۷ دلیل برای نزدیک بودن بحران‌ آب جهان

در این باره کارشناسان آبی هر ساله در ماه اوت به بهانه «هفته جهانی آب» در استکهلم سوئد جمع میشوند تا درخصوص مهمترین موضوعات آبی جهان تصمیمگیری کنند. در نشست امسال کارشناسان از ۷ نشانه قریبالوقوع بودن بحران آبی جهان پرده برداشتند

۱. تغییرات آبوهوایی مناطق خشک را خشکتر و الگوی بارندگی را متغیر و شدیدتر کرده است.

تغییرات آبوهوایی با افزایش تدریجی دمای زمین، مناطق گرم جغرافیایی را سوزانتر خواهد کرد. ابرها نیز بهواسطه پدیدهای که از تغییرات آبوهوایی ناشی میشود و به اصطلاح (Hadley Cell expansion) نام دارد، از مناطق استوایی به سمت قطبها در حرکت هستند. این امر موجب کاهش میزان بارش در مناطق استوایی نظیر جنوب صحرای آفریقا، خاورمیانه و آمریکای مرکزی خواهد شد. این درحالی است که در برخی مناطق تغییرات آبوهوایی موجب تشدید بارندگیها میشود و زندگی افرادی که در کنار رودخانهها مستقر هستند را با تهدید مواجه میسازد. در حال حاضر حداقل ۲۱ میلیون نفر از مردم جهان هر ساله در معرض خطر سیلابهای رودخانهای قرار دارند. این رقم ممکن است تا سال ۲۰۳۰ به ۵۴ میلیون نفر برسد. در این باره بیشترین آسیب متوجه کشورهای کمتر توسعهیافته و در حال توسعه است، کشورهایی که بیش از پیش در معرض خطرات تغییرات آبوهوایی و بلایای طبیعی قرار دارند.

۲. جمعیت بیشتر + پول بیشتر=تقاضای آب بیشتر

این یک معادله ساده است: رشد بالای جمعیت در کنار افزایش درآمد افراد موجب تشدید تقاضای آب خواهد شد. پیشبینی شده است تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان – که اکنون ۵/ ۷ میلیارد نفر است –به ۸/ ۹ میلیارد نفر برسد. در این شرایط چگونه میتوان آب مورد نیاز چنین جمعیتی را تأمین کرد؟ در کنار افزایش جمعیت، بهبود درآمد نیز بهواسطه افزایش تقاضای قشر ثروتمند برای کالاهایی که برای تولید آنها نیاز به آب زیاد است – کالاهایی نظیر گوشت و انرژی – چالشهای آبی را تشدید خواهد کرد.

۳. آبهای زیرزمینی رو به اتمام است

حدود ۳۰ درصد از منابع آب شیرین جهان در سفرههای زیرزمینی وجود دارد. استخراج روزانه این منابع آبی به منظور کشاورزی، نوشیدن و تولیدات صنعتی تشدید شده است. بر این اساس، استفاده از آبهای زیرزمینی در هند بیش از هر کشور دیگری است. از آنجا که نرخ برداشت آبهای زیرزمینی بسیار بالاتر از نرخ جایگزینی آن است، در حال حاضر بیش از ۵۴ درصد از سفرههای زیرزمینی هند رو به اتمام است. ادامه این روند در ۲۰ سال آینده، سفره آبهای زیرزمینی این کشور را در شرایطی بحرانی قرار خواهد داد.

۴. زیرساختهای آبی ناکارا

وجود منابع آب کافی تنها شروع ماجرا است. برای بهرهبرداری از این منابع باید ابتدا آبها به مراکز تصفیه منتقل و پس از تصفیه به دست خانوارها برسد. در سراسر جهان، زیرساختهای حوزه آبی در شرایط نامناسبی قرار دارند. در آمریکا، روزانه ۶ میلیارد گالن آب تصفیه شده از طریق نشت لولهها هدر میرود. از طرفی، تعمیر و بهینهسازی این زیرساختهای آبی فرسوده نیز بسیار هزینهبر است، عاملی که موجب نادیده گرفتن چالشهای زیرساختی تا پیش از بروز فاجعه میشود.

۵. زیرساختهای طبیعی نادیده گرفته شده

اکوسیستم سالم نوعی «زیرساخت طبیعی» و برای تأمین آب فراوان و پاک ضروری است. چنین اکوسیستمی آلایندهها را تصفیه میکند، محافظ در برابر سیلاب و توفانها است و در تنظیم عرضه آب نقشی مثبت دارد. گیاهان و درختان یکی از ارکان تجدید منابع آب زیرزمینی هستند. بدون وجود گیاهان، آبهای ناشی از بارندگی بهجای نفوذ در زمینهای خشک جاری میشوند. در این باره نابودی جنگلها و روند شهریشدن نیز وضعیت زیرساختهای طبیعی و منافع ناشی از آن را وخیمتر خواهد کرد.

۶. اتلاف زیاد آب

استفاده ناکارا از منابع آبی نظیر آبیاری غرقابی و خنکسازی نیروگاهها، اتلاف بالای این منابع را در پی دارد. از طرفی روند آلوده ساختن این منابع آبی محدود، تشدید شده است. حدود ۸۰ درصد از آبهای استفاده شده جهان بدون تصفیه به طبیعت بازمیگردند. در بسیاری از کشورها بهرهبرداری از آبهای آشامیدنی بسیار ارزانتر از تصفیه و استفاده مجدد از آن است، عاملی که موجب تشدید اتلاف منابع آبی شده است.

۷. قیمت ارزان

در سراسر جهان، قیمت آب واقعی نیست. در واقع قیمتها با هزینه واقعی خدمات این حوزه – نظیر انتقال، تصفیه و توزیع – منطبق نیست. نتیجه این امر توزیع ناکارآمد منابع آبی و سطح پایین سرمایهگذاری در زیرساختها و تکنولوژیهای جدید این حوزه است. در حالی که تکنولوژیهای صرفهجویی در آب پرهزینهتر از قیمت این ماده است، دولت و شرکتها انگیزهای برای سرمایهگذاری در این حوزه ندارند. در این رابطه زمانی مصرفکنندگان تشویق به استفاده بهینه از آب خواهند شد که قیمت آب نزدیک به هزینه واقعی خدمات این حوزه باشد.