رشد ۸ /۳۴‌درصدی ثبت طراحی صنعتی

همچنین براساس اطلاعات منتشرشده، شمار طراحیهای صنعتی در جهان نیز رشدی برابر با ۳/۸درصد داشت که بیشتر آن، بهدلیل رشد چشمگیر در چین بود. کارشناسان معتقدند حمایت از طرحهای صنعتی باید بخش حیاتی راهبردهای کسبوکار هر طراح یا تولیدکننده باشد. درواقع با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره مالکیت معنوی ملی یا منطقهای مالک از حق انحصاری جلوگیری از نسخهبرداری غیرمجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار میشود. این امر بهلحاظ تجاری نیز از اهمیت وافری برخوردار است، چراکه باعث بهبود توانایی رقابت در کسبوکار و درنهایت درآمدزایی خواهد شد.

براساس اعلام نهاد مالکیت معنوی سازمان مللمتحد، در سال۲۰۱۶ میلادی جمهوری اسلامی ایران سریعترین رشد ثبت طراحی صنعتی در جهان را با 8/34درصد افزایش نسبت به سال پیش از آن داشت. بهگزارش دفتر سازمان ملل متحد در تهران، در سال2016 فعالیت ثبت طراحی صنعتی جهان با حدود 963هزار و 100تقاضا شامل یکمیلیون و 200هزار طراحی، 4/10درصد رشد کرد. براساس اطلاعات منتشرشده، شمار طراحیها در جهان رشدی برابر با 3/8درصد داشت که بیشتر آن، بهدلیل رشد چشمگیر در چین بود. در سال2016 دفتر چین تقاضاهایی شامل 650هزار و 344 طراحی دریافت کرد که در مجموع 52درصد کل جهان را دربرمیگرفت. پس از چین، اتحادیه اروپا 104هزار و 522، کرهجنوبی 69هزار و 120، آلمان 56هزار و 188 و ترکیه 46هزار و 305 طراحی داشتند. در زمینه رشد تعداد طراحیهای صنعتی ثبتشده، پس از ایران کشورهای اوکراین با 4/17درصد، چین با 3/14درصد و آمریکا با 1/12درصد رتبههای بعدی را به خود اختصاص دادند. از نظر قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری، «هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سهبعدی با خطوط، رنگها یا بدون آن، بهگونهای که ترکیب یا شکل یک فراورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است».

۱۳ هزار طرح صنعتی با پیشرفت 50درصد

بیش از ۱۳هزار طرح صنعتی با پیشرفت بالای ۵۰درصد در کشور فعال است که با افتتاح این طرحها بالغ بر ۴۴۴هزار فرصت اشتغال جدید ایجاد میشود. این آمار از سوی مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران در شهریور سال جاری اعلام شد. علی یزدانی در همین رابطه گفت:« هماکنون بیش از 49هزار جواز تاسیس در کشور بهعنوان طرح صنعتی صادر شده و فعال است که بیش از 2675 طرح آن مربوط به استان فارس است که بخش زیادی از آنها در شهرکهای صنعتی فارس مستقر خواهد شد.» او همچنین خواستار حمایت از طرحهای صنعتی شد و در اینباره اظهار داشت: «تنها 14درصد تخصیصهای ملی داشتیم که امیدواریم با حمایت نمایندگان مجلس اعتبارات بیشتری تخصیص یابد.»

طرح صنعتی چیست؟

بهطور کلی، به شکل و ظاهر یک کالا طرح صنعتی گفته میشود؛ به این معنا که زمانی طرح صنعتی یک کالا «خوب» محسوب میشود که از ظاهری مناسب و خوشایند برخوردار باشد. در دنیای تجارت نیز طراحی یک محصول بهمعنی توسعه ویژگیهای زیباییشناختی و عملکردی محصول با توجه به مسائلی چون مورد پسند بازاربودن محصول، هزینه تولید یا سهولت حملونقل، انبارداری، تعمیر و نگهداری آن است. طرح صنعتی درواقع سبب میشود یک کالا برای مصرفکنندگان جذابتر بهنظر برسد و همین امر درنهایت باعث بالاتر رفتن اعتبار و ارزش کالا و خدمات خواهد شد. میتوان با ثبت طرح صنعتی در اداره مالکیت صنعتی از حمایتهایی از قبیل جلوگیری از کپیبرداری از طرح و عدمارائه کالاهای نامرغوب با استفاده از طرح شخصی برخوردار شد.

مزایای طرح صنعتی

میتوان مزایای بیشماری را برای صرح صنعتی نام برد؛ یکی از مهمترین مزیتهای آن این است که ارزش یک محصول با طرح صنعتی آن افزایش مییابد. درواقع طرح صنعتی مشتریان زیادی را برای یک محصول جذب میکند و ممکن است حتی علت منحصربهفرد فروش محصولات باشد. درمجموع، با ثبت طرح صنعتی، مالک میتواند از کپیبرداری غیرمجاز آن جلوگیری کند و محصولاتی که از نظر ظاهری مورد توجه بیشتری قرار میگیرند، پیشرفت خواهند کرد. ثبت یک طرح صنعتی میتواند باعث سرمایهگذاری مطلوب شود، زیرا مالک آن با توجه به شناختهشدن محصول خود توسط طرح صنعتی اقدام به ارتقای سطح کیفی محصول خود میکند، در نتیجه باعث جلب اعتماد مشتری میشود. همچنین طرحهای صنعتی بهعنوان دارایی تجاری شناخته میشوند، به این معنی که هرچقدر کامیابی طرح بیشتر باشد، اعتبار شرکت نیز افزایش مییابد. افرادی که دارای طرحهای صنعتی ثبتشده هستند، میتوانند طرح خود را با دیگری تفویض کنند و از مزایای آن برخوردار شوند.

شرایط ثبت طرحهای صنعتی

در آییننامه ثبت طرحهای صنعتی آمده است وقتی یک شهروند به این نتیجه رسید که باید طرحهای صنعتی تولیدی خودش را بهعنوان یک ایده فکری و مالکیت معنوی ثبت کند، باید بداند از چه روش و با چه شرایطی باید این کار را انجام دهد و در این روند با چه تشکیلات و سازمانهایی در ارتباط است. قانون ایران در این زمینه همانند قوانین اکثر کشورهای جهان شرط جدیدبودن و اصالت طرح را برای ثبت طرح صنعتی در نظر گرفته است. همچنین داشتن کاربرد صنعتی شرط لازم دیگر است که در حقوق ایران مورد توجه قرار گرفته است. جدیدبودن طرح به این معناست که طرح موصوف قبل از درخواست ثبت برای عموم افشا نشده باشد، چه از طریق استفاده و چه از طریق انتشار. شرط مربوط به اصالت طرح زمانی تامین میشود که کپی و تقلید طرحهای سابق نباشد و بهطور مستقل توسط مالک مطرح شده باشد. داشتن کاربرد صنعتی، آخرین شرطی است که برای بهثبترسیدن طرح صنعتی مورد نیاز است. زمانی طرح کاربرد صنعتی دارد که قابلیت اعمال در یک پایگاه مادی را در بخش صنعت داشته باشد. بهنظر میرسد لزوم تحقق این شرط متمایز کردن طرحهای صنعتی از طرحهای ترسیمی و هنری است.

حقوق دارنده طرح صنعتی

هرگاه طرح صنعتی به موجب قانون به ثبت برسد، مالک آن از حق انحصاری جلوگیری از نسخهبرداری غیرمجاز یا تقلید توسط شخص ثالث برخوردار میشود، این حق موجب میشود اشخاص ثالث از ساخت، عرضه، واردات، صادرات یا فروش هر محصولی که طرح در آن به کار رفته یا در آن گنجانده شده است، منع شوند. قانون و شیوه عملکرد هر کشور، حوزه اصلی حمایت از طرحهای ثبتشده را معین خواهد کرد. بهعنوان مثال جمهوری اسلامی ایران در ماده28 قانون حمایت از اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم و نامهای تجارتی مصوب1386 این حقوق را اینچنین بر میشمرد؛ الف) بهرهبرداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص، مشروط به موافقت مالک آن است. ب) بهرهبرداری از یک طرح صنعتی ثبتشده عبارت است از: ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی. ج) مالک طرح صنعتی ثبتشده میتواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتا موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، دردادگاه اقامه دعوی کند.