ریاضت آبی/ مصرف آب بیش از ورودی به سدها و کاهش بارش‌ها

این در حالی است که بارشهای امسال هم وضعیت مطلوبی نداشته و نیازمند بازنگری در مصارف خود هستیم. وحید عسگرینژاد، کارشناس آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، با اتکا به آمارهای هواشناسی میگوید احتمالا امسال ناگزیر خواهیم بود دریچه سدها را بیش از سال گذشته بسته نگه داریم و این ریاضت آبی، بیش از سایر بخشها دامن بخش کشاورزی و کشت دوم یعنی کشت بهاره و تابستانه را خواهد گرفت. ورود شوکهای ناشی از کاهش بارشها به بخش مصرف را از نگاه عبدالرضا فروغی، رئیس هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب ایران میتوان ساماندهی کرد. برای دستیابی به هدف، نیازمند اصلاح سیستم آماری و وضع قوانین مناسب هستیم.

آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان میدهد که در سال آبی گذشته (٩٦-٩٥) میزان آب برداشتی از سدها ٣٩,٦ میلیارد مترمکعب بوده است. این در حالی است که در همان سال ورودی آب به سد ٣٨.٤ میلیارد مترمکعب گزارش شده است. یعنی در سال گذشته ١.٢ میلیارد مترمکعب آب بیش از ورودی به سدها مصرف کردهایم. در سال آبی ٩٤-٩٥ نیز ورودی آب به سدها ٤٤.٩ میلیارد مترمکعب و خروجی آن ٣٨.٤ میلیارد مترمکعب بوده است. به این ترتیب، بخشی از نزولات آسمانی در پشت سدها برای سال بعدی ذخیره شده است. اما در سال آبی ٩٣-٩٤ باز هم خروجی آب سدها از ورودی آن به میزان ١.٤ میلیارد مترمکعب پیشی گرفته است. نوسانات بارشها سبب میشود بر اساس کاهش میزان بارندگی، تخصیص آب هم تحت تأثیر قرار گیرد. وحید عسگرینژاد، کارشناس آب شرکت مدیریت منابع آب ایران میگوید: در سالی که سال آبی خوبی نیست و موجودی مخازن هم پایین است، باید خروجیها را تا حدی کاهش دهیم که بتوانیم شرایط را کنترل کنیم.او اضافه میکند: قطعا خروجی امسال سدها از سال گذشته کمتر خواهد شد و این کاهشها، فشار روی کشاورزی میآورد؛ زیرا سعی میکنیم مصارف شرب و صنعت را کاهش ندهیم.به گفته عسگرینژاد اگرچه بارشهای پاییز فقط ١٥ درصد از کل ورودی سدهای کشور را شامل میشود اما وضعیت بارشها در این فصل نشان میدهد که سال آبی خوبی را پشت سر خواهیم گذاشت یا نه.او اضافه میکند: عمده بارشها در زمستان و بهار رخ میدهد. بارش ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت خیلی مهم است. بنابراین درحالحاضر نمیتوان با قاطعیت درباره وضعیت ذخایر سدها سخن گفت اما بر اساس پیشبینیهای سازمان هواشناسی خیلی امیدوار نیستیم که شرایط بارشها بهتر شود؛ زیرا بر اساس آمارهای هواشناسی کمبود بارشهای پاییز در زمستان جبران نمیشود و در غالب حوضههای آبریز کشور بارش مناسبی نخواهیم داشت.به اعتقاد این کارشناس آب، امسال احتمالا سال آبی سختی خواهد بود. او با تکیه بر سخنان مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب تأکید میکند: امسال قطعا جیرهبندی در کشاورزی بهویژه در کشت دوم (بهاره و تابستانه) خواهیم داشت.

کاهش ٧٠درصدی ورودی آب سدهای تهران

شوکهای ناشی از عدم بارشها با توجه به وضعیت اقلیمی ایران در حال تشدیدشدن است. محمدرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران، با اعلام خبر کاهش ٧٠درصدی ورودی آب به سدهای پنج گانه تهران، از برگزاری جلسات رهاسازی آب برای پاسخ به تقاضای آب شرب در تابستان ٩٧ خبرداده است. اما آیا امکان کنترل و ساماندهی این شوکها وجود ندارد؟ عبدالرضا فروغی، رئیس هیئتمدیره فدراسیون صنعت آب ایران، در گفتوگو با «شرق» از مدیریتپذیربودن این شرایط خبر میدهد.

او در تشریح سخن خود بیان میکند: تکیه بر آمار بارشها و مقایسه سازوکار بارشها برای یک دوره درازمدت، دیگر خیلی معنا ندارد. فرض کنید بارش ٢٠٠ میلیمتر باشد. باید دید آیا این بارش تبدیل به رواناب میشود یا این آب پشت سد ذخیره میشود؟
فروغی ادامه میدهد: با توجه به شرایط جوی موجود، تشنگی زمین، تبخیر و... این بارشها تبدیل به رواناب نمیشود که در پشت سدها رها شود.

او با تأکید بر اینکه وضعیت منابع آب کشور مطلوب نیست، ابزارهای اندازهگیری بارش در کشور را از نظر جانمایی، تکنولوژی و بهروزرسانی غیرقابلاعتماد توصیف میکند.

بخشنامهها مصرف را مدیریت نمیکنند

رئیس هیئتمدیره فدراسیون صنعت آب ایران مصرفزدهبودن مردم، ضعف فرهنگی و سیاستگذاری نامناسب را عواملی معرفی میکند که منجر به ناتوانی در ساماندهی شرایط میشود.

به گفته او با بخشنامه نمیتوان مصرف را مدیریت کرد. باید همانطور که ابزار اندازهگیری بارشها اصلاح میشود، برای تعریف الگوی کشت و اندازهگیری میزان مصرف گیاه نیز سیاستگذاری دقیقی انجام شود. الگوی کشت باید تبدیل به قانون شود تا کشاورزان اقدام به کشت محصول در مناطق ممنوعه نکنند.

فروغی میگوید: برای تبدیلشدن الگوی کشت به قانون، نیازمند طرح آمایش سرزمین هستیم تا بدانیم استعدادها در کجا نهفته است. اگر آمایش سرزمین داشته باشیم و قانون مناسب برای الگوی کشت تدوین شود، میتوان رفتار مردم را کنترل کرد. اگر درحالحاضر به این مقوله بپردازیم و اقدامات عملی را شروع کنیم، این مسئله باعث میشود فرهنگسازی هم آغاز شود. با اقداماتی که انجام میدهیم، هشداری به جامعه پیرامون میدهیم که اوضاع بد است. برای همین مردم هم تلاش میکنند که خود را با شرایط تطبیق دهند.
او بیان میکند: باید یک کار تبلیغاتی جدی با کمک رادیو و تلویزیون انجام دهیم. رسانه باید بهصورت جدی وقت بگذارد که مردم را همراه کند.