اما و اگرهای بودجه مدیریت بحران کشور

موج زمینلرزههای اخیر در نواحی مختلف کشور بهخصوص بعد از وقوع زمین لرزه مخرب ۳/ ۷ ریشتری کرمانشاه موجب شد مساله بودجه مدیریت بحران کشور و همچنین بازسازی مناطق فرسوده شهری و روستایی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد؛ از همان روزهای اول بعد از وقوع زمینلرزه کرمانشاه دولت درحالی جزئیات مربوط به سقف و نحوه پرداخت تسهیلات بازسازی برای مناطق زلزله زده غرب کشور را اعلام کرد که هماکنون کارشناسان معتقدند اگرچه به نظر میرسد فرآیند پرداخت وام بازسازی مناطق زلزله زده غرب کشور هماکنون در شرایط نسبتا مطلوبی قرار دارد اما بودجه کلی مدیریت بحران رضایتبخش نیست.

لایحه بودجه عمومی کشور درحالی طی روزهای اخیر از سوی دولت تقدیم مجلس شد و در برخی موارد منجر به بروز حاشیهسازیها و جنجالآفرینیهای زیادی در شبکههای مجازی شد اما جزئیات تعیین بودجه مدیریت بحران کشور موضوعی است که شاید به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفت. طی روزهای گذشته، همزمان با وقوع زمینلرزههای متعدد در مناطق مختلف کشور همچون استانهای غربی، استان کرمان و زمینلرزه هفته گذشته شهر تهران، بار دیگر موضوع مدیریت بحران مورد توجه قرار گرفت و کارشناسان با اشاره به میزان و نحوه تخصیص بودجه مدیریت بحران در لایحه بودجه سال ۹۷ اعلام کردند بهرغم وقوع اتفاقات ریز و درشتی که میتوان آنها را بحران تلقی کرد، اما بودجه تعریف شده مدیریت بحران برای سال بعد بسیار ناچیز است و تنها معادل دو هزارم بودجه عمومی کشور است. این درحالی است که وقایع و اتفاقات طبیعی رخ داده طی ماههای اخیر به خصوص از بعد از زلزله مهیب کرمانشاه در ۲۱ آبان ماه به نوعی زنگ خطر بحران را در کشور به صدا درآورده است و زلزله مهیب کرمان و زمینلرزه ۲/ ۵ ریشتری شهر تهران که احتمال وقوع زمینلرزه مهیب در پایتخت را نسبت به قبل تقویت کرده ضرورت افزایش بودجه مدیریت بحران در کشور را دو چندان کرده است.

هماکنون مدیریت بحران در کشور مربوط به حیطه وظایف سازمانی با همین نام-سازمان مدیریت بحران کشور- و از زیر مجموعههای وزارت کشور است؛ براساس قانون تشکیل این سازمان، وظیفه این سازمان پیشگیری، آمادگی، مدیریت در حین بحران و مدیریت روند بازسازی و تجدید مناطق آسیب دیده و... عنوان شده است. این درحالی است که بر مبنای تبصرههای ۱۳ لایحه بودجه، دولت در برنامهریزی پیشنهاد شده برای سال مالی آتی حدود هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان به سازمان مدیریت بحران اختصاص داده است. این درحالی است که کارشناسان با ناکافی خواندن این بودجه در مقایسه با بودجه برخی از بخشهای غیرضروریتر معتقدند هنوز مسائل زیادی در ارتباط با مدیریت بحران چه قبل از وقوع بحران و چه بعد از آن وجود دارد که لازم است دولت در برنامهریزیهای مالی خود توجه بیشتری به این موضوع داشته باشد. کارشناسان معتقدند: از آنجا که شدت تخریب و آسیبهای ناشی از وقوع حوادث طبیعی همچون سیل و بهخصوص زلزله در ایران به خصوص در نواحی ناپایدار و فرسوده شهری و روستایی بسیار بیشتر و گاه تا چند برابر قدرت تخریب این بلایای طبیعی و غیرطبیعی است و اساسا بین قدرت تخریب و خسارات زلزله در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای دور و نزدیک، هیچ تناسبی ندارد، مساله اختصاص بودجه به این بخش برای انجام اقدامات موثرتر قبل و بعد از وقوع بحران از اهمیت اساسی برخوردار است؛ تجارب وقوع بحرانهای طبیعی و انسانی همچون سیل، زلزله، آتشسوزی و... نشان داده است که مدیریت بحران در کشور ما حتی به لحاظ انجام و ترویج اقدامات پیشگیرانه نیز چندان موفق نبوده است.

چراکه بر خلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته و موفق دنیا در عرصه مدیریت بحران، پیشگیری از بحران و به حداقل رساندن آسیبها در زمان وقوع بحران نهتنها در کشور ما تاکنون به لحاظ عملیاتی چندان موفق نبوده است بلکه بیشترین توان مدیریت بحران و تلقی از مدیریت بحران صرف بازسازیهای بعد از وقوع بحرانهایی همچون زلزله شده است. برآوردهای «دنیای اقتصاد» نشان میدهد از بودجه ۸/ ۱ هزار میلیارد تومانی سازمان مدیریت بحران در کشور، می‎توان بودجه ۵۰۰ میلیارد تومانی را که صرف تقویت توان تجهیزاتی سازمان هلالاحمر در برخورد با سوانح طبیعی شده است بهعنوان بودجه اختصاص داده شده به سوانح طبیعی کشور در نظر گرفت. علاوه بر این، دولت در لایحه پیشنهادی به مجلس این اجازه را از مجلس خواسته که در سال پیش رو حدود ۳۵۰ میلیارد تومان از منابع صندوق ذخیره ارزی را برای بازسازی بافتهای فرسوده و مناطق آسیبدیده اختصاص دهد. در میان سایر ردیفهای بودجهای نیز دولت دو ردیف بودجهای به پژوهشهای مربوط به سوانح طبیعی اختصاص داده است.

از حدود ۳۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص دادهشده به این بخش ۲۷ میلیارد تومان سهم «پژوهشکده بینالمللی زلزله» و حدود ۳ میلیارد تومان هم به «پژوهشگاه سوانح طبیعی بنیاد مسکن» اختصاص داده شده است. مجموع این ارقام نشان میدهد که سهم مدیریت سوانح طبیعی از بودجه عمومی کشور رقمی حدود ۸۸۰ میلیارد تومان است. این رقم معادل دو هزارم بودجه عمومی کشور خواهد بود. با این حال کارشناسان معتقدند هماکنون موضوع مدیریت بحران با توجه به ابعاد و گستره خطرپذیری کشور به خصوص به لحاظ خطر وقوع زمینلرزه در مناطق مختلف کشور از موضوعات کلیدی و اساسی و نیازمند صرف بودجه قابل توجه ابتدا برای ترویج اقدامات پیشگیرانه، آموزش شهروندان، مقاومسازی بناها(مسکونی، غیرمسکونی، بناهای با درجه اهمیت زیاد و...) و سپس درنظر گرفتن بودجه مورد نیاز برای ایمنسازی و بازسازی مناطق فرسوده، ناایمن و ناپایدار است.

بنا بر اعلام زلزلهشناسان و زمینشناسان هماکنون وضعیت لرزهخیزی و خطرپذیری پهنههای مختلف واقع در نقاط گوناگون کشور در مراحل حساسی قرار دارد؛ زمینلرزه اخیر شهر تهران اگر چه خسارتی در برنداشت اما نشان داد پایتخت بهعنوان پرجمعیتترین و متراکمترین شهر کشور و در عین حال حیاتیترین نقطه کشور بسیار آسیبپذیر و فاقد کوچکترین آمادگی برای مقابله با بحران است؛ بیشک صرف هزینه و تخصیص بودجه ابتدا برای آموزش شهروندان و سپس انجام اقدامات پیشگیرانه به منظور مقابله با بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی از اولین ضرورتهای مدیریت بحران در کشور و بهویژه شهر تهران محسوب میشود و این موضوع قبل از هر چیز باید مورد توجه برنامهریزان و مسوولان اجرایی و قانونگذار کشور قرار بگیرد.