٢ روی سکه بی‌کاری

اینروزها همه از بحران رکود و بیکاری مینالند. مراجع و کارشناسان مختلف مدام نسبت به ادامه این روند و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن هشدار میدهند و خلاصه همه نگران هستند. بااینحال، انبوه متقاضیان کاریابی، فقط یک روی این بحران هستند.

جذب نیروی کار متخصص، همواره برای کارفرمایان فرایندی پیچیده و طاقتفرسا بوده است. هرچه سطح آموزش و تخصص مورد نیاز برای مشاغل بالاتر میرود، دشواریهای یافتن نیروی کار مناسب نیز بیشتر میشود. برای مثال، «مدیرعامل مؤسسه مرکز آموزش بازرگانی» از ناتوانی صنعت خودرو در جذب نیروهای متخصص گلایه دارد. رضا سیفاللهی با انتشار یادداشتی در روزنامه صنعت، «پایینبودن بهرهوری نیروی کار» را یکی از عوامل مهم این ضعف قلمداد کرده است. حتی معاون توسعه منابع انسانی شهرداری تهران نیز از «کمبود نیروی متخصص در شهرداری» خبر میدهد. این در حالی است که حجم بالای استخدامهای غیرکارشناسی خودش به بحرانی دیگر برای شهرداری تهران بدل شده است. «ابراهیم شیخ» دراینباره میگوید: «هرچند نیروی انسانی مازاد در شهرداری وجود دارد، بااینحال با فقر نیروی انسانی متخصص مواجه هستیم».

گزارشهای دیگری از فقر نیروی متخصص در حوزه بانکی کشور خبر میدهند و تمام این گلایهها در شرایطی مطرح میشوند که هرساله موجی از جمعیت تحصیلکرده کشور از دانشگاهها فارغالتحصیل شده و بخش درخور توجهی از آنان به اردوی بیکاران میپیوندند. بنا بر آمار، حدود ۳۶ درصد از جمعیت بیکاران کشور، یعنی چیزی بیش از ۱.۱ میلیون نفر را همین فارغالتحصیلان دانشگاهی تشکیل میدهند. با چنین سطح و گسترهای از متقاضیان و بیکاران، باید پرسید چرا کارفرمایان برای جذب نیروی متخصص همواره دچار چالش هستند؟

واقعیت این است که در کشور ما، سازوکارهای جذب نیروی کار بسیار ابتدایی و غالبا ناکارآمد هستند. با وجود اینکه در سالهای اخیر انبوهی از بنگاههای کاریابی، بهویژه شبکههای کاریابی اینترنتی، شکل گرفته و گسترش یافتهاند، اما همچنان کارفرمایان نمیتوانند با استناد به یکسری اسناد مکتوب از کموکیف واقعی متقاضیان خود کسب اطلاع کنند. این مسئله با افزایش سطح تخصص و حساسیت مشاغل، جدیتر میشود؛ تاجاییکه کارفرمایان را به سمت بهرهگیری از کانالهای متفاوت و گاه بسیار سنتی سوق میدهد. یکی از رایجترین این موارد که اینروزها در بسیاری از شرکتهای خصوصی به چشم میخورد، تعیین پاداش برای کارمندانی است که بتوانند یک نیروی متخصص کارآمد را به شرکت معرفی کنند.

سویه دیگر ماجرا که شاید بسیار کمتر به چشم میآید و در بحران انبوهی از بیکاران، توجه کمتر کسی را به خود جلب میکند، بیتمایلی بخشی از بدنه جوان و حتی تحصیلکرده کشور برای ورود به بازار کار است. بر اساس آمارهای اعلامشده از سوی وزارت کار، حدود ۳۴ درصد از کل فارغالتحصیلان دانشگاهی غیرفعال هستند؛ یعنی اصلا تمایلی به جذب در بازار کار از خود نشان ندادهاند. این آمار در میان زنان فارغالتحصیل تا ۵۲ درصد افزایش پیدا میکند. بدون تردید، ناامیدی از کسب یک فرصت شغلی مناسب و متناسب با تواناییها و استعدادهای افراد، در این بیتمایلی شدید به کارکردن نقش مؤثری ایفا میکند. در این سوی ماجرا نیز معمولا متقاضیان تلاش میکنند برای کسب یک فرصت شغلی شایسته، به همان شیوههای سنتی، یعنی متوسلشدن به شبکهای از دوستان و آشنایان استفاده کنند؛ شیوهای که قطعا همه فرصت و امکان استفاده از آن را ندارند و معلوم نیست کمکی به افزایش بازدهی جذب نیروهای متخصص کند.

یکی از راهکارهایی که اکثر کشورهای توسعهیافته برای جبران این مسائل از آن بهره میبرند، جشنوارههای کار است؛ فستیوالهایی گسترده که با هدف برقراری ارتباط مستقیم کارجو و کارفرما راهاندازی میشوند و درعینحال پلی میان دانشگاهها و بنگاههای کسبوکار برقرار میکنند. با شرکت در نمایشگاههای کار، کارفرمایان از یک سو فرصت مییابند نیروی انسانی مورد نظر خود را در یک ارتباط مستقیم و رودررو شناسایی کنند؛ از سوی دیگر، با معرفی عمومی و تخصصی محصولات، خدمات و فعالیتهای خود، این امکان را در اختیار متقاضیان قرار میدهند تا آنان نیز با شناخت و آگاهی هرچه بیشتر، فرصت شغلی مدنظر خود را انتخاب کنند.

نمایشگاه کار دانشگاه شریف، یکی از بزرگترین نمایشگاههای کار کشور (یا مثلا نخستین نمایشگاه) است که از سال ١٣٩٠ فعالیت خود را آغاز کرده و در این مدت با برگزاری هشت دوره نمایشگاه کار، موفق شده است ارتباط تنگاتنگی میان متخصصان کشور با شرکتها، کارخانهها و مؤسسات کاری ایجاد کند. امسال نیز این نمایشگاه قصد دارد برای نخستینبار فستیوال سالانه خود را از مرزهای دانشگاه فراتر برده و اینبار نمایشگاه خود را از تاریخ سوم تا پنجم اسفند ١٣٩٦ در محل مجتمع نمایشگاهی شهرداری تهران واقع در بوستان گفتوگو برگزار کند. شاید با مشارکت هرچه فعالتر کارفرمایان و توجه مسئولان دولتی، گسترش این حرکت بتواند بخش کوچکی از بحران جذب نیروهای متخصص را جبران کند.