عاقبت غفلت از قطارهای حومه‌ای

راهاندازی قطارهای حومهای که وزیر راه و شهرسازی آن را ایده بسیار خوبی میداند با هدف کاهش تردد خودروهای شخصی، تقلیل تصادفات جادهای و آلایندگی شهرهای بزرگ مطرح شده است و امید میرود با اولویت دادن به این طرح، پس از سالهای طولانی بالاخره ترافیک از جادههای ایران به شبکه ریلی منتقل شود.

راهاندازی قطارهای حومهای که مدنظر دولت یازدهم و شخص عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی بود، بر اساس نظریه شهرسازی ریل پایه مطرح شد. همچنین، هدف از این طرح، کاهش تردد خودروهای شخصی و تقلیل تصادفات جادهای و آلایندگی شهرهای بزرگ برشمرده شده است. به گزارش خبرگزاری مهر، این طرح در برنامه ششم توسعه نیز به عنوان شرکت دولتی قطارهای حومهای و زیرمجموعه شرکت راهآهنجمهوری اسلامی ایران گنجانده شده و بر اساس آن، دولت موظف است این شرکت را ظرف یک سال از تصویب و ابلاغ برنامه، تاسیس کند. در حال حاضر چهار کلانشهر تهران، تبریز، اهواز و مشهد و همچنین چند شهر دیگر نزدیک به هم که ساکنان آنها روابط بیشتری با هم دارند، از این طرح برخوردارند؛ اما مهمترین آنها، قزوین ـ تهران، هشتگرد- تهران، کرج ـ تهران، قم ـ تهران و بالعکس برای همه این مسیرها از این ایده برخوردار شدهاند؛ همچنین مسیر ریلی تربیت معلم و جلفا به تبریز و بالعکس، قطار حومهای نیشابور ـ گلبهار ـ مشهد و بالعکس و نهایتا قطار حومهای اندیمشک ـ اهواز است.

تغییر الگوی زندگی با قطار حومهای

سال گذشته، وزیر راه و شهرسازی طی سخنانی، ایده راهاندازی راهآهن حومهای را ایده بسیار خوبی دانست و اعلام کرد که این ایده، پس از طرح در مجلس تصویب و در برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار گرفت. عباس آخوندی همچنین معتقد است که قطار حومهای درنهایت میتواند موجب تغییر در الگوی سکونت گزینی در کشور شود. او همچنین بیان کرد که «نظام حمل و نقل بین حومه و مرکز شهرها نیاز به تجدیدنظر اساسی دارد تا با برنامهریزی مناسب در داخل کلانشهرها حمل و نقل ریلی با استفاده از مترو انجام شود و این سیستم با اتصال به قطار حومهای، مردم را از حومه به مرکز کلانشهرها منتقل کند.» آنطور که اعلام شده توسعه راه آهن حومهای یکی از پروژههای مهمی است که در اطراف تهران و ورامین پیگیری میشود. آخوندی در همین رابطه گفته است: «در این مناطق باید سیستمی طراحی شود که بخشی از ترافیک جادهای به راهآهن منتقل شود تا افرادی که در شهرهای اطراف زندگی میکنند بتوانند از طریق ریل به مرکز شهر تهران منتقل شوند.» وزیر راه مشکل اجرای این طرح را هم تعدد حرکت و سرعت حمل و نقل خیلی زیاد دانست تا درنهایت مردم به سهولت با استفاده از قطارهای حومهای در اطراف تهران جابهجا شوند. همچنین آخوندی اعلام کرد که «بحث مهمی که اکنون در شرکت راه آهن تعقیب میشود، اجرای طرح قطار سریع السیر برای کل شهرهای حومهای کشور از جمله پیشوا، ورامین، پاکدشت، قرچک و گرمسار یا در غرب تهران در شهرهای قدس، شهریار و کرج است و این بحث فقط به تهران منحصر نمیشود و امکان اجرای آن در کل کشور در حال بررسی است.»

اهداف تشکیل شرکت ریلی حومهای

دیماه سال گذشته، نمایندگان مجلس وزارت راه را موظف به تشکیل شرکت حمل و نقل ریلی مسافری حومه‎ای کردند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، در جریان بررسی گزارش کمیسیون تلفیق در رابطه با لایحه برنامه ششم توسعه، ماده 64 این لایحه را با 141 رأی موافق، 29رای مخالف و هفت رأی ممتنع از مجموع 236 نماینده حاضر در صحن علنی تصویب کردند. بر اساس این مصوبه بهمنظور تقویت اقتصاد حمل و نقل ریلی و ترغیب سرمایهگذاری بخش غیردولتی در این زمینه و تسریع و تسهیل اجرای پروژهها و افزایش رضایتمندی و اقبال عمومی از خدمات ارائهشده در این نوع حمل و نقل: الف) سرمایهگذاری بخش غیردولتی در احداث و بهرهبرداری از حمل و نقل ریلی درونشهری و برونشهری مانند، سرمایهگذاری در مناطق کمتر توسعهیافته تلقی شده و کلیه قوانین و مقررات مرتبط با سرمایهگذاری در مناطق کمتر توسعهیافته بر سرمایهگذاری در حمل و نقل ریلی مترتب خواهد بود. ب) مالیات بر ارزش افزوده خدمات حمل و نقل ریلی علاوه بر بند 12 ماده12قانون مالیات بر ارزش افزوده (به استثنای مسافری)، با نرخ صفر محاسبه خواهد شد. همچنین وزارت راه و شهرسازی موظف شد شرکت حمل و نقل ریلی مسافری حومهای را با هدف ساماندهی حاشیه شهرها و توسعه امور حمل و نقل ریلی حومهای و ساخت خطوط مستقل حومهای در زیرمجموعه شرکت راهآهنجمهوری اسلامی ایران تشکیل دهد. این شرکت با همکاری شهرداریهای مربوطه متولی کلیه امور حمل و نقل ریلی مسافری در کشور است.

آمادگی مقدمات تشکیل شرکت

مهر سال جاری، وزیر راه و شهرسازی از آمادگی مقدمات تشکیل شرکت قطار حومهای خبر داد. آخوندی همچنین با بیان این مطلب که قطار حومهای حدود 120 کیلومتری استان تهران را پوشش میدهد، اتصال قطار شهری و حومهای را نیازمند زمان طولانی دانست و گفت: «به دنبال افزایش ظرفیتهای ریلی از طریق احداث خطهای دوم، سوم و چهارم قطارهای حومهای تهران به کرج، قم و ورامین هستیم.»

کاهش 50درصدی آلودگی هوا

از جمله اهداف راهاندازی قطارهای حومهای، کاهش تردد خودروهای شخصی و تقلیل تصادفات جادهای و آلایندگی شهرهای بزرگ اعلام شده است. در همین زمینه، یک عضو شورای شهر تهران گفت: «عملیاتی شدن و گسترش خطوط قطارهای حومهای و مترو به عنوان حمل و نقل پاک ضروریترین و اولویت دارترین اقدام در راستای کاهش معضلات شهرهای بزرگ و صنعتی از جمله تهران است.» مجتبی شاکری اظهار کرد: «بهرهگیری از قطارهای درون و برون شهری بهترین و موثرترین وسیله برای کاهش آلودگی هوا است، چراکه علاوه بر کاهش آلودگیهای درونشهری مانعی برای ورود خودروهایی هستند که به شکل تک سرنشین از شهرهای اطراف وارد تهران میشوند.» او معتقد است: «در صورت تخصیص منابع و وجود عزم جدی از سوی متولیان هر نهاد مربوطه در توسعه این خطوط علاوه بر تسهیل جابه جایی شهروندان شاهد کاهش بیش از 50درصدی آلودگی هوا در شهر خواهیم بود.»

قطارهای حومهای در کشورهای توسعهیافته

کارشناسان بر این باورند که در پایتختهای کشورهای اروپایی چون لندن، پاریس یا برلین تعداد زیادی خطوط ریلی با محوریت جابهجایی مسافران حومهای وجود دارد. در این کشورها به گونهای برنامهریزی شده که حتی اگر مشکل جوی هم به وجود بیاید خیلی راحت امکان انتقال مسافران از جاده به ریل وجود دارد و هیچبحرانی شکل نخواهد گرفت. البته مسئولان بر این باورند که در ایران هم اگر این قضیه مورد توجه بیشتری قرار گیرد، تجربه نشان داده که هرجا حمل و نقل عمومی مناسبی ساخته شده مردم ایران از آن استقبال کردهاند.

فراموشی قطارهای حومهای

بحرانی که در پی بارش برف اخیر در کشور به وجود آمد و تحت تاثیر آن، بسیاری از جادهها مسدود و تعداد زیادی از فرودگاهها تعطیل شدند، ضرورت نگاهی جدیتر به مقوله توسعه قطارهای حومهای را بیش از گذشته پررنگ کرده است. در همین رابطه، معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی معتقد است: «اگر این قطارها پیش از این، مورد نگاهی جدی قرار میگرفت، امکان پیشگیری از مشکلاتی چون برف اخیر به وجود میآمد.» مهرداد تقیزاده ادامه داد: «در آینده نیز ما باید تلاش کنیم با شکل دادن به این قطارها توسعه را در آنها به عنوان یک اولویت جدی در نظر بگیریم تا پس از سالهای طولانی بالاخره ترافیک از جادههای ایران به شبکه ریلی منتقل شود.»