سه کانال اثرگذاری نرخ ارز بر گردشگری

به باور کارشناسان اساسا واقعی شدن نرخ ارز در یک کشور نه تنها باعث بهبود شرایط برای ورود گردشگران خارجی به آن مقصد گردشگری میشود،  بلکه به همان نسبت میتواند از خروج کاذب گردشگران از کشور بکاهد و متعاقب آن،  آنها را به مقاصد داخلی جلب کند. با اینهمه در ایران،  تا چندی پیش دولت برای خروج گردشگران از کشور به دو صورت به آنها یارانه ارزی میداد؛ اقدامی که برای یک کشور با تراز گردشگری منفی غیرعقلانی بود. یکی از این یارانهها به صورت مستقیم تخصیص مییافت؛ جایی که هر ایرانی میتوانست سالانه ۳۰۰دلار به نرخ دولتی ارز مسافرتی دریافت کند. اما این یارانه از شهریور ۹۶ حذف شد. با اینهمه یارانه غیرمستقیم کمابیش همچنان برقرار است. کارشناسان معتقدند در شرایطی که نرخ ارز در ایران واقعی نیست،  خدمات گردشگری دیگر کشورها به صورت کاذبی در نظر ایرانیها ارزان میآید و همین باعث خواهد شد تراز گردشگری ورودی و خروجی همچنان مثبت باقی بماند و گردشگران خروجی کشور سالانه افزایش یابند.

با اینهمه،  فعالان گردشگری میگویند شوک افزایش نرخ ارز در یک ماه اخیر تاثیر خود را بر تعداد خروجیها خواهد گذاشت و نخستین بروز جدی آن نیز در سفرهای خروجی نوروز خواهد بود. آنها پیشبینی میکنند این افزایش در نرخ ارز،  به افت سفرهای خارجی مردم منجر خواهد شد. البته تمام فعالان گردشگری نیز در این باره هم نظر نیستند. برخی میگویند این تاثیر تنها در کوتاهمدت بروز و ظهور خواهد یافت و در بلندمدت،  مردم بار دیگر به نرخهای افزایش یافته عادت خواهند کرد و دوباره جریان سفرهای خروجی مانند قبل ادامه مییابد. از طرف دیگر،  آن دسته از مسافران خروجی که نوروز امسال به واسطه افزایش ناگهانی نرخ دلار در ایران میمانند،  قطعا باید جایگزینی داشته باشند. مقاصد داخلی میتواند جایگزین مناسبی برای آنها باشد. به این ترتیب،  میتوان گفت افزایش نرخ ارز میتواند مردم را به سفرهای داخلی تشویق کند. در چنین شرایطی بخشی از هزینههایی که هرساله گردشگران در مقاصد خارجی بهویژه کشورهای همسایه داشتند،  در کشور باقی میماند و چرخه اقتصاد گردشگری کشور را در مناطق مختلف به گردش درمیآورد.

با اینهمه اما چالشهایی در این خصوص وجود دارد. بسیاری از فعالان گردشگری یادآوری میکنند مقاصد داخلی آمادگی پذیرایی از سیل عظیم گردشگران آن هم در یک زمان اندک را ندارند. به باور آنها،  سفرهای خارجی میتواند بخشی از تقاضا برای سفر را به مقاصد دیگری معطوف کند و دست کم اندکی از فشار بر مقاصد داخلی بکاهد. با وضعیت کنونی نرخ دلار،  بسیاری از مسوولان پیشبینی میکنند مقاصد داخلی طی نوروز ۹۷ با حجم بیشتری از گردشگران همراه باشد؛ حجم وسیعی که میتواند شوکی نامناسب به این مقاصد بدهد. از طرف دیگر،  برخی کارشناسان میگویند افزایش نرخ دلار گرچه میتواند از میزان سفرهای خارجی کم کند و بر تعداد سفرهای داخلی بیفزاید،  اما در برخی بخشها که تاسیسات نیازمند واردات تجهیزات خود هستند میتواند به گرانی سفرهای داخلی بینجامد. این موضوع احتمالا در بلندمدت میزان سفرهای داخلی را تحتالشعاع قرار خواهد داد. با اینهمه بسیاری میگویند میتوان هم زمان ریال با برنامهریزی و توزیع زمانی سفر مانع از اثرگذاری منفی افزایش نرخ ارز بر سفرهای داخلی شد.

به نظر میرسد واقعی شدن نرخ ارز در ایران همانطور که میتواند واردات در دیگر صنایع را کاهش دهد و از ارزانی کاذب کالاهای خارجی بکاهد،  قیمت کالاها و خدمات سفر خارجی را نیز واقعی کند و این امکان را به مردم دهد که با توجه به نرخهای واقعی برای سفر خود تصمیم بگیرند. این موضوع در منظر نخست البته ممکن است منفی ارزیابی شوند و بسیاری گمان کنند به این ترتیب طبقه متوسط و اقشار پایین جامعه بار دیگر مجبور میشوند سفر را در سبد کالاهای مصرفی خود بگنجانند؛ اما در واقع در بلندمدت این واقعی شدن نرخ ارز میتواند چرخه اقتصادی کشور را به شرایط بهتری برساند. حالا فعالان گردشگری منتظرند ببینند افزایش نرخ ارز چه ارمغانی برای سفرهای نوروزی پیشرو خواهد داشت.