استراتژی سه‌وجهی ترامپ- سلمان علیه ایران

این در شرایطی است که سعودیها با دلگرمی از این حمایتها درصدد هستند تا با جلب نظر جنبش فتح به رهبری محمود عباس، زمینهها را برای فشار بر حماس و دور کردن آن از ایران فراهم کنند. تلاشی که در راستای راهبرد مشترک دولت ترامپ و سلمان برای باز کردن جبهههای تازه علیه ایران و متحدان آن در یمن، لبنان و فلسطین قرار دارد.

بهانه موشکی در یمن

در همین ارتباط، کاخ سفید شامگاه جمعه در بیانیهای تلاش کرد ضمن مقصر جلوه دادن ایران در بحران انسانی یمن، حمایت خود را از رویکرد عربستان در قبال ایران نشان دهد. کاخ سفید ضمن استقبال از اقدام ادعایی عربستان سعودی و ائتلاف تحت رهبری این کشور در بازگشایی بندر حدیده و فرودگاه بینالمللی صنعا مدعی شد: «ما در برابر تجاوزگری ایران به حمایت از عربستان سعودی و تمامی شرکایمان در خلیجفارس متعهد هستیم.» در شرایطی که گزارشی محرمانه از شورای امنیت سازمان ملل متحد، ادعاهای ریاض درباره نقش ایران در حمله موشکی ارتش و کمیتههای مردمی یمن به فرودگاهی در ریاض را رد کرده، کاخ سفید بار دیگر به اتهامپراکنی علیه ایران پرداخته است. در این بیانیه ادعا شده است: «شورشیهای حوثی با حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از نوعی سامانههای موشکی بیثباتکننده برای حمله به عربستان سعودی استفاده کردهاند که قبل از درگیریها در یمن وجود نداشتهاند.»

کاخ سفید همچنین در بیانیه روز جمعه خود ادعا کرده: «درحالیکه سپاه پاسداران از بحران انسانی ایجاد شده در یمن برای پیشبرد آرمانهای منطقهای خود بهرهبرداری میکند جامعه بینالمللی باید ایران را بابت نقض مکرر قطعنامههای ۲۲۱۶ و ۲۲۳۱ شورای امنیت پاسخگو کند.»

پیشتر نیز در بیانیهای که از سوی ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان منتشر شد، ادعا شده بود که پرتاب موشک از سوی یمنیها به فرودگاه ملک خالد ریاض را تعرض مستقیم نظامی از سوی ایران تلقی میکند. این بیانیه که از سوی خبرگزاری رسمی عربستان سعودی منتشر شد، تصریح کرد که عربستان حق دفاع از خاک و مردم خود را دارد. بلافاصله عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان نیز در گفت وگو با یک شبکه خبری از تلاش این کشور برای پاسخگویی به این اقدام ایران خبر داد. همزمان ولیعهد سعودی نیز روز پنجشنبه در مصاحبه با روزنامه نیویورکتایمز گفت که عربستان سعودی و کشورهای عربی با حمایت ترامپ به آرامی درحال ایجاد یک ائتلاف علیه ایران هستند. محمد بنسلمان در بخشی از گفتوگوی خود با توماس فریدمن، روزنامهنگار نیویورکتایمز، ترامپ را رئیسجمهوری مناسب برای زمانی مناسب دانست.

ادعاهای هماهنگ مقامات آمریکایی و سعودی در شرایطی است که یک هیات منصوب شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل اخیرا در نامه محرمانهای به دیپلماتهای ارشد اعلام کرده بود که هیچ شواهدی درخصوص ادعاهای عربستان سعودی مبنی بر اینکه ایران مسوول حمله موشکی انصارالله به ریاض است، وجود ندارد. بیانیه کاخ سفید در شرایطی صادر شده که نقش آمریکا در حمایتهای تسلیحاتی، اطلاعاتی و پشتیبانی از عربستان سعودی در یمن اخیرا مورد توجه ناظران مستقل قرار گرفته است. تا جایی که یکی از نمایندگان کنگره آمریکا اخیرا در مصاحبهای با شبکه خبری الجزیره، آمریکا را همدست «جنایتهای جنگی عربستان» در یمن دانسته بود.

خبرگزاری رویترز نیز پیش از این گزارش داد که اقدامات خصمانه عربستان علیه ایران برای محمد بنسلمان و مشاورانش نتیجه عکس داشته است. توماس فریدمن نیز در جریان گفت وگوی خود با ولیعهد سعودی با اشاره به وجود ناهنجاریها در روابط و خصومت میان کشورهای سنی عربی، تاکید کرد که این وضعیت مانع از ایجاد یک جبهه واحد علیه ایران شده است و به همین دلیل ایران غیرمستقیم بر پایتخت چهار کشور عربی (دمشق، صنعا، بیروت و بغداد) کنترل دارد.

دورکردن حماس از ایران

در ادامه تلاشهای هماهنگ آمریکا و عربستان سعودی، یک مسوول بلندپایه فلسطینی فاش کرد که ولیعهد عربستان سعودی در جریان سفر اخیر محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به ریاض از آمادگی کشورش برای پرداخت منابع مالی آشتی ملی خبر داده، اما برای این کار شروطی تعیین کرده است. این مسوول فلسطینی در گفتوگو با «العربی الجدید» اظهار کرد که محمد بنسلمان بر آمادگی کشورش برای تامین منابع مالی آشتی ملی در قبال صلح طولانیمدت گروههای فلسطینی از جمله حماس با رژیم صهیونیستی و تضمین بیطرفی غزه در نبردهای دایر در کشورهای اسلامی و عربی تاکید کرده است.

منبع مذکور همچنین فاش کرد که عربستان سعودی از عباس خواسته است حماس را از ایران و حزبالله دور کند و برای هرگونه کمکی هم در این زمینه اعلام آمادگی کرده است. این مسوول فلسطینی تاکید کرد که عباس به ولیعهد عربستان سعودی ابلاغ کرده است که به هیچ وجه نمیتواند حماس را متقاعد کند که از ایران و حزبالله دور شود و تنها کاری که اکنون میتواند انجام دهد این است که جلوی بهاصطلاح مداخلههای ایران در اوضاع داخلی فلسطین را بگیرد.

عباس از محمد بنسلمان خواسته است رهبران حماس را به ریاض دعوت کند و مستقیما این درخواست را به آنها ارائه دهد، اما بنسلمان گفته که این امر در شرایط کنونی به هیچ وجه شدنی نیست. این درحالی است که منابع خبری قبلا از تصمیم عباس برای استعفا در نتیجه اعمال فشارهای عربستان سعودی خبر داده بود. یک منبع فلسطینی در این زمینه تاکید کرد که پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی به عباس گفتهاند که یا باید طرح صلح دونالد ترامپ را پذیرفته یا استعفا دهد.

تحلیلگران معتقدند سفر محمود عباس به ریاض و دیدار با پادشاه عربستان در چارچوب بازکردن جبهه سوم علیه ایران قابل ارزیابی است و عربستان در تلاش است تا با فشار بر تشکیلات خودگردان، زمینه را برای تعدیل مواضع حماس در قبال ایران فراهم کند. همچنین تحریمها سناریوی دیگری است که عربستان بنا دارد در صورت شکست مذاکرات و فشارهای سیاسی بر حماس، آن را درخصوص این جنبش اعمال کند. از این زاویه است که به گفته منابع لبنانی، عربستان میخواهد تشکیلات خودگردان فلسطین را به ائتلافی که برای مقابله با ایران و حزبالله و با هماهنگی آمریکا قصد تشکیل آن را دارد، ملحق کند.

تحریم حزبالله

تحریم حزبالله در لبنان نیز سومین وجه این راهبرد مشترک بین عربستان و آمریکاست که مورد حمایت اسرائیل و فرانسه نیز قرار دارد. در واقع این تحریم بخشی از تحریمهای بزرگتر موسوم به قانون کاتسا است. در این راستا برنامه موشکی ایران و کمکهای تهران به متحدان منطقهایاش در این راستا نمود پیدا میکند و شاهد یک نوع اجماع نسبی در این مورد هستیم. اصلیترین طرحی که باعث شده تا برنامه موشکی ایران مجددا در یک فضای بینالمللی مطرح شود قانون کاتسا است. این قانون که مدعی ارائه راهبرد منطقهای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتوازن ایران از طریق اعمال تحریمهای بیشتر است، در روزهای اخیر و به بهانه قدرت موشکی ایران در سطح منطقهای و بینالمللی مطرح شده است. حزبالله بهعنوان اصلیترین متحد ایران در منطقه در چارچوب این تحریمها قرار خواهد گرفت.

این تلاشها در یک ماه اخیر با ماجرای استعفای حریری از ریاض پیگیری شد و همچنان و با وجود بازگشت سعد حریری به بیروت در دستور کار قرار دارد. سعد حریری ۴ نوامبر برای ملاقات با مقامات سعودی راهی عربستان شد. او در بیانیه استعفای خود که در ریاض و از شبکه العربیه پخش شد، ادعا کرد که فضای لبنان در زمان حاضر شباهت بسیاری به زمان قبل از ترور «رفیق حریری»(پدرش) دارد و بیم ترور شدنم وجود دارد. حریری در ادامه ادعاهای خود با بیان اینکه ایران سعی در سلطه بر دولت لبنان دارد، آورده است که ایران با تخریب جهان عرب ارتباط دارد و به ادعای او شری که ایران به منطقه فرستاده به سوی خودش بازمیگردد.»

برخی منابع خبری هم ابراز داشتند که دولت عربستان با فراخوان سعد حریری، نخستوزیر لبنان به ریاض از او خواست تا از میشل عون، رئیسجمهوری این کشور و برنامههای او برای حمایت از حزبالله و جنبش آزاد فاصله بگیرد.

در همین ارتباط ثامر السبهان از مقامات بلند پایه سعودی با انتشار توئیتی اعلام کرد که براساس نتیجه دیدارهای حریری با مقامهای عربستان درباره رابطه دوجانبه و تحولات منطقهای، قرار شد او نهتنها از حزبالله لبنان، بلکه از رئیسجمهوری این کشور نیز فاصله بگیرد. اگرچه این بحرانآفرینی عربستان و گروگانگیری شخص حریری تاکنون به نتیجه نرسیده و شاهد رسوا شدن عربستان در سطح افکار عمومی هستیم، اما بهنظر میرسد که همچنان مقامات آمریکایی و سعودی با حمایتهای منطقهای و بینالمللی در تلاش هستند تا نقش حزبالله را در این میان پررنگ کنند. بنابراین و در یک جمعبندی از این تحرکات باید گفت که این بحرانآفرینیها در روابط منطقهای ایران و در ارتباط با متحدان تهران در یمن، لبنان و فلسطین، موج جدید تلاشهای آمریکا و متحدان آن علیه ایران است که طیف وسیعی از اقدامات حتی درخصوص برجام را دربر داشته است.

این راهبرد درصدد است تا بر نقش منطقهای ایران و آنچه نفوذ تهران بر پایتختهای عربی خوانده میشود، متمرکز شود. در واقع دولت جمهوریخواه ترامپ برخلاف دولت دموکرات اوباما معتقد به تجمیع اقدامات فراگیر علیه تهران در راستای محدودسازی قدرت آن در منطقه است. راهبردی که با استقبال کامل عربستان و برخی دولتهای عربی همراه شده است.

در راهبرد جدید آمریکا که از سوی دولت ترامپ اعلام شد، آمده است: «راهبرد جدید آمریکا در قبال ایران، بر خنثیسازی نفوذ بیثباتکننده ایران و مهار رویکرد تهاجمی آن بهویژه حمایت این کشور از تروریسم و گروههای شبهنظامی استوار است. ما باردیگر برای ایجاد سدی در برابر اقدامات خرابکارانه ایران و احیای یک موازنه قوای استوار در منطقه، ائتلافهای سنتی و شراکتهای منطقهای خود را احیا خواهیم کرد.»