در وصف رتبه اعتباری

انجام بسیاری از فعالیتهای اقتصادی بدون کمکهای مالی سایر افراد و سازمانها، اصولا امکانپذیر نیست. در این میان اعتبار فرد یا یک گروه مهمترین عامل برای تصمیمگیری قرضدهنده، نسبت به دادن منابع مالی به آنها است. خیلی ساده به تعاملات روزمره خود و نحوه قرضدادن مردم به یکدیگر توجه کنید. اگر فردی که دارای ثروت قابلملاحظهای است، در زمانی خاص از شما طلب مبلغی کند که در مقایسه با داراییهای او میزان ناچیزی بهحساب میآید، شما بهراحتی راغب هستید تا این مبلغ را به او قرض دهید. برعکس کسی که وضعیت مالی چندان مناسبی ندارد و پیشتر نیز در انجام تعهدات خود بدقولی کرده است از اعتبار چندانی برای گرفتن منابع مالی در بین مردم برخوردار نیست. این مقدمه سادهای است که میخواهیم به کمک آن به تبیین مفهوم «رتبه اعتباری» و اهمیت آن در اقتصاد کشورها بپردازیم. شاید شما نیز این خبر را شنیدهاید که رتبه اعتباری کشور در هفته گذشته، بر اساس کمیته رتبهبندی کشورهای عضو همکاری اقتصادی و توسعه، یا اُ.ای.سی.دی، دو پله صعود را نسبت به گذشته تجربه کرده است و از ضعیفترین مکان یعنی رتبه هفت به رتبه پنجم صعود کرده است. کشور ما پس از ۱۰ سال توانست رتبه اعتباری خود در میان ۳۵ عضو این سازمان را دو درجه بهبود دهد که میتواند زمینهساز بهبود تعاملات ما با کشورهای دیگر و رشد اقتصادی باشد.

در وصف رتبه اعتباری

نخست آنکه باید در نظر داشت رتبه اعتباری بینالمللی تنها یک عدد یا نمره نیست؛ بلکه شامل فرآیندی از بهکارگیری روشهای مختلف ارزیابی عملکرد مالی و اقتصادی یک کشور بوده که همگی نهایتا در یک عدد یا رتبه آن، خلاصه شده است. بدون شک بررسی وضعیت مالی قرضگیرندگان در اقتصاد امر دشواری است که نیازمند صرف وقت و انرژی بسیار است. شاید شما در مورد قرضدادن به اطرافیان خود، یا سپردهگذاری در بانکهای بزرگ که دولت اعتبار آنها را تضمین کرده است، بتوانید قضاوتهایی انجام دهید، اما مطمئنا در مورد افراد یا شرکتهایی که نمیشناسید تقریبا هیچ نظری ندارید. این همان دلیلی است که وجود شرکتهای رتبهبندی اعتباری را ضروری میکند. بهدیگر بیان بدون کمک موسسات یا مراکز تعیین رتبه اعتباری نمیتوانید تصمیمی در این رابطه بگیرید. در این میان شرکتهایی وجود دارند که بهصورت تخصصی به انجام این امر مبادرت کرده و رتبهبندی آنها نقش مهمی در فرآیند تصمیمسازی قرضدهندگان و سرمایهگذاران دارد.

اعتبار خود این شرکتها بهواسطه توانایی آنها در پیشبینی وضعیت مالی و اقتصادی کشورها است و اکنون جایگاه مناسبی در فرآیند تصمیمسازی سرمایهگذاران در دنیا دارند. شرکتهایی نظیر استاندارد اند پور، فیتچ و مودی که اخبار و پیشبینیهای آنها تاثیر مهمی در آینده اقتصادی کشورها دارد. بهطور کلی در سیستم اقتصادی، یک شرکت برای تامین منابع مالی خود دو راه اصلی پیشرو دارد؛ یکی دریافت وام از موسسات مالی و بانکها و دیگری انتشار سهام یا برگههای قرض که به اوراق قرضه معروفند. مورد دوم در حقیقت بیانگر تامین منابع مورد نیاز شرکت با کمک سرمایهگذاران است. بسیاری از سرمایهگذاران بیش از آنکه راغب باشند خودشان کسب و کاری راهاندازی کنند، تمایل دارند در شرکتهای در حال فعالیت سرمایهگذاری و به توسعه آن کمک کنند. بر همین اساس این کار به دو طریق امکانپذیر است.

شما بهعنوان سرمایهگذار یا سهام یک شرکت را میخرید که در حقیقت بخشی از مالکیت آن شرکت است، یا اوراق قرضه آن را خریداری میکنید که به معنای برگههای قرضی با نرخ بهره مشخصی است که شرکت تعهد میکند در پایان دوره زمانی خاص، اصل و سود آن را به شما بازگرداند. حال اگر شرکتی معتبر به بررسی وضعیت مالی قرضگیرندگان و رتبه اعتباری آنها که در حقیقت توانایی مالی آنها در پرداخت دیون خود به قرضدهندگان، بپردازد این امر به منزله نقش این شرکتها در هدایت منابع مالی مردم به سمت شرکتهایی خاص است. در حقیقت شرکتهای رتبهبندی اعتباری، همچون راهنمایی مناسب بین قرضدهندگان و قرضگیرندگان قرار گرفته و عاملی تعیین کننده در تخصیص منابع بین این دو گروه خواهند بود. با توجه به این نقش، اهمیت شرکتهای رتبهبندی به حدی است که میتواند نقشی تعیینکننده در آینده اقتصادی یک کشور و مردم آن داشته باشد.

باید توجه داشت یکی از بهترین روشهای بهبود وضعیت اقتصادی یک کشور، توانایی آن در جذب سرمایههای خارجی است. سرمایهگذاران خارجی با خود منابع مالی، دانش فنی و حتی بازارهای فروش برای محصولات تولیدی به همراه میآورند. ورود یک سرمایهگذار خارجی ضمن ایجاد واحد تولیدی با تکنولوژی مناسب روز، زمینهساز استفاده درست از منابع کشور، ایجاد تقاضای برای نیروی کار و بهبود وضعیت اشتغال و نهایتا صادرات محصولات به خارج کشور و ورود ارز به سیستم اقتصادی خواهد بود. فرآیندی که اثر نهایی آن توسعه اقتصادی کشور و بهبود وضعیت رفاهی مردم است. حال میتوان به اهمیت شرکتهای رتبهبندی اعتباری در سیستم اقتصادی دنیا پی برد. هر چه عملکرد یک دولت یا شرکتهای خصوصی یک کشور از دید این موسسات در سطح بالاتری ارزیابی شود یا رتبه بهتری برای آن در نظر گرفته شود، این پیام را به سرمایهگذاران مخابره میکند که میتوانند منابع مالی خود را در آنجا سرمایهگذاری کنند.

این شرکتها عملکرد اقتصادی و اجتماعی کشورها را بهطور دقیق زیر نظر دارند و هر عاملی که در بالا بردن ریسک سرمایهگذاری و ناطمینانی اقتصادی، نبود قوانین مناسب در بازارهای مختلف، ناتوانی کشور و سیستم بانکی آن در حفظ منافع شرکتها، دخیل باشد در فرآیند ارزیابی خود وارد میکنند. برای مثال تصمیم بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا که آبستن ایجاد نااطمینانی اقتصادی از وضعیت آینده شرکتهای این کشور بود، موجب تنزل رتبه اعتباری این کشور در سال ۹۵ از دید موسسه رتبهبندی اعتباری مودی و کاهش حجم سرمایهگذاری در این کشور شد. پیامدی که دولت را مجبور به صرف ۲۵۰ میلیارد پوند کرد تا بتواند اطمینان اقتصادی از وضعیت آینده را تا حدی ترمیم کند.