سرمایه‌های کوچک و متوسط در مسیر بازار ارز

این درحالی است که کارشناسان اقتصادی هشدار دادهاند، نبود سرمایهگذاری کافی در ایران به عنوان یکی از مهمترین موانع تولید و اشتغال مطرح بوده و اکنون سرازیر شدن سرمایههای خرد و کوچک مردم به بازارهایی چون ارز و طلا که نه مولد هستند و نه اشتغالزا، میتواند مشکلات بیشتری را برای رشد اقتصادی فراهم آورد.

از زمانی که حسن روحانی سکان هدایت دولت را به دست گرفت، یکی از وعدههایی که داد تکنرخی کردن قیمت ارز است. طبیعی است که تکنرخی شدن قیمت ارز در شرایط کنونی اقتصاد ایران نیازمند زیرساختهایی است که بهتر است سیاستگذاران اقتصادی دولت در ایجاد آن بکوشند.

کشورهای در حال توسعه با مدیریت قیمت ارز سعی میکنند توازن تولید در کشور را به دست بگیرند و به مرور خود را توسعه بخشند. هر چند این الگو در کشورهایی چون چین، هند و برزیل در دورهای جواب داد و اقتصاد این کشورها توسعه یافت اما در ایران این نسخه تاکنون درمانگر نبوده و نهایتا به زعم کارشناسان ارز چند نرخی خود به مانعی برای رشد اقتصادی و رقابتی شدن تولید داخلی تبدیل شده است. با این همه به نظر میرسد کشش بازار به افزایش بیشتر قیمت است چرا که عامل اصلی افزایش قیمت در بازار تحولات خارجی و بینالمللی است. طبیعتا عواقب تحولات بازار طلا و ارز در سطح بینالمللی خارج از اراده سیاستگذاران اقتصادی کشور است. آنچه از مسوولان اکنون توقع میرود، این است که کشش بازار جهانی به افزایش قیمت را درک کنند و بر این اساس تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. این میان همچنان مساله تک نرخی شدن نرخ ارز ممکن شده است.

روحانی هنگامی که سکان امور را به دست گرفت، وعده داد تا هر چه زودتر دلار را تک نرخی کند. اما با گذشت مدتی، این مهم به بعد از توافق با کشورهای ١+٥ و رفع تحریمها منوط شد. پس از برجام هم وضعیت از نظر مسوولان به گونهای نبود که به سرعت بتوانند به این مهم جامه عمل بپوشانند. البته تردیدهای مسوولان بانک مرکزی چندان بیراه هم نیست، زیرا تجربه تکنرخی کردن ارز در دوران سازندگی نشان داد اگر این تحول حساب شده نباشد، اثرات جانبی آن به مراتب زیان بارتر از باقی ماندن ارز چند نرخی است. درنتیجه مسوولان بانک مرکزی با تاکید بر عواقب اجرای حساب نشده این طرح، تلاش کردند با خرید زمان، بستر لازم برای این اصلاحات را فراهم کنند.

بررسی روند قیمت ارز نشان میدهد که در عرض سه ماه قیمت دلار امریکا از سه هزار و ٩٤٦ تومان به چهار هزار و تا حدود چهار هزار و ٤٠٠ تومان افزایش داشت. این مهم به معنای فاصله ٧٥٠ تومانی میان قیمت ارز مبادلهای بانک مرکزی و قیمت ارزی است که در بازار آزاد خرید و فروش میشود. در شرایطی که دولت روحانی از آغاز روی کار آمدن وعده تک نرخی کردن ارز را داده بود با این همه هنوز این اتفاق رخ نداده است و طبعا افزایش فاصله میان ارز دولتی و بازار آزاد میتواند مشکلات را برای تک نرخی شدن ارز افزایش دهد.

مساله چند نرخی بود قیمت ارز یکی از دلایلی است که همواره به عنوان رقابتی نبودن اقتصاد ایران مطرح میشود. دولت در ایران با کنترل قیمت ارز تلاش میکرد تولید داخلی را تقویت کند اما فساد و مشکلات ناشی از این اقدام سبب شد تا نهایتا تصمیمگیران اقتصادی عطای این کار را به لقایش ببخشند و تصمیم بگیرند مانند بسیاری از کشورهای جهان قیمتگذاری ارز را به بازار آزاد بدهند.

کارشناسان اقتصادی یکی از اصلیترین زمینههایی که میتواند بستر را برای تک نرخی کردن ارز فراهم کند، نزدیک شدن قیمت دلار بازار آزاد و دولتی است. در سالهای پیش این فاصله کمتر از امروز بود. آخرین خبرها حاکی از آن است که ارزش هر دلار امریکا در بازار تهران چهار هزار و ٣٥١ تومان اعلام شد، در حالی که نرخ دلار دولتی سه هزار و ٦٠٩ تومان اعلام شده است. فاصله ٧٤٢ تومانی بین این دو، نشانگر آن است که قیمت دلار بازار آزاد در حال فاصلهگیری از قیمتهای تعیین شده از سوی دولت است. در شرایطی که به نظر میرسد سیاست رسمی دولت ایالات متحده تقویت قدرت دلار است و فدرال رزرو هم در این رابطه قصد دارد با افزایش نرخ بهره بانکی، به این امر یاری رساند، بعید است از نظر جهانی هم فرصتی برای کاهش قیمت دلار امریکا باقی مانده باشد.
این افزایش قیمت در حالی صورت میگیرد که سه ماه قبل قیمت هر دلار امریکا در بازار تهران سه هزار و ٩٤٦ تومان بود.

طلا هم رو به بالا رفت

تنها بازاری که در چند هفته گذشته افزایش شتابان را تجربه کرده، بازار دلار نبود. در بخش طلا و سکه نیز، قیمتها به شکل ناگهانی افزایش یافتند. در عرض سه ماه قیمت هر گرم طلا بیش از ١٨ هزار تومان افزایش یافت. سکه تمام بهار آزادی طرح جدید در حالی که سه ماه پیش یک میلیون و ٢٦٣ هزار تومان قیمت داشت روز پنجشنبه به قیمت یک میلیون و ٥٠٥ هزار تومان به فروش رسید. این مهم قبل از هر چیز به افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی بازمیگردد. در بازه ٢٠ روزه ٢٢ آذر تا ١٢ دیماه، قیمت اونس طلا از هزار و ٢٤٠ دلار به هزار و ٣٠٢ دلار افزایش یافت. البته افزایش قیمت طلا وقتی ابعاد جهانی دارد، طبیعی است که در بازارهای داخلی نیز قیمتها شتاب بگیرند. درنتیجه چندان نباید نگران بازار طلا بود. تنها عامل نگرانی در این مورد روانه شدن سرمایههای خرد مردم به این بازارهای نامولد است، زیرا در شرایط فعلی که کشور مشکلات گوناگون دارد و از قضا بحران سرمایهگذاری هم بر اقتصاد حاکم است، روانه شدن سرمایههای متوسط و خرد مردم به بازارهایی چون طلا و ارز میتواند عواقب نگرانکنندهای به همراه داشته باشد. درنتیجه آنچه که باید قبل از هر چیز مورد بحث باشد، یافتن بازارهایی جذاب و البته مولد برای سرمایههای کوچک و متوسط است.