تقاضای سفته‌بازی، نکته نگران‌کننده ورود بانک مرکزی به بازار طلا

در اینکه وجود تقاضای سفتهبازی در هر اقتصاد و بازاری واقعیتی ضروری است، شکی نیست؛ اما نگرانی در شدت و حدت این تقاضا در اقتصاد ایران است. در یک سیستم اقتصادی، وجود حدی از تقاضای سفتهبازی حتی میتواند با ایفای نقش متعادلکننده به تضمین بقا و پایداری بازار منجر شود؛ مانند نقش پشه در یک اکوسیستم؛ اما متأسفانه مختصات اقتصاد ایران بهگونهای نیست که  جذابیت لازم را برای جذب نقدینگی به بخش مولد داشته باشد؛ ازاینرو، فعالیتهای سفتهبازی بهویژه در بازار ارز و طلا، همواره یکی از بهترین جایگزینهای پول نقد در اقتصاد ایران است. آن سوی این قضیه برای حداقلسازی فعالیتهای سفتهبازی، افزایش بازده در فعالیتهای مولد اقتصادی و کاهش ریسکهای سیاسی امری ضروری خواهد بود. از این جهت میتوان تعبیر استقبال فراوان از طرح فروش سکه بانک مرکزی را اینگونه دانست که حمله ملخوار سفتهبازان یکی از تهدیدات همیشگی پایداری بازار ارز و بهتبع آن اقتصاد ایران است.

در توضیح بیشتر این مطلب باید گفت برعکس گمان بعضی کارشناسان که افزایش قیمتهای سکه در هفتههای اخیر را بیپشتوانه و حبابی دانستهاند، با درنظرگرفتن ثبات نسبی در بازار ارز در ششماهه ابتدایی سال، میتوان دریافت که این افزایشهای حبابوار در قیمت سکه را میتوان نتیجه کوچ سفتهبازان از بازار ارز به بازار طلا تلقی کرد. در واقع به دلیل حساس و ریسکیبودن نرخ دلار در اقتصاد ایران، متأثر از مباحثی مانند تضعیف ارزش پول ملی و تأثیرگذاری آن روی انتظارات تورمی، سیاستگذار از پذیرش واقعی نرخ ارز سر باز زده است و بهگونهای که هر وقت صحبت از تقویت ارزش پول ملی شده است، نتیجه تغییرات کمتر ریال در مقابل دلار عملکرد مثبتی تلقی شده است؛ درحالیکه وسیله رسیدن به این هدف نیز باید در بررسی عملکرد اقتصادی مرکز توجه قرار گیرد.

در همین حال بانک مرکزی در مقام بازارسازی بازار ارز، دنبال حذف عوامل افزایشی قیمت ارز مانند تقاضای سفتهبازی از بازار بوده است. در نتیجه حباب قیمتی بهوجودآمده در قیمت طلا به دلیل سیاستهای کنترلی دولت در بازار ارز برای مهار تقاضای سفتهبازی و ناامیدی سفتهبازان از این بازار بوده است که موجب شده تا سفتهبازان انگیزههای سفتهبازی خود را در بازار طلا ارضا کنند. برای ماههای آتی بهویژه ماههای منتهی به پایان سال میلادی که تقاضای تجاری ارز به بیشترین مقدار خود در سال میرسد، ادامه عرضه سکه از سوی بانک مرکزی و سرکوب این انگیزه در بازار طلا، ممکن است موجب رهاشدن انگیزههای جمعشده سفتهبازی در بازار ارز و انتقال فشارهای تجمیعی به بازار ارز شود و از این نظر  انتظار افزایش نوسانهای قیمتی در بازار ارز دور از انتظار نخواهد بود. اگر این عوامل را در کنار درنظرگرفتن عوامل افزایش ریسکهای سیاسی در ماههای آتی (مانند رسیدن ماه دسامبر و موعد تصمیمگیری کنگره درباره برجام، افزایش تنشهای سیاسی منطقهای و اتمام مهلت دادهشده FATF  به ایران در اوایل بهمن) قرار دهیم، هیجانیشدن بازار ارز در مقطعی کوتاه بعید نخواهد نبود.