برکناری احتمالی وزیر خارجه آمریکا چه پیامدی دارد؟

در عین حال خبرگزاری رویترز نیز خبر داد که جابهجاییها در کاخ سفید صرفا به وزارت خارجه محدود نمیشود و احتمالا جرد کوشنر داماد ترامپ و کوهن مشاور اقتصادی رئیسجمهوری نیز از سمتهای خود کنار گذاشته خواهند شد. کارشناسان بر این باورند که با کنارهگیری تیلرسون سیاست خارجی آمریکا یکدستتر و منسجمتر میشود و در عین حال گرایش بیشتری به نومحافظهکاران به جای ناسیونالیستها خواهد داشت.

یک منبع ناشناس به سیانان گفت: گزارشها از داخل کاخ سفید حکایت از این دارد که دونالد ترامپ بهدلیل نارضایتی از عملکرد رکس تیلرسون بهدنبال برکنار کردن وی از این سمت است.

این منبع گفت که کاخ سفید امیدوار است هر چه زودتر این برنامه محقق شود. در این راستا یکی دیگر از منابع که وی نیز خواسته نامش فاش نشود، گفته کاخ سفید بسیار امیدوار است که تیلرسون جای خود را به مایک پمپئو، رئیس فعلی سازمان سیآیای بدهد.  در عین حال رویترز به نقل از منابع نزدیک به کاخ سفید گزارش داد: این تغییرات فراتر از جابهجایی در وزارت امور خارجه است و گری کوهن مشاور اقتصادی ترامپ و جرد کوشنر مشاور ویژه و داماد ترامپ جزو برکنار شدهها تا پیش از سال جاری میلادی هستند.

طرحی که گفته میشود در کاخ سفید دنبال میشود تنها از سوی کارکنان و مشاوران مطرح نشده و از سوی رئیسجمهوری نیز دنبال میشود. این طرح احتمالا در جلسه شامی که قرار است در آن دونالد ترامپ رئیسجمهوری آمریکا، جیمز متیس، وزیر دفاع و خود تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا حضور داشته باشند، مطرح شود. تلاش برای فریب عمومی برنامهای بوده است که از چندی پیش از سوی ترامپ دنبال میشده و وی بارها، وزیر امور خارجهاش را در ملأ عام تضعیف کرده و آشکارا تیلرسون را مورد ملامت قرار داده است.

با این حال هنوز تیلرسون به گزارشهایی که روز پنجشنبه منتشر شده است هیچ واکنشی نشان نداده و گویی قصد ندارد جای خود را به فرد دیگری بدهد. رئیسجمهوری آمریکا و وزیر امور خارجهاش بارها بهطور جدی درگیریهایی داشتهاند و حتی در یک جلسه خصوصی تیلرسون، ترامپ را «احمق» خطاب کرده و بهرغم اینکه مدتی است از طرح این موضوع میگذرد، آن را تکذیب نکرده است. در مقابل ترامپ نیز یکبار به قصد تخریب وزیر امور خارجهاش در جلسهای که ترامپ میزبان بحرینیها بود در پاسخ به خبرنگاران که از او پرسیده بودند آیا تیلرسون بهعنوان وزیر امور خارجه در کنارش باقی خواهد ماند به سادگی گفته بود: اوه! او اینجا است. رکس اینجا است.

اما شایعات در مورد برکناری وی زمانی تقویت میشود که سارا سندرز، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید میگوید: «وقتی رئیسجمهوری اطمینان خود را به فردی از دست میدهد، طولی نمیکشد که وی از ادامه خدمت محروم شود.»

هنوز برای جدایی تیلرسون از وزارت خارجه زمان دقیقی وجود ندارد اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد و او قطعا از وزارت امور خارجه برکنار خواهد شد.  یک منبع آشنا با این موضوع به سیانان گفت: صدای تیک تاک ساعت میآید. در این شرایط اما جیمز متیس، وزیر دفاع ایالاتمتحده گفته است به غیر از شایعات چیز دیگری در واقعیت وجود ندارد. متیس پیش از اینکه به دیدار نخستوزیر لیبی برود باز تاکید کرد که چیزی نیست که بخواهید آن را دنبال کنید.

گفته میشود در طرح جابهجایی تیلرسون با مایک پمپئو، نام تام کاتن هم بهعنوان ضلع سوم این جابهجایی مطرح شده است. تام کاتن در میان سناتورهای آمریکایی به شخصیت ضد ایرانی معروف است. نامزد پیشنهادی برای جایگزینی تیلرسون نیز دارای مشخصهای مشابه است و پمپئو نیز روحیه ضدایرانی دارد. یک منبع دیگر که وی نیز خواسته است نامش افشا نشود گفته است که در این جابهجایی اعلام شده بود تام کاتن جای پمپئو را در سیا بگیرد، اما با توجه به اینکه جمهوریخواهان برتری شکنندهای در سنا دارند، عدم حضور او در انتخابات ۲۰۱۸ موجب میشود که آنها برتری شکننده خود را در سنا از دست بدهند و همین امر موجب میشود کاخ سفید با احتیاط در این زمینه برخورد کند.

در این سناریو اگر کاتن جای پمپئو را در سازمان سیا بگیرد، جمهوریخواهان تا موعد انتخابات زمان اندکی دارند تا شخص قدرتمند دیگری را در آرکانزاس بتوانند جایگزین وی کنند و احتمال از دست رفتن صندلی آرکانزاس در انتخابات کنگره در سال ۲۰۱۸ از سوی جمهوریخواهان بالاتر خواهد رفت.  جمهوریخواهان تا اول مارس وقت دارند جای خالی کاتن را پر کنند، زمانی که دیگر وقت پر کردن جای خالی به اتمام میرسد و انتخابات مقدماتی عملا در ۲۲ ماه مه کلید خواهد خورد. با این حال جان کلی، بهعنوان رئیس کل کارکنان کاخ سفید طرح جابهجایی تیلرسون را به دونالد ترامپ ارائه داده است. ترامپ نیز گفته است که از تیلرسون ناامید شده و آماده تغییر او است. یک منبع گفته است که ترامپ اخیرا در جلسهای که با مشاوران خود داشته از تیلرسون بدگویی کرده است.

ترامپ بخشی از شهرت خود را در عرصه عمومی آمریکا از سریال «کارآموز» به دست آورده است؛ جایی که وی از جمله معروف خود استفاده میکند و میگوید: «شما اخراجید.» با این حال ترامپ چندان مایل به استفاده از این جمله در کاخ سفید نیست و طرح جابهجایی را کسی جز جان کلی نریخته است اما کسی که قرار است در نهایت به او بگوید شما اخراج هستید، دونالد ترامپ است. به نوشته نیویورکتایمز، اخراج تیلرسون، بهرغم اینکه وزیر امور خارجه آمریکا پیشتر گفته است که از سمت خود استعفا نمیدهد، به مدتها درگیری ترامپ با وی خاتمه میدهد. تیلرسون با ترامپ بر سر برجام، نحوه مقابله با کرهشمالی و همچنین متحدان عرب آمریکا اختلاف نظر دارد. تیلرسون زمانی که ترامپ را احمق خطاب کرد، در مقابل پاسخ تندی از سوی ترامپ شنید و رئیسجمهوری آمریکا به وی گفته بود با طرحهایی که رکس تیلرسون در مورد کرهشمالی دارد فقط وقت خود را تلف میکند.

با این حال، در شرایطی که بسیاری از کارشناسان از نحوه اداره وزارت خارجه از سوی رکس تیلرسون ناامید شدهاند اما میگویند او یک پراگماتیست در داخل تیم ترامپ بهحساب میآید. اما پمپئو که جزو بال تیپارتی حزب بهحساب میآید، امکان دارد که درباره مسائلی مانند ایران و کرهشمالی و سایر مباحث نظرات تندروانهتری داشته باشد. این درحالی است که برکناری تیلرسون به چندصدایی در عرصه سیاست خارجی در این کشور خاتمه میدهد. نظرات تیلرسون عمدتا با نظرات افرادی مانند نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل درباره برخی کشورها متفاوت بوده است.  در عین حال با برکناری تیلرسون و جانشینی پمپئو سیاست خارجی آمریکا گرایش بیشتری به  نومحافظهکاری به جای ناسیونالیسم  خواهد داشت.