از آن اتحادیه اروپا، انگلستان و سوئد است. سوئیس جایگاه دوم رتبهبندی جهانی را در ویژگیهای «نماد وضعیت» و «اصالت» دریافت کرده است. از سوی دیگر برتری ایتالیا در «طراحی ایتالیا» و ژاپن در «فناوریهای پیشرفته» در بین کشورها ثبت شده است. برتری چین هم در مورد «قیمت مناسب» و برتری کانادا در جایگاه ششم به لحاظ «پایداری/ سازگاری با محیط زیست» و «تولید منصفانه» ارزیابی شده است.

ایران در ردهبندیها

بررسیها نشان میدهد بهطور کلی، ایران در ارزیابی کالاهای ۴۹ کشور و اتحادیه اروپا با امتیاز شاخص ۲۷ در رتبه ۵۰ قرار دارد و محبوبیت کالاهای ایرانی براساس ویژگیهای ارزیابی در مقایسه با سایر کشورها، کمتر از حد متوسط است. البته باید این نکته را در نظر داشت که محدود بودن تعداد کشورهای ارزیابی شده از عواملی است که میتواند بر رتبه ایران موثر باشد. این در حالی است که وجود نام ایران در بین ۵۰ کشور ارزیابیشده گویای شناخت نسبی مصرفکنندگان از برچسب «ساخت ایران» است که میتواند وجه مثبتی در گزارش پیشرو باشد. جداول آماری نشان میدهد بیشترین درصد محبوبیت کالاهای ساخت ایران در بین کشورها به «پاکستان»، «ویتنام»، «بحرین» و «چین» اختصاص دارد. تحلیلگران بر این باورند که با ارتقای سطح تعلق خاطر مصرفکنندگان داخلی به نماد «ساخت ایران»، واحدهای صنعتی و تولیدی ایرانی دارای مزیت در بازار جهانی، با رغبت بیشتری به سمت دستیابی به بازارهای خارجی حرکت کرده و با سرمایهگذاری در سطوح مختلف تولید، میتوانند محصولاتی متناسب با سلیقه مصرفکننده خارجی نیز تولید و عرضه کنند.