طرح ترافیک جدید تصویب شد

طرح ترافیک جدید درحالی با وجود کمبود ناوگان حملونقل عمومی برای افزایش تقاضای سفر احتمالی تحت تاثیر اجرای آن به تصویب رسید که دقیقا روز یکشنبه و ساعتی قبل از اینکه پیشمصوبه شورای ترافیک تهران درخصوص تغییر شکل طرح ترافیک با محوریت آزادسازی تردد عموم خودروها در محدوده مرکزی شهر مشروط به پرداخت هزینه تعیین تکلیف شود، بزرگترین نقطه ضعف این لایحه در ایستگاههای مترو و اتوبوس و پایانههای تاکسیرانی اکران شد. برابر آنچه مدیران شهرداری عنوان میکنند، طرح ترافیک جدید موجب کاهش ۲۰ درصدی تقاضای سفر با خودروی شخصی در محدوده مرکزی شهر میشود و از سوی دیگر تقاضای حملونقل عمومی در این ناحیه را دستکم ۸ درصد افزایش میدهد.

اصولا تجربه ابرشهرهای دنیا حاکی از تقویت موثر حمل و نقل عمومی پیش از اتخاذ سیاستهای بازدارنده از تردد با خودروی شخصی است. این درحالی است که تهران درحال حاضر به اذعان شهرداری با کمبود فوری ۳ هزار دستگاه اتوبوس و ۲ هزار واگن مترو روبهرو است. این کسری صبح روز یکشنبه که تعداد زیادی از شهروندان استفادهکننده از خودروی شخصی تحتتاثیر شرایط جوی و بارش برف، متقاضی استفاده از حملونقل عمومی بودند خود را نشان داد. روز یکشنبه خبرنگاران تصاویری از ازدحام شهروندان روی سکوهای مترو را به برخی از اعضای شورای شهر نشان دادند تا برای آنها محرز شود که ظرفیت فعلی حملونقل عمومی توان پوشش افزایش تقاضای سفر با این ناوگان را ندارد. هرچند برخی اعضا همچون محمد علیخانی و محسن هاشمی به این کمبود اذعان داشتند، اما به طرح ترافیک جدید نیز با وجود این نقطه ضعف بزرگ رای دادند.

واکنش محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران نیز به تماشای این صحنه قابل تامل بود. وی اگرچه با لحن شوخی، اما اینطور عنوان کرد که تصاویر مذکور نشاندهنده استقبال مردم از حملونقل عمومی است! او این را هم اضافه کرد که اغلب متروهای دنیا در ساعات پیک با ازدحام مسافر روبهرو هستند. هاشمی اگرچه به این موضوع اشاره کرد که در کلانشهرهای دنیا ابتدا سامانه حملونقل عمومی کارآ طراحی و سپس برای خودروهای شخصی محدودیت ایجاد میکنند، اما در عین حال نواقص حملونقل عمومی پایتخت را نادیده گرفت و گفت: در محدوده ۳۱ کیلومتر مربعی طرح ترافیک مجموعا ۴۰ ایستگاه مترو و ۷۰ ایستگاه BRT وجود دارد که به این ترتیب افراد با طی مسافت ۵۰۰ متر میتوانند خود را به یک ایستگاه حملونقل عمومی برسانند. این آمار درحالی از سوی رئیس شورای شهر مطرح شد که او قطعا به واسطه فعالیت در شرکت مترو، از این موضوع مطلع است که اولا تهران فاقد شبکه حملونقل عمومی یکپارچه بوده و وجود چند ایستگاه در یک محدوده به معنای برخورداری از حملونقل «کارآ» نیست؛ ثانیا ناوگان موجود در خطوط حملونقل عمومی نیز با نقطه ایدهآل فاصله زیادی دارد و همین حالا در ساعات پیک دچار وضعیت فرااشباع است.

از سوی دیگر طرح ترافیک جدید برای شهر تهران «دو سر باخت» خواهد بود. با فرض اینکه در سال آینده برآوردها و مطالعات مدیریت شهری عینا محقق شود و به این ترتیب تقاضای سفر با خودروی شخصی ۲۰ درصد و حجم ترافیک ۲۶ درصد کاهش یابد، در ازای این کاهش تقاضای حملونقل عمومی افزایش پیدا میکند که با توجه به فقدان ظرفیت، شهر و شهروندان دچار مشکل جدی خواهند شد. از طرف دیگر کارشناسان اعتقاد دارند با توجه به اینکه قیمتگذاری پیشنهادی برای عوارض تردد در ساعات غیرپیک در محدوده مرکزی شهر نازل است، تقاضای سفر در ساعات غیرپیک (۱۰ تا ۱۶) افزایش پیدا میکند و عملا کل ساعات روز به ساعات پیک ترافیک در این محدوده تبدیل میشود.  نرخ پایه برای تعیین عوارض تردد در طرح ترافیک ۲۰ هزار تومان تعیین شده که با توجه به سه ضریب آلایندگی خودرو، زمان شروع و پایان سفر و نیز نحوه پرداخت، قابل افزایش و کاهش است. بر این اساس کف عوارض روزانه تردد ۱۳ هزار تومان و سقف آن ۴۵ هزار تومان تعیین شده است.

در عین حال طرح جدید ترافیک یک نقطه قوت و ویژگی مثبت دارد که آنهم واقعی شدن هزینه ورود به محدوده طرح ترافیک برای سهمیهبگیران است. درحالحاضر بهای طرح ترافیک سالانه از حد رایگان تا حداکثر ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است؛ اما در صورت اجرایی شدن طرح جدید ترافیک، کف هزینه ورود به محدوده طرح ترافیک ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان خواهد بود و از این جهت نرخ تعیینشده برای سهمیهبگیران بازدارندگی دارد. اما این ارقام برای کسانی که از سهمیه روزانه با بهای ۴۱ هزار تومان درحالحاضر استفاده میکنند، فاقد بازدارندگی است. در طرح ترافیک جدید ۶۳ هزار سهمیه برای مشاغل اضطراری که ناگزیر به ورود به محدوده طرح ترافیک هستند، پیشبینی شده است و ۴۰ هزار مجوز باقیمانده در صورت تقاضا در اختیار عموم مردم قرار میگیرد.

جانبازان، معلولان، بیماران خاص، آژانسها و وانتبارها نیز از تخفیف ۵۰ درصدی برخوردار خواهند شد. در این لایحه به پیشنهاد شورا یک اختیار طلایی هم برای شهردار تهران پیشبینی شده که بهواسطه آن به شهرداری اجازه داده میشود حداکثر ۵/ ۱ درصد از کل ۱۰۳ هزار مجوز تردد روزانه در محدوده طرح ترافیک را در «موارد خاص» با اعمال ضریب ۵/ ۰ (تخفیف ۵۰ درصد) تعیین و محاسبه کند. هر چند این تبصره به درخواست شورای شهر تهران در لایحه شهرداری گنجانده شده و گفته میشود قرار است به تعدادی از خبرنگاران اختصاص پیدا کند، اما کارشناسان بر این باورند که وجود چنین تبصرهای به شفافیت طرح ترافیک جدید خدشه جدی وارد میکند و با اصول شفافیت و عدالت که شهرداری در پی آن است، مغایرت دارد.