ترامپ تلافی می‌کند؟

مواضع اروپا اعم از اتحادیه اروپا  یا کشورهای مهم عضو آن در چند ماه گذشته بهخوبی نشان داده در مقابل زیادهخواهی و تندروی دونالد ترامپ، تمامقد ایستادهاند و از هیچ تلاشی برای تحکیم برجام فروگذار نکردهاند. همانطور که در مقالات دیگر عرض کردهام، دلایل اروپا مختصرا از این قرارند: اول- برجام توافقی چندجانبه است که با یک قطعنامه شورای امنیت مورد حمایت قرار گرفته و اتحادیه اروپا و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا بهخاطر احترام به تعهدات حقوقی و بینالمللی خود از برجام حمایت میکنند. دوم- مذاکرات دیپلماتیک برای حل یک بحران هستهای قویا با اصول و سیاستهای اروپایی منطبق است و خود در دهه ١٣٨٠ در قالب EU-٣  همین روش را در پیش گرفتند که با مخالفت جورج بوش متوقف ماند. سوم- اروپا بهعنوان یکی از پایههای حفظ امنیت بینالملل و در شرایطی که یک فرد نامعقول در آمریکا بر سر کار است، وظیفه خود میداند که از خطر یک جنگ دیگر در خاورمیانه جلوگیری کند زیرا ابعاد آن وحشتناک و نامعلوم است. به این ترتیب اروپا نه به درخواست ایران، بلکه به دلایل خود از توافق هستهای در مقابل تندروی دونالد ترامپ برای شکستن این توافق حمایت به عمل میآورد. اما در همینجا باید این نکته را خاطرنشان کرد؛ این به این معنا نیست که اروپا در موارد ادعایی دیگر مثل آزمایش موشکی یا مقوله حقوق بشر ایران  یا نقش ایران در خاورمیانه بدون هیچ بحثی حمایت به عمل آورد، بلکه در این موضوعات، اروپا بهتفکیک مواضع خود را دارد و هرگونه تعدیل آن نیازمند مذاکره با ایران است. در واشنگتن شرایط و مذاکرات مربوط به برجام درهم ریخته و مغشوش است. دونالد ترامپ و تندروهای جمهوریخواه قصد دارند اروپا را قانع کنند که برخی شرایط را به ایران بقبولاند. این شرایط که مازاد بر توافق هستهای است، شامل تمدید مدت محدودیت فعالیتهای هستهای ایران، تقویت بازرسیها بهویژه در سایتهای نظامی، اعمال محدودیت بر تحقیق و توسعه صنعت هستهای و اعمال محدودیت بر توسعه موشکی ایران است. در مقابل اتحادیه اروپا قصد دارد رؤسای کنگره و سنا را قانع کند که توافق هستهای به همان شکل که بوده، باید باشد زیرا جای دخل و تصرف ندارد. از دیدگاههای رؤسای کنگره و سنا چنین برمیآمد که قصد ندارند مصوبهای داشته باشند  یا تغییری در توافق هستهای بدهند. این امر اتحادیه اروپا را خشنود میکند، اما نگرانی آنجا به وجود میآید که دونالد ترامپ شخصا وارد عمل شده و تحریمهایی علیه ایران اعمال کند که طبیعتا خشم ایران را برخواهد انگیخت. از سوی دیگر دولتمردان سابق آمریکا به همراه طرفداران توافق هستهای در این کشور با برگزاری میزگردها و سخنرانیها تلاش دارند کنگره، سنا و رئیسجمهور آمریکا را از ایجاد هرگونه خدشه به توافق هستهای برحذر دارند و به قول جان کری، وزیر خارجه سابق آمریکا، اگر توافق هستهای نبود ما اکنون در جنگ دیگری در خاورمیانه به سر میبردیم.

او در برنامه زنده اعلام کرده در ملاقات با ملکعبدالله و حسنی مبارک و نتانیاهو، هر سه از آمریکا خواستند به ایران حمله کند. این اظهارات یک بار دیگر برای جناحی که در ایران عامدا میخواهد مواهب توافق هستهای را انکار کند، عبرتآموز است که چگونه برجام آلترناتیو یک تعرض نظامی به ایران بوده و هست و از نگاه امنیت ملی کشور باید در حفظ توافق هستهای بیش از اروپاییها، مجدانه بکوشد. در جهت مخالف، تندروهای جمهوریخواه شانس خود را آزمایش کردند که بتوانند در توافق هستهای به طور قانونی تغییری به وجود آورند، ولی در سنای آمریکا نیازمند ٦٠ رأی است که چنین آرایی وجود ندارد. حتی اگر بخواهند تحریم جدیدی در راستای برجام تصویب کنند، احتیاج به ٥٠ رأی دارند که آنهم فراهم نیست. بنابراین دست تندروهای جمهوریخواه فعلا کوتاه است و فقط میماند اختیارات ریاستجمهوری آمریکا که دونالد ترامپ در ژانویه ماه آینده، دست به اقدامی افراطی بزند یا خیر؟ کروکر، رئیس شورای روابط خارجی سنای آمریکا، که قبلا از طرفداران جدی دونالد ترامپ بود ولی اکنون با وی اختلاف جدی پیدا کرده، بهوضوح اعلام کرده به رئیسجمهور آمریکا اجازه نمیدهد در مقابله با نظر اروپاییها، تغییری در توافق هستهای در قانون آمریکا وارد کند. اما تصمیمات دونالد ترامپ با تحولات خاورمیانه به طور جدی گره خورده است. ترامپ برای اینکه تحریم جدیدی علیه ایران در ژانویه اعلام کند، چشم به صحنه خاورمیانه دارد. اگر چالش بین ایران و جناح عربستان بالا بگیرد  یا در سوریه،  عراق و لبنان، نقش ایران از دید وی منفی باشد، تلافی آن را در صحنه تحریمها به نمایش خواهد گذاشت.