امنیت غذایی و تاثیرپذیری آن از تغییرات اقلیمی

امنیت غذایی زمانی وجود دارد که همه مردم در تمامی ایام سال به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند و غذای در دسترس، نیازهای یک رژیم تغذیهای سازگار با ترجیحات آنان را برای یک زندگی فعال و سالم فراهم کند (فائو، ٢٠٠١). براساس این تعریف، مفاهیم اصلی امنیت غذایی عبارتاند از:  غذای کافی، دسترسی (فیزیکی و اقتصادی) و زندگی سالم و فعال. در اینمیان مفهوم دسترسی به غذا یعنی فرد به شبکه توزیع غذا در محل زندگی خود دسترسی آسان داشته (دسترسی فیزیکی) و با درآمد خود بتواند غذای مورد نیاز را خریداری کند (دسترسی اقتصادی). دسترسی به غذا حاصل تولید داخلی و تجارت است یعنی نیاز به مواد غذایی از طریق تولید داخلی یا واردات تأمین میشود و دسترسی اقتصادی به توانایی و قدرت خرید واقعی مردم وابسته است. دراینمیان نبود دسترسی کافی به غذا، ناامنی غذایی را به دنبال دارد.

ناامنی غذایی یعنی خطر دسترسی کافی به مواد غذایی. این خطر میتواند به دلیل عوامل مختلفی از قبیل کاهش تولید، نوسان قیمت محصول در بازار و محدودیتهای وارداتی باشد. آمار جهانی نشان میدهد در سال گذشته، امنیت غذایی جهان بهبود یافته است. با توجه به شاخص امنیت غذایی (GFSI) در سال ٢٠١٥ درباره ١١٣ کشور مورد بررسی، میانگین نمره امنیت غذایی بهطورکلی ١,٢ نمره افزایش یافته که این پیامد دستاوردهای توسعه پایدار در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه بهویژه در جنوب صحرای آفریقا و کاهش قیمت جهانی غذا بوده است. براساس این شاخص محاسبهشده در سالهای ٢٠١٤ تا ٢٠١٥، شاخص کلی امنیت غذایی ١.٢ نمره، شاخص توانایی مالی یک نمره، دسترسی ١.٤ نمره و کیفیت و سالمبودن ١.١ نمره افزایش یافته است.

در این رتبهبندی از صد نمره، آمریکا با ٨٩ نمره، سنگاپور با ٨٨.٢ نمره و ایرلند با ٨٥.٤ نمره سه کشور در بالاترین شاخص امنیت غذایی و بروندی با ٢٥.١ نمره، چاد با ٢٧.٩ نمره و ماداگاسکار با ٢٨.٨ نمره در کمترین شاخص امنیت غذایی قرار دارند (Global food security index, ٢٠١٥). این اطلاعات نشان میدهد که امنیت غذایی کشورهای جهان با تغییر در عرضه و تقاضا و قیمت آن متغیر میشود. حال این تغییر اقلیم میتواند از طریق تغییرات عمده در شرایط اقلیمی مثل گرمشدن، از طریق تأثیر بر تمام سیستمهای غذایی جهانی، ملی و محلی، بر امنیت غذایی اثرگذار باشد. تکرار و شدت حوادث شدید جوی و خشکسالیها، افزایش سطح آب دریاها و افزایش بینظمیهای الگوهای فصلی بارش، تأثیرات آنی روی تولید غذا، زیرساختهای توزیع غذا، وقوع وضعیتهای اضطراری غذا و فرصتهای معیشتی و نیز سلامت انسانها، در مناطق شهری و روستایی خواهد داشت.

در تحقیقی که هایلی و دیگران (٢٠١٦) انجام دادهاند، پیشبینی کردهاند با گرمشدن هوا و تغییر در الگوی بارش، احتمال کاهش غذای جهانی به میزان ١٠ درصد در سال ٢٠٣٠ میلادی و بیشتر از  ٢٠ درصد در سال ٢٠٥٠ میلادی وجود دارد. برای برنج پیشبینی شده است در سال ٢٠٣٠ میلادی در حدود ٩ درصد و در سال ٢٠٥٠ میلادی در حدود  ٣٠ درصد کاهش تولید برای گندم در سال ٢٠٣٠ میلادی در حدود ١٢ درصد و در سال ٢٠٥٠ میلادی در حدود ١٤ درصد کاهش تولید برای ذرت در سال ٢٠٣٠ میلادی در حدود هفت درصد و در سال ٢٠٥٠ میلادی در حدود ١٦ درصد کاهش تولید برای دانه سویا در سال ٢٠٣٠ میلادی در حدود دو درصد و در سال ٢٠٥٠ میلادی در حدود  ١٧ درصد کاهش تولید پیشبینی میشود. از طرف دیگر پیشبینی میشود به دلیل افزایش حرارت و تغییر در الگوی بارش، قیمت غذا در جهان بین سه تا ٨٤ درصد در سال ٢٠٥٠ میلادی افزایش یابد. از طرف دیگر فائو  پیشبینی میکند عملکرد  محصولات کشاورزی ١٠ تا ٢٥ درصد در سال ٢٠٥٠ میلادی به دلیل تغییرات اقلیم  کاهش  یافته و به دلیل افزایش درجه حرارت، صید ماهیان در حدود ٤٠ درصد در سال ٢٠٥٠ میلادی کم میشود. این در حالی است که با توجه به افزایش جمعیت جهان، باید ٦٠ درصد افزایش در غذا به وجود آید. تغییرات اقلیم خطر و تهدیدی برای امنیت غذایی جهان است.