چرا بنزین باید گران شود؟

آمارها نشان میدهد که مصرف روزانه بنزین در کشور حدود ۲۷ میلیون لیتر است؛یعنی ماهانه ۸۱  میلیون لیتر. نتایج یک بررسی حکایت از آن دارد که خودروهایی که در داخل کشور تردد میکنند،به طور متوسط روزانه ۲ لیتر بنزین بیشتر از به خودروهایی که در کشورهای اروپایی تردد دارند،بنزین مصرف میکنند و درست به همین نسبت میزان آلایندگی آنها هم بیشتر است.

همین دو هفته قبل بود که اطلاعات مرکز پایش هوای تهران نشان داد که از ابتدای سال تاکنون ۳۲ روز آلوده به ثبت رسیده است.هرچند تعداد روزهای آلوده به نسبت سالهای ۹۰،۹۱ و ۹۲ روند کاهشی داشته، اما هنوز هم آلودگی هوا معضل اصلی کشور است.

رشد روزافزودن این میزان مصرف در کنار پیش بینی تولید خودرو در سال جاری، نشان از افزایش بار هزینههای دولت دارد.آنطور که وزارت صنعت،معدن و تجارت پیش بینی کرده،امسال باید یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه انواع خودرو به تولید برسد،حال آنکه سال گذشته یک میلیون و ۳۴۰ هزار دستگاه خودرو تولید شد.

این آمار در کنار واردات خودرو که تا نیمه سال جاری حدود ۳۰ هزار دستگاه به ثبت رسیده،نشان می دهد که ایران بهشت خودروها برای مصرف بنزین ارزان است.

باری که بر دوش اقتصاد است

بررسیها نشان می دهد، قیمت تمام شده هر لیتر بنزین برای دولت ۲۷۰۰ تومان تمام می شود،یعنی دولت ناچار است ۱۷۰۰ تومان بر روی هر لیتر بنزین یارانه پرداخت کند.

با احتساب ۹۶ میلیون لیتر بنزینی که هر ماه در کشور مصرف میشود، دولت ماهانه یکهزار و ۳۵۰ میلیارد تومان یارانه بنزین پرداخت میکند که این رقم در سال حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه اضافه برای دولت در بردارد.

اگرچه تولید بنزین در کشور یکی از برنامههای بلند مدت بوده و در سالهای اخیر نیز اهتمام ویژه ای برای خودکفایی آن صورت گرفته اما براساس آمارهای رسمی کشور، دولت ماهانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین وارد میکند.

آنطور که منصور ریاحی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی چندی پیش اعلام کرد،در حال حاضر میانگین تولید بنزین در کشور ۶۵ تا ۶۶ میلیون لیتر است و میانگین مصرف بنزین در کشور ۷۹ میلیون لیتر است؛ به عبارتی دیگر اختلاف بین تولید و مصرف بنزین ۱۴ میلیون لیتر بوده که برای جبران آن ۱۲ میلیون لیتر بنزین وارد کشور و ۱.۵ میلیون لیتر نیز از ذخایر موجود تامین میشود.

حالا در نظر بگیرید که امسال با افزایش میزان تولید خودرو، میزان مصرف هم روند افزایشی داشته است.مثلا مصرف بنزین در تیرماه سال جاری نسبت به تیرماه سال گذشته ۱۰ میلیون لیتر افزایش داشته است.به جز افزایش تولید داخلی، خودروهای با عمر ۲۰ تا ۲۵ سال هم رقم قابل توجهی است که هم مصرف را بالا برده و هم منبعی برای آلودگی است.

افزایش قیمت بنزین چرا و با چه حساب و کتابی؟

اقتصاددانان میگویند، افزایش قیمت بنزین،یک تصمیم اقتصادی است. در حال حاضر یک لیتر آب معدنی برابر با قیمت بنزین عرضه می شود.این کالای مهم در کشورهای همسایه چندین برابر قیمتی است که در کشور ما عرضه میشود.در ترکیه هر لیتر بنزین ۵ لیر است،یعنی بیش از ۴ هزار تومان از بنزین ایران ارزان تر است.

به جز دلایل اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی قانون هم اجازه افزایش قیمت بنزین را به دولت داده است.طبق قانون، باید قیمت بنزین بر اساس فوب خلیج فارس تعیین شود؛ یعنی قیمت بنزین باید ۹۰ تا ۹۵ درصد فوب خلیج فارس باشد و از آنجایی  در حال حاضر قیمت جهانی نفت ۶۵ دلار است، ادامه قیمت های کنونی به زیان اقتصاد کشور است.

در دوسال گذشته به دلیل کاهش بهای جهانی نفت،دولت هم قیمت بنزین را ثابت نگه داشت،اما حالا که قیمت های جهانی بالا رفته،ثبات این قیمت مساوی است با تحمیل هزینه های اضافی به اقتصاد کشور.

از سویی گزارش های جهانی حکایت از آن دارد که  قیمت بنزین سوپر در فوب خلیج فارس در ابتدای سال جاری(مارس ۲۰۱۶) به ازای هر بشکه ۵/ ۵۱ دلار بوده  که با توجه به دلار ۳۵۰۰ تومانی ، قیمت هر لیتر بنزین سوپر در فوب خلیج فارس در ابتدای سال جاری ۱۸۰۰ تومان هزینه در برداشته است، این در حالی است که بنزین سوپر در داخل کشور ۱۲۰۰ تومان به فروش میرسد.

تصمیم دولت برای افزایش قیمت بنزین در حالی صورت می گیرد که بر اساس قانون هدفمندی یارانه ها مقرر بود در پایان ۵ ساله دوره اجرای این قانون یعنی در سال ۱۳۹۴، قیمت حامل های انرژی در ایران با افزایش قدرت خرید و رقابتی تر شدن بازار ، آزاد شود این در حالی است که اهداف پیش بینی شده در این قانون نتوانست جامه حقیقت را بر تن کند.

از آنجا که قیمت بنزین در سال ۱۳۹۵ تغییری را تجربه نکرده ،بهترین حالت ممکن که کارشناسان توصیه کرده اند،این است که قیمت در حوالی ۱۵۰۰ تومان در هر لیتر برسد.هرچند که  مجوز افزایش قیمت بنزین در قالب قانون بودجه سال جاری برای دولت صادر شده است،اما آنطور که محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه گفته این تصمیم با هماهنگی مجلس انجام خواهد شد.

مصوبه دولت در خصوص افزایش قیمت حامل های انرژی تنها بنزین را در بر ندارد و بهای گازوییل نیز طبق پیش بینی های صورت گرفته به ۴۰۰ تومان در هر لیتر خواهد رسید. قیمت گازوییل در شرایط کنونی به ازای هر لیتر ۳۰۰ تومان است . پیش بینی شده است بار تورمی ناشی از رشد قیمت بنزین و گازوییل در حدود ۱.۲ درصد باشد.

۱۰ تغییر قیمت بنزین، از بازرگان تا روحانی

از ابتدای پیروزی انقلاب تا کنون ۹ بار قیمت بنزین تغییر کرده است. اولین تغییر در سال ۱۳۵۹ اتفاق افتاد و در صورت افزایش نرخ بنزین دهمین تغییر در سال ۱۳۹۶ رقم خواهد خورد. هر لیتر بنزین در سال ۱۳۵۷ برابر با یک تومان بود اما در سال ۱۳۵۹ قیمت این فراورده نفتی به ۳ تومان افزایش یافت.

طولانی ترین دوره عدم تغییر قیمت در سال های دهه شصت اتفاق افتاد. در این دوران قیمت ها تغییری را تجربه نکرد تا اینکه بالاخره پس از پایان جنگ تحمیلی قیمت بنزین به ۵ تومان در هر لیتر رسید. در دهه شصت بنزین به صورت سهمیه ای و از طریق کوپن توزیع می شد.

بار دیگر در سال ۱۳۸۶ بنزین بار دیگر تجربه ای بسیار مهم را از سر گذراند و با سهمیه بندی و کارتی شدن مصرف بنزین ، روند رو به رشد آن مهار شد.

بخش مهمی از سبد سوختی کشور در حال حاضر به بنزین اختصاص دارد. بنزین به حدی در وادی سیاست سکنی گزیده است که حتی وقتی غرب در صدد فشار بر اقتصاد ایران برآمد نسبت به تحریم فروش بنزین به ایران اقدام کرد.

قیمت بنزین در سال ۱۳۹۴ تک نرخی شد و قیمت بنزین در این سال با رسیدن به هزار تومان ، تک نرخی شد. پیش از تک نرخی شدن بنزین ، خرید بنزین از طریق کارت سوخت صورت می گرفت اما هر چند کارت سوخت هنوز حذف نشده است، اما با این حال با تک نرخی شدن قیمت ها ، دارندگان خودرو کمتر اقبالی به استفاده از کارت سوخت نشان می دهند.

سوخت گیری اغلب از طریق کارت های موجود در جایگاه های سوخت گیری صورت می گیرد، این در حالی است که طرح هایی مبنی بر تفاوت قیمت سوخت در صورت سوختگیری با کارت جایگاه نسبت به استفاده از کارت سوخت خودرو پیش تر در مجلس مطرح شده بود که نتوانست نظر مساعد نمایندگان را با خود همراه کند.

دهمین تغییر قیمتی بنزین در چهار دهه اخیر در حالی صورت می گیرد که همچنان معضل مصرف بالای بنزین، توسعه نیافتگی ناوگان حمل و نقل عمومی و آلایندگی بالای خودروهای پرمصرف ایرانی پابرجاست.