سال بی‌باران، تهدیدی برای اقتصاد

همچنین بررسیها نشان میدهد که در حال حاضر ذخیره برف کشور به صفر رسیده است. کاهش بارندگی، مسئولان کشور را نسبت به آسیبپذیری اقتصاد و اشتغال عشایر نگران کرده، چراکه عمده اقتصاد عشایر وابسته به کشاورزی و دامپروری است. جمعیت جامعه عشایری اندک است، اما تاثیر آنها در حوزههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار بالاست و همین امر لزوم حمایت از آنها را پرررنگتر میسازد.

روند بارش در حوضههای آبریز از ابتدای سال آبی تا ۱۲ دی حاکی از آن است که مقدار بارندگی در درازمدت ۵۷درصد و نسبت به سال گذشته با ۳۹درصد کاهش روبهرو بوده است. از ابتدای ماه مهر که شروع سال آبی محسوب میشود تا ۱۲ دی ماه ۹۶-۹۷، ارتفاع کل ریزشهای جوی بالغ بر 8/31 میلیمتر گزارش شده و این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دورههای مشابه درازمدت (7/74 میلیمتر) با 4/57درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (5/52 میلیمتر) با 4/39درصد کاهش روبهرو بوده است. همچنین حجم بارشها از ابتدای مهر تا ۱۲ دی معادل 407/52 میلیارد مترمکعب اعلام شده است. میزان بارش در حوضه آبریز دریای خزر در مدت یادشده، 4/146 میلیمتر گزارش شده، که این رقم در مقایسه با سال آبی گذشته 2/25درصد کاهش و در مقایسه با بلندمدت ۴۹ساله بالغ بر 18/4درصد افت داشته است. در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان، میزان بارشها 4/72 میلیمتر گزارش شده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 7/29درصد کاهش و در مقایسه با متوسط ۴۹ساله 1/64درصد کاهش داشته است. حوضه آبریز دریاچه ارومیه با 4/72 میلیمتر بارش از ابتدای سال آبی تاکنون با افت ۲۹درصدی بارش نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبهرو شد، اما روند بارش در بلندمدت ۴۹ساله با کاهش ۲۵درصدی همراه بوده است. میزان بارش در فلات مرکزی ایران با 1/18درصد کاهش نسبت به سال گذشته 8/0 میلیمتر بارش را برای خود به ثبت رسانده است. همچنین این حوزه در مدت مشابه سال گذشته 1/27 میلیمتر بارش تا این مدت داشته و همچنین میانگین متوسط بارش در ۴۹ساله گذشته این حوضه 6/42 میلیمتر گزارش شده و اختلاف بارندگی در درازمدت ۴۹ساله در سال آبی جدید از کاهش 9/78درصدی بارش حکایت دارد. حوضه مرزی شرق در سال آبی جاری 2/0 میلیمتر بارندگی داشته و این در حالی است که این منطقه در مدت مشابه سال آبی گذشته نیز 3/1 میلیمتر بارش گزارش شده بود، طوری کهدرصد بارشها نسبت به سال گذشته تغییری نداشته و نسبت به آمار بلندمدت ۴۹ساله 5/93درصد کاهش داشته است. حوضه آبی قرهقوم نیز 5/13 میلیمتر بارش داشته است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته با 7/20درصد کاهش همراه بوده، اما در بلندمدت ۴۹ساله کاهش 4/57درصدی داشته است.

کاهش 15درصدی بارندگی در زمستان

پنجم دیماه وزیر نیرو در جلسه شورای همیاران آب استان کرمان از پیشبینی کاهش 15درصدی بارندگیهای کشور در زمستان جاری خبر داد. رضا اردکانیان آب را یک موضوع اخلاقی دانسته و معتقد است در این رابطه ما نیازمند یک گفتوگو چندجانبه مبتنی بر مدیریت آب در کشور هستیم. در همین راستا، وزیر نیرو برنامههایی را با توجه به برنامه «دهه بینالمللی آب و توسعه پایدار» که در کشورهای در حال توسعه در حال اجراست، به رئیسجمهور و روحانی تقدیم کرده است. همچنین اردکانیان با بیان اینکه آب باید به یک دغدغه همگانی در کشور تبدیل شود و توسعه کشور، توسعهای آبمحور خواهد بود، اظهار کرد: «یکسوم متوسط بارش جهانی در کشور صورت میگیرد، طوری که در فصل پاییز حدود ۲۵درصد پایینتر از سال گذشته و بیش از ۵۰درصد کمتر از متوسط درازمدت، شاهد کاهش بارشها بودهایم و پیشبینی میشود تا پایان فصل زمستان نیز در بهترین حالت ۱۵درصد کمتر از گذشته بارش داشته باشیم.»

ذخیره برف در کشور؛ صفر

علاوه بر کاهش چشمگیر بارندگی از ابتدای سال آبی تا ۱۲ دی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، مدیرعامل شرکت منابع آب ایران 12 دی اعلام کرد که «یکی از اندوختههای منابع آب در بهار، ذخیره برف است که درحال حاضر در اکثر نقاط کشور ذخیره برف صفر است.» ظاهرا طی روزهای گذشته میزان برودت هوا به اندازهای نبوده است که بارش به صورت برف ذخیره شود. با این همه، گفته شده است که تا پایان زمستان باید میزان بارشها به ۷۱درصد برسد که این روند درحال حاضر ۳۰درصد است. همچنین به گفته محمد حاجرسولیها، «اگر میزان بارش پیشبینیشده محقق شود، قطعا در تامین آب کشت بهاره تاثیرگذار خواهد بود.»

دلیل کاهش بارندگی

بررسیهای انجامشده، حاکی از این مطلب است که پاییز امسال واچرخند جنب حارهای قویتر از حد نرمال و میانگین بلندمدت بود که همین امر دلیلی برای کاهش بارندگی در پاییز امسال شمرده شده است. به گزارش ایسنا، مدیرکل پیشبینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی در همین رابطه در پاسخ به پرسشی در مورد دلیل کاهش بارش و افزایش دمای فصل پاییز تصریح کرد: «الگوی جوی در فصل تابستان، بهگونهای است که در جوهای بالا یک واچرخند جنب حارهای در خاورمیانه حاکم است و شرایط صعود را از جو میگیرد و شرایط فرونشینی حاکم میشود. این شرایط فرصت شکلگیری ابر و سامانه بارشی را میگیرد.» احد وظیفه ادامه داد: «واچرخندی که روی کشور عربستان و جنوب ایران شکل گرفته است مانع ایجاد سامانه بارشی میشود. اگرچه این پدیده بهطور معمول در فصل پاییز ضعیف میشود، اما در پاییز امسال این اتفاق نیفتاد و واچرخند جنب حارهای قویتر از حد نرمال و میانگین بلندمدت بود و طبیعتا در این شرایط نفوذ سامانههای بارشی به کشور کمتر رخ میدهد.»

نگرانی نسبت به اشتغال عشایر

کاهش 39درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته، مسئولان کشور را نسبت به اقتصاد و اشتغال عشایر ایران نگران است. عمده اقتصاد عشایر وابسته به کشاورزی و دامپروری است که بر اساس اطلاعات منتشرشده، 75درصد اقتصاد عشایر متکی به دام است که با تولید سالانه 190هزار تن گوشت قرمز، 20درصد نیاز کشور به این محصول را تامین میکنند و آنطور که رئیس سازمان امور عشایر ایران اعلام کرده است «در حال حاضر تولید ۲۰درصد مواد پروتئینی بهویژه گوشت قرمز و محصولات لبنی، ۳۵درصد صنایع دستی و ۲۸درصد دام سبک کشور در اختیار عشایر قرار دارد.» به گفته کرمعلی قندالی، «هرچند جمعیت جامعه عشایری کشور به ظاهر اندک است، ولی در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار منشأ اثر هستند.» این اثرگذاری بالا، لزوم حمایت بیشتر از جامعه عشایر کشور را حال که کمبود بارندگی میتواند برای زندگی و معیشت آنها خطرساز باشد، بسیار مهم و پررنگ میسازد. در همین راستا، رئیس سازمان امور عشایر خاطرنشان کرد: «با پیشنهاد دولت یکمیلیارد دلار تسهیلات اعتباری از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی برای عشایر در نظر گرفته شده است که پیشبینی میشود هزارمیلیاردتومان با سود ششدرصدی به صورت پنج تا هفتساله در مسیر تولید و اشتغال عشایر هزینه شود که این مساله نشاندهنده حمایت دولت از عشایر است.»