چالش بافت فرسوده برای ۱۳۰‌هزار هکتار

به نظر می رسد در بافتهای فرسوده با توجه به وسعت دامنه و شدت مسائل گریبانگیر این بافتها، کارآمدترین رویکرد که بتوان برای مواجهه با کاستیها و نارساییها اتخاذ کرد، نیل به اهداف توسعه پایدار در عرصه بهسازی این بافتها باشد. در همین رابطه سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با بیان اینکه تا سال ۱۴۰۰ باید ۵۰۰هزار واحد مسکونی در بافتهای فرسوده سطح کشور ساخته شود، گفت: سهم تهران از این برنامه ساخت سالانه ۱۱هزار واحد مسکونی در بافتهای فرسوده است.

بافتهای فرسوده شهری، محلات فرسودهای در فضای شهری است که مسائل و پیچیدگیهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود را دارد. این محلات و بافتها از یک سو دارای ریشههای سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیبپذیری در برابر زلزله، سیل و آتشسوزی و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات روبنایی و زیرساختی هستند. یک کارشناس بازار مسکن در تیر سال جاری از آمار ۶۰هزار هکتاری بافتهای فرسوده در کل کشور خبر داد و افزود: هشتمیلیون واحد مسکونی شهری و روستایی در کشور شامل بافت فرسوده میشود. مقداد همتی مشکلات ناظر بر احیای بافتهای فرسوده را بسیار ویژه دانست و افزود: در هنگام احیای این بافتها طبق قانون فعلی اگر یک واحد از یک بافت حاضر به واگذاری و تخریب نباشد، این کار اجرایی نخواهد شد و در کشورهای مختلف برای این امر درصدهای متفاوتی قائل شدهاند. او با بیان اینکه در برخی کشورها موافقت ۷۰درصد ساکنان یک بافت فرسوده، منجر به تخریب و نوسازی خواهد بود، ادامه داد: برخی بحثها مبتنی بر مقاوتهای مردمی است و بحث دیگر ناظر بر فقدان مدل مطلوب احیای بافتهای فرسوده است. این کارشناس بازار مسکن به احیای بافت فرسوده نواب در تهران اشاره کرد و افزود: این محور اتوبانی و به عنوان یک مدل کاملا ناموفق از احیای بافت فرسوده در سراسر دنیاست بهگونهای که کارشناسان برای بازدید از نا کارآمدی این طرح از سراسر دنیا به ایران سفر میکنند. همتی مدل تملک اجباری را از دیگر نواقص پیش رو در طرح نوسازی بافتهای فرسوده دانست و گفت: در این طرح به اجبار و بدون ارائه زمین معوض، تنها هزینه بافت فرسوده را در اختیار مردم میگذارند و به حوزههای معنوی و محلهشناسی بیاعتنا هستند. همچنین سخنگوی کمیسیون عمران مجلس اسفند سال گذشته با بیان اینکه حدود ۷۷هزار هکتار بافت فرسوده مصوب و همین مقدار بافت ناکارآمد در کشور داریم، اظهار داشت: بالای ۱۳۰هزار هکتار از مساحت کشور با این معضل دست و پنجه نرم میکنند. این مقدار، حدود یکسوم از جمعیت کشور را در خود جای داده است. صدیف بدری افزود: ساکنان این دو بافت، از دو گروه عمده تشکیل شدهاند. تعدادی از آنها، مهاجران روستاها و شهرهای کوچک هستند که به عنوان بافتهای ناکارآمد شهری یا سکونتگاههای غیررسمی تشکیل شدهاند. یک گروه هم در بافتها و محلههای قدیمی شهرها ساکن هستند که دلیل اصلی اینکه این بافتها فرسوده شدهاند، به درآمد کم این ساکنان بر میگردد، زیرا نمیتوانند به نوسازی واحدهایشان اقدام کنند.

ضرورت احیای بافتهای فرسوده

هنگامی که حیات شهری در محدودهای از شهر، به هر علتی رو به رکود میگذارد و کوششی جهت رونق مجدد آن صورت نمیگیرد، بافت شهری آن محدوده در روند فرسودگی قرار میگیرد. فرسودگی در بافتهای شهری بر اقتصادی آن نیز تاثیرگذار است و موجب رکود حیات شهری میشود. به گزارش ایلنا، سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با اشاره به برنامه دولت برای نوسازی بافت فرسوده اظهار داشت: طبق برنامهریزیهای انجامشده قرار بر این است که تا سال ۱۴۰۰، ۵۰۰هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده کل کشور ساخته شود. هوشنگ عشایری تاکید کرد: این رقم تنها برای تولید مسکن در این بافتهاست و بهسازی و مقاومسازی واحدها شامل آن نمیشود. او افزود: طبق این برنامه سالانه باید ۱۰۰هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده سطح کشور ساخته شود. سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری با بیان اینکه از این دوره پنجساله یک سال آن در حال تمامشدن است، گفت: تاکنون توانستهایم حدود ۵۰هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده سطح کشور تولید کنیم. عشایری درباره سهم پایتخت از برنامه نوسازی بافت فرسوده اظهار داشت: سهم تهران از این برنامه تولید سالانه ۱۱هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده است. او با بیان اینکه عملیات نوسازی و مقاومسازی بافت فرسوده عملیات بسیار پیچیده و دشواری است، گفت: نکته بسیار مهم در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده این است که ساختوساز نباید زندگی ساکنان آن منطقه را متوقف سازد و در حالی که عملیات مقاومسازی به اجرا میرسد، جریان زندگی در آن محله باید ادامه داشته باشد. بنابراین این عملیات زمانبر خواهد بود. او با تاکید بر نقش مشارکت عمومی در اجرای عملیات نوسازی و مقاومسازی بافت فرسوده اظهار داشت: قطعا اجرای این برنامهها بدون مشارکت مردم امکانپذیر نیست. هرچند که سیاست دولت ورود نهادهای توسعهگر بخش خصوصی به این بافتها برای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان این مناطق است. سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با اشاره به اراضی محدود وزارت راه و شهرسازی در بافت فرسوده تهران اظهار داشت: اراضی وزارت راه و شهرسازی در این مناطق بسیار محدود است و حتی به ۱۰ هکتار هم نمیرسد. بنابراین عرضه زمین توسط دولت در این مناطق بسیار محدود خواهد بود.

سیاستهای بهکارگیری احیای بافتهای فرسوده

یک کارشناس مسکن با اشاره به اینکه حجم زیادی از کل کشور شامل بافت فرسوده میشود، به «آرمان» میگوید: حدود سه تا چهار میلیون واحد مسکونی در کشور وجود دارد که از ایمنی لازم برخوردار نیستند. بنابراین باید نوسازی شوند. فردین یزدانی میافزاید: فضای مسکونی در این محدودهها مناسب نیست و کیفیت زندگی مطلوبی نسبت به متوسط شهرها ندارند. بنا بر این دلایل واضح و آشکار باید بافتهای فرسوده نوسازی و بهسازی شوند. او با اشاره به سیاستهای بهکارگیری احیای بافتهای فرسوده تصریح میکند: مهمترین سیاست برای احیای این بافتها این است که کمیته مشترک و نظام برنامهریزی واحدی در کلیه ابعاد کالبدی، سکونتی، اقتصادی و اجتماعی باید اعمال شود. دوم اینکه بدون تزریق یارانههای دولتی چنین کاری امکانپذیر نیست. سوم اینکه نوسازی بافتها به گونهای نباشد که موجب افزایش قیمت مسکن در این محدودهها شود. نوسازی به صورتی نباشد که ساکنان این بافتها که اقشار محروم و کمدرآمد جامعه هستند از محدوده این بافتها رانده شوند و نتوانند از مواهب نوسازی بهرهمند شوند. اینها از موارد اصلی مورد توجه در احیای بافتهای فرسوده است.