فرصت گرانبها در گسترش مخالفت‌ها با آمریکا

اول: ناقض اصل سیاسی بیطرفی ایالات متحده آمریکا در مهمترین مناقشه بینالمللی است. از سال ١٩٤٨ تاکنون، با وجود همپیمانی استراتژیک واشنگتن – تلآویو و تعهد آمریکا در حمایت از موجودیت اسرائیل و استفاده از حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد به نفع آن، خطمشی بهظاهر سیاسی آمریکا، ایفای نقش میانجیگری در فصل مناقشه و منازعه دیرپای عربها و اسرائیل بود. تأثیر کوتاهمدت تصمیم ترامپ - همانطور که نماینده تشکیلات فلسطین در سازمان ملل متحد خطاب به اعضای شورای امنیت گفت- نقش ایالات متحده آمریکا برای برقراری صلح در خاورمیانه را تضعیف و این کشور را فاقد صلاحیت برای میانجیگری میکند. تشکیلات دولت خودگردان فلسطین رسما آمریکا را فاقد صلاحیت برای ادامه میانجیگری در بحران خاورمیانه دانسته و دیدار ازپیشتعیینشده محمود عباس، رئیس این تشکیلات را با مایک پنس، معاون دونالد ترامپ که قرار بود در روزهای آینده انجام شود، لغو کرده است.

دوم: ناقض اصول پذیرفتهشده بینالمللی و ١٥ قطعنامه شورای امنیت در مناقشه عربها و اسرائیل و مسئله فلسطین بوده که اولین آن قطعنامه ٢٤٢ در نوامبر ١٩٦٧ مورد اجماع بینالمللی و متضمن خروج اسرائیل از سرزمینهای اشغالی  در جنگ اکتبر همان سال و آخرین قطعنامه ٢٣٣٤ در دسامبر ٢٠١٦ در محکومیت  ساخت شهرکهای یهودینشین در اراضی اشغالی فلسطین است.با توجه به اینکه این اقدام ترامپ تنش و درگیری بین فلسطینیها در سرزمینهای اشغالی و رژیم اشغالگر را افزایش خواهد داد، ناقض تعهدات بینالمللی آمریکا در پایبندی و حفظ صلح و امنیت بینالمللی است.

سوم: ناقض اصل اخلاقی و احترام به مقدسات ادیان الهی و اعتقادات و باورهای مسیحیان، مسلمانان و حتی قشر درخور توجهی از یهودیان است که بیتالمقدس را مکان و شهری مقدس و محترم برای همه ادیان الهی میدانند.در مذاکرات دوجانبه و پنهان فلسطین (ساف) و اسرائیل در اسلو، پایتخت نروژ که در ۱۳ سپتامبر ١٩٩٣منجر به موافقتنامه صلح اسلو شد و در واشنگتن با حضور یاسر عرفات، اسحاق رابین و بیل کلینتون به امضا رسید، در کنار موضوعاتی مانند آوارگان فلسطینی، شهرکهای اسرائیلی، مسائل امنیتی و تعیین مرزها، تعیین وضعیت «بیتالمقدس» در زمره مهمترین موضوعاتی بود که مقرر شد در توافق دائمی بین فلسطین و اسرائیل حلوفصل شود. بدعت ترامپ، عدول از اصول اخلاقی تعهدات اسلاف خود و اهانت به اعتقادات میلیاردها نفر از مسیحیان و یکونیم میلیارد مسلمان در اقصا نقاط جهان بود. محمل اصلی رئیسجمهور ماجراجوی آمریکا در این اقدام، اجرائیکردن مصوبهای در کنگره در سال ١٩٩٥ است که ایالات متحده را ملزم به انتقال سفارتخانه آمریکا از تلآویو به بیتالمقدس میکند. با وجود این، میتوان عواملی مانند شخصیت ساختارشکن و ضدنظم کنونی جهان، غلبه بر مشکلات و مخالفتهای داخلی، عملیکردن وعده انتقال سفارتخانه از تلآویو به بیتالمقدس در دوران مبارزات انتخاباتی و در نهایت تشتت بیسابقه در جهان عرب و اسلام را بهعنوان عوامل اصلی و تأثیرگذار در اتخاذ این تصمیم احصا کرد. بیتردید این اقدام آمریکا پیروزی بزرگی برای رژیم صهیونیستی و گامی اساسی در راستای تحقق تثبیت حاکمیت کامل بر بیتالمقدس بهعنوان پایتخت این رژیم و غیر قابل مذاکرهبودن آن در طرحهای صلح است. اسرائیل امیدوار است این بدعت و سنتشکنی تاریخی ترامپ، کشورهای دیگر جهان را به اتخاذ چنین تصمیمی سوق دهد. اجرائیشدن این تصمیم اما نیازمند شرایطی است که حداقل در شرایط کنونی، تقریبا دور از دسترس است. در داخل آمریکا عده شایان توجهی از نخبگان سیاسی، رؤسای سابق جمهور، سیاستمداران، دیپلماتها و سفرای سابق آمریکا در تلآویو و دیگر پایتختهای منطقه با آن مخالفت کردهاند. در سطح بینالمللی، قریببهاتفاق کشورهای مهم و تأثیرگذار این تصمیم ترامپ را محکوم و با آن مخالفت کردهاند. از میان ١٥ عضو دائم و غیردائم شورای امنیت سازمان ملل، چنانچه ملاحظه کردیم، ١٤ عضو آن این اقدام را محکوم کردند. بر این اساس در خوشبیانهترین شکل ممکن، آمریکا در پیشبرد این هدف با چالشهایی جدی روبهرو است که عملیاتیکردن این تصمیم را اگر نه غیرممکن ولی بسیار دشوار میکند. در سطح منطقهای، خیزش مردم سرزمینهای اشغالی فلسطین و احتمال شکلگیری انتفاضه چهارم و سرکوب موج گسترده اعتراضات از سوی سربازان اسرائیل، تحریک افکار عمومی جهان در مخالفت با آمریکا را در پی خواهد داشت. وزرای خارجه اتحادیه عرب، در نشست اضطراری خود در قاهره از تصمیم دونالد ترامپ در بهرسمیتشناختن بیتالمقدس بهعنوان پایتخت اسرائیل انتقاد کرده و تصریح کردند این تصمیم رئیسجمهور آمریکا، «بیطرفی» این کشور در روند صلح خاورمیانه را بهشدت خدشهدار کرده و تنش و تخاصم در منطقه را افزایش خواهد داد. اجلاس سران کشورهای اسلامی که قرار است روز چهارشنبه در استانبول برگزار شود، در پرتو موج گسترده اعتراضات مردمی در کشورهای اسلامی و عربی در اعتراض به این تصمیم، دولتهای اسلامی را در شرایط دشواری قرار داده که امکان بیطرفی و سکوت آنان را دشوار میکند. این اقدام ترامپ، مانند اصرار او در لغو توافق هستهای (برجام) که با مخالفت گسترده متحدان اروپایی و جهانی آمریکا روبهرو شد، فرصت گرانبهایی را برای گسترش مخالفت جهانی علیه آمریکا فراهم کرده است. در استفاده از این فرصت در سطح بینالمللی، مخالفت طیف گستردهای از کشورهای اروپا، شرق آسیا و... در کنار فلسطینیها و کشورهای عربی و اسلامی قرار دارند. اثرات کوتاهمدت تصمیم ترامپ در هویتزدایی از بیتالمقدس میتواند اتحاد حداقلی کنفرانس اسلامی را حول محور «بیتالمقدس» بهعنوان قبله اول مسلمین فراهم کند. استفاده از این فرصت نیازمند درک درست از شرایط منطقه، کنارگذاشتن اختلافات بین کشورهای اسلامی، اتخاذ تصمیمی شجاعانه در رفع کدورتهای کنونی و ایجاد وفاق حداقلی بین کشورهای مهم و تأثیرگذار منطقه برای مخالفت عملی در مقابل تصمیم آمریکاست. از این منظر، اجلاس آتی سران کشورهای اسلامی فرصت مغتنمی برای این تحول است و نقش چهار کشور ایران، ترکیه، عربستان و مصر بسیار تعیینکننده و اثرگذار خواهد بود.