بازگشایی پرونده تعطیلی پنج‌شنبه

دولت به ایده جدید جمعی از نمایندگان مجلس واکنش نشان داد
انتقاد از طرح لغو تعطیلی پنجشنبه مدارس
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: معلم باید بتواند در روز پنجشنبه خود را بازسازی کند
 دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن اظهار مخالفت با طرح لغو تعطیلی مدارس در روزهای پنجشنبه، تاکید کرد: «معلم بهعنوان ستون اصلی آموزش و پرورش باید بتواند در روز پنجشنبه در کنار خانواده، خود را بازسازی کند و بهعنوان یک پ‍ژوهشگر باید فعالیتهای پژوهشی خود را در روز پنجشنبه افزایش دهد.» اظهار نظر محمدرضا مخبر دزفولی در این خصوص در پی تلاش نمایندگان مجلس برای لغو تعطیلی مدارس در روزهای پنجشنبه صورت گرفت.
طرح تعطیلی پنجشنبههای مدارس نخستین بار در سال 88 از سوی وزارت آموزش و پرورش در اواخر مسوولیت علی احمدی وزیر پیشین این وزارتخانه مطرح شد و سپس در سال 90 به صورت اختیاری در مدارس ابتدایی اجرا شد. در سال گذشته حمیدرضا حاجی بابایی، وزیر آموزش و پرورش با اعلام اینکه امکان تسری این طرح به سایر دورههای تحصیلی وجود دارد زمینه را مهیا ساخت تا آنکه در اردیبهشت ماه امسال به طور رسمی از تعطیلی مدارس در کلیه مقاطع تحصیلی خبر داد.
وی در این باره این گونه توضیح داده بود: «تمام مدارس کشور در سال تحصیلی جدید روزهای پنجشنبه تعطیل خواهد شد و این موضوع قانونی است؛ شورای عالی آموزش و پرورش موضوع را تصویب و رییسجمهور آن را امضا و ابلاغ کرده است.» در این حال با گذشت سه ماه از اعلام این خبر و پس از آنکه رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مخالفت اعضای این کمیسیون با این طرح را اعلام کرد، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دفاع قاطعانهای از تعطیلی پنجشنبههای مدارس صورت داد.
به گزارش ایرنا، محمدرضا مخبر دزفولی در این باره گفت: «با توجه به اختیار تفویض شده در سند تحول به شورای عالی آموزش و پرورش، این شورا در دیماه 1390 با توجه به راهکار «بازمهندسی رویهها و ساختار و مدیریت زمان آموزشی» تصویب کرد که برنامههای آموزشی در مدارس در پنج روز ابتدایی هفته متمرکز شده و روز پنجشنبه مدارس به اختیار خود مدیران مدارس به فعالیتهای فوق برنامه مانند برگزاری اردوها و دیگر برنامهها اختصاص یابد.»
دلایل موافقان و مخالفان
در این میان با وجود آنکه مخالفان این طرح، تعطیلی پنحشنبهها را موجب ایجاد دشواریهایی برای خانوادهها و به ویژه زنان شاغل قلمداد میکنند، اما دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه حجم مطالب منتقل شده به دانشآموزان در مدرسه باید متناسب با ظرفیت و توانایی شان باشد از دیگر کشورها مثال آورده و معتقد است که بررسیهای تطبیقی بیانگر این موضوع است که در اکثر کشورها این نوع تعطیلیها «رویه ای معمول» است.
کمک به صرفهجویی در مصرف انرژی
دزفولی بر خلاف مخالفان این طرح که تعطیلی دانش آموزان را موجب ایجاد دغدغه خانوادهها به منظور پر کردن اوقات فراغت فرزندانشان میدانند، گفته است: «تعطیلی مدارس در پنجشنبهها کمک به صرفهجویی در مصرف انرژی و ساختن فضای عاطفی و سازندهای در کانون خانوادهها است.» پیش از این نیز مخالفان این طرح اعلام کرده بودند که زنان شاغل با این تعطیلی دچار مشکل میشوند، چرا که بنابر اعلام آنان نظرسنجیهای انجام شده نشان میدهد که بیش از یک سوم زنان ایرانی در کلانشهرها شاغلند و بخش بزرگی از آنها در روزهای پنجشنبه امکان مراقبت از فرزندان خود را ندارند.
در این شرایط موضوعی که طرفداران تعطیلی پنجشنبهها به آن اشاره دارند این است که با اجرایی شدن این طرح هیات وزیران تصویب کرد تا کارکنان زن شاغل دستگاههای اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری با داشتن فرزند زیر هفت سال یا دانشآموز دوره ابتدایی میتوانند ساعات کاری خود در روزهای پنجشنبه را با دیگر ایام هفته با رعایت سقف مقرر در ماده (44) قانون مدیریت خدمات کشوری یا از طریق دورکاری جبران کنند.
در سال گذشته که تنها بحث تعطیلی پنجشنبهها در خصوص مقطع ابتدایی مطرح بود، مرکز پژوهشهای مجلس هشتم در دیدگاهی انتقادی بخشی از معایب این طرح را به این صورت برشمرد: «عدم تحقق هدف تحول آفرینی و کیفیت بخشی، عدم آموزش و مهارتهای زندگی، عدم هماهنگی با اسناد بالادستی، کاهش بازده ساعت پنجم فعالیت روزانه، عدم تناسب با طرحهای دیگر، فراهم ساختن زمینه بلاتکلیفی و ابهام، ایجاد نارضایتی مردمی و مشکل آفرین شدن تعطیلی پنجشنبهها برای تعدادی از والدین، ایجاد مشکل برای مدارس مردمی ایجاد مشکل برای مدارس ابتدایی شیفت عصر و از همه مهمتر کاهش ساعات درسی از جمله پیامدهای منفی این طرح خواهند بود، ضمن اینکه با تسری طرح به مقاطع راهنمایی و دبیرستان مشکلات دیگری نیز بروز خواهد کرد.»
تغییر رویکرد آموزشی
اکنون اما دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی «تغییر رویکرد از انباشتن مطالب و محفوظات در ذهن دانشآموز بهسوی تربیت او به سمت حیات طیبه» را از الزامات دیگر کاهش ساعات حضور در مدرسه عنوان کرده و تاکید میکند: «از گزارش نهادهای نظارتی که به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد این نتیجه حاصل شده است که در حوزههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و انتظامی، این طرح (کاهش ساعات آموزشی در مدارس) دارای دستاوردهای مثبتی است و البته ایرادهایی هم ممکن است به این تصمیم وارد باشد که حتما درصدد اصلاح آن خواهیم بود.»
با این وجود محمدمهدی زاهدی، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به طرح دو فوریتی که مجلس در رابطه با تعطیلی پنجشنبههای مدارس آماده کرده بر جنبههای آموزشی که استفاده از روزهای هفته برای دانش آموزان خواهد داشت تاکید کرده و گفته است: «با توجه به اینکه از شش روز هفته باید به خوبی استفاده شود، دانشآموزان میتوانند در کنار مسائل آموزشی و پرورشی، آموزشهای مهارتی، فوق برنامه و فعالیتهای جمعی داشته باشند، به همین دلیل پنجشنبهها میتواند فرصت مناسبی برای این آموزشها باشد.»
اظهارات زاهدی نشان میدهد که نمایندگان مجلس بیشتر با تعطیلی مقاطع بالاتر از ابتدایی مخالف هستند و دستور چند ماه پیش حاجی بابایی مبنی بر تعطیلی مقاطع راهنمایی و دبیرستان در روز پنجشنبه به نوعی به عاملی برای تهیه طرح دو فوریتی به منظور لغو تعطیلی پنجشنبه مدارس شده است.
در این شرایط به نظر میرسد که مسوولان دولت در موضوع تعطیلی پنجشنبه ها الگویی را دنبال میکنند که نه تنها شامل مدارس میشود بلکه ادارات و سازمانها را نیز در برگرفته و تعطیلات روز پنجشنبه را برای آنان در نظر میگیرد. در این باره محمود احمدینژاد در یکی از آخرین اظهارات خود با اشاره به اینکه باید ادارات دولتی پنجشنبهها تعطیل باشند، گفته بود: « باید ادارههای دولتی پنجشنبه و جمعهها تعطیل باشند، زیرا این امر کارآیی کارمندان را تا حد بسیاری بالا میبرد.» رییسجمهور همچنین توصیه کرده بود که تعطیلی مدارس ابتدایی «در مقاطع دیگر تحصیلی نیز به اجرا» گذاشته شود.
با این اوصاف سرانجام طرح دو فوریتی مجلس برای لغو تعطیلی مدارس در روزهای پنجشنبه میتواند در سرنوشت ایدههای مربوط به تعطیلی ادارات دولتی نیز تعیینکننده باشد. همین موضوع است که نشاندهنده بخشی از انگیزه موافقان و مخالفان این طرح در پافشاری بر موضع خود له و علیه تعطیلی پنجشنبههای مدارس است.

آزمون تازه موافقان و مخالفان تعطیلی پنجشنبهها
«ایران بیشترین تعطیلی را در بین کشورهای دنیا دارد» عبارتی آشناست که نه تنها در بین مردم، بلکه در میان کارشناسان نیز عمومیت پیدا کرده است. همین ذهنیت، یکی از دلایلی است که مقاومتهایی را در برابر ایدههایی در ارتباط با ساماندهی تعطیلات در کشور ایجاد کرده و موجب بروز کشمکشهای نظری میان موافقان و مخالفان طرح دولت مبنی بر تعطیلی ادارات و مدارس در روزهای پنجشنبه شده است. با این وجود، مدتی است که به دنبال طرحی که ایدهاش از راس دولت شکل گرفت تلاشهایی صورت گرفته تا پنجشنبهها نیز به تعطیلات پایان هفته افزوده شده و به این ترتیب تعطیلات هفتگی از یک روز به دو روز افزایش پیدا کند. محمود احمدی نژاد که از بانیان این ایده است در اجلاس سال گذشته روسای آموزش و پرورش پیشنهاد کرده بود که ادارات و مدارس در روزهای پنجشنبه تعطیل شوند. در برابر این طرح؛ اما بسیاری از جمله برخی نمایندگان مجلس با اعتقاد بر اینکه تعطیلات در ایران زیاد است و باید کمتر شود با این موضوع مخالفت کردند. رییسجمهور، اما در جریان همان سخنرانی با اشاره به نتایج تحقیقات شورایعالی انقلاب فرهنگی در این باره سعی کرد دیدگاه مخالفانی را که این نظر را ارائه میدهند، رد کند. او در این ارتباط گفته بود: «کمترین تعطیلی متعلق به کشوری در خلیجعدن است و بعد از آن کشور ماست با 75 روز تعطیلی. بقیه کشورها بالای 100 روز تعطیلی دارند. انشاءالله پنجشنبهها تعطیل میشود و نام آن را روز خانواده میگذاریم.»
هنگامی که بحث مربوط به تعطیلی پنجشنبهها جدی شد و بسیاری دریافتند که دولت در عملی کردن دیدگاه خود در این باره اقدامات و طراحیهایی را آغاز کرده است مخالفتها نیز شروع شد تا جایی که برخی نمایندگان، کمیسیونها و همچنین مرکز پژوهشهای مجلس در دوره هشتم با ارجاعاتی که به نامگذاری سال گذشته با عنوان «جهاد اقتصادی» میدادند، تعطیلی پنجشنبهها را در جهت خلاف فعالیتهای اقتصادی و به نوعی «پیام کم کاری» بر شمردند.
بهرهوری یا ساعات کار بیشتر؟
مخالفان تعطیلی پنجشنبهها این اقدام را به زیان اقتصاد کشور برشمرده و عنوان میکنند این امر در چرخه تولید کشور نیز اثر سوء خواهد گذاشت و موجبات کاهش درآمد سرانه کشور را فراهم خواهد ساخت. در همین حال؛ اما شورایعالی انقلاب فرهنگی که در این چند ماه به عنوان یکی از بازوهای عملیاتی کردن ایده تعطیلات پنجشنبهها عمل کرده، در پرداختن به مباحث اقتصادی مرتبط با افزایش تعطیلات در کشور ضمن تاکید بر اینکه «نباید به این موضوع صرفا از منظر اقتصادی پرداخته شود»، یادآوری کرده بود که عامل تعیینکننده در این زمینه، میزان بهرهوری نیروی کار است.
در واقع آنچه که از اظهارنظرها و آماری که از سوی مسوولان دولتی و اعضای شورای انقلاب فرهنگی استنباط میشود این است که تعطیلی پنجشنبهها در نظر آنها نه تنها پیامدهای منفی در برنخواهد داشت، بلکه به دلیل فرصت بیشتری که به شهروندان برای برنامهریزی برای اوقات فراغتشان میدهد، بستری برای افزایش کارآییشان در ساعات کاری در طول هفته ایجاد میکند.
مخالفان تعطیلی وقتی به تعطیلات میروند...
در این بین محمود احمدی نژاد که در چند ماه گذاشته و به ویژه از نیمه دوم سال گذشته به این سو شاهد مخالفتهایی با ایدهاش مبنی بر تعطیلی پنجشنبهها بود با این جملات که «مخالفان افزایش تعطیلات رد پایشان در مکانهای تفریحی کشور است و همیشه در حال پرکردن جدول تعطیلات خارج از کشور خود هستند؛ اما ادای روشنفکرها را درمیآورند و میگویند تعطیلی پنجشنبهها به ضرر کشور است.» سعی کرد پایه استدلال منتقدان این طرح را زیر سوال ببرد.
پنجشنبه یا شنبه
گذشته از این در میانه مباحث مربوط به تعطیلی پنجشنبهها برخی نمایندگان مجلس هشتم با این استدلال که «تعطیل کردن پنجشنبهها 4 روز ارتباط ایران را با جهان قطع میکند» پیشنهاد دادند که به جای پنجشنبه، شنبهها تعطیل شوند. این پیشنهاد البته موافقانی در خارج از مجلس نیز داشت چنانکه صادق زیباکلام در این باره گفته بود که موافق تعطیلی شنبهها است.
در این شرایط همان طور که برخی از کارشناسان و صاحبنظران چندی پیش در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرده بودند علاوه بر بدنه دولت، طرفداران افزایش تعطیلات آخر هفته در بین کارشناسان نیز یافت میشوند. از جمله مهدی کرباسیان، استاد دانشگاه در این خصوص تاکید کرده است: «با این طرح موافقم چون کارآیی را بالا میبرد. این طرح را از نظر روحی و روانی برای مردم مفید میدانم.» از سوی دیگر علی رضاییان، رییس سازمان ملی بهرهوری ضمن موافقت با افزایش تعطیلات آخر هفته این گونه ابراز نظر کرده بود: «بررسی و مطالعاتی که درباره تعطیلی شنبه و یکشنبه در سایر کشورها صورت گرفته نشاندهنده این است که این تعطیلات در میزان کارآیی تاثیر مثبت داشته است. یکی از تجربههای من در این زمینه سر کلاس درس است. به این صورت که بعد از یک ساعت درس دادن هم من و هم دانشجویان آن توان وصلابتی را که در ابتدای کار داریم، از دست میدهیم. برای خیلی از کارکنان ادارات نیز همین گونه است...»
با این وجود بعید است مواجهات نظری موافقان و مخالفان تعطیلی سراسری پنجشنبهها به این زودیها پایان پذیرد؛ اما طرحی که نمایندگان مجلس برای ملغی کردن تعطیلات پنجشنبههای مدارس آماده کردهاند میتواند جهت گیری پازل ساماندهی تعطیلات را در دولت تغییر داده و ایده افزایش تعطیلات آخر هفته را بینتیجه سازد.