خودزنی در بازار خودرو

بازوی پژوهشی مجلس در قالب طرحی پیشنهاد کرده است که دولت تعرفه واردات خودروها را در جهت رقابت پذیر شدن بازار خودرویی کشور، رسیدن به اهداف سند چشمانداز ١٤٠٤ و همچنین حمایت از خودروهای هیبریدی تغییر دهد؛ روالی که به نظر میرسد باز هم نمیتواند بازار خودروی ایران را قانونمدار کند. با توجه به اینکه هماکنون نیز دولت با وضع تعرفههای جدید سعی در کنترل بازار خودرو دارد در گفتوگو با امیر حسین کاکایی، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت به بررسی پیشنهاد مرکز پژوهشهای مجلس پرداختیم.

با اینکه هنوز بحث تغییر و تحولات تعرفهای جدید مورد نقد و بررسی و تصمیمگیری است، مرکز پژوهشهای مجلس با انتقاد از افزایش قیمت خودروهای وارداتی پیشنهاد جدیدی را به دولت داده است که مبنای آن پیشنهاد کاهش پلکانی تعرفه واردات است و پیشنهاد داده که حقوق ورودی خودروهای سواری به صورت پلکانی و هدفمند حداکثر تا سقف حقوق ورودی ٥٥ درصد تعیین شود.

من کلا با کاهش تعرفهها در شرایط فعلی موافق نیستم چرا که اهرم تعرفه به تنهایی نمیتواند عامل مناسبی برای کنترل رقابتپذیری و اصلاح ساختار تولید کالایی همچون خودرو باشد.

یعنی پیشنهاد ارایه شده از سوی مرکز پژوهشهای مجلس را غیر اجرایی میدانید ؟

کلیات طرح مرکز پژوهشهای مجلس برای واردات خودرو خوب است. اما این یک واقعیت است و نباید فراموش کنیم که متاسفانه در بازار خودرو هماکنون دچار خودزنی شدهایم چرا که از طرفی بازار جهانی ما را با محدودیتهایی مواجه میکند و از سوی دیگر با ایجاد شرایط انحصاری به انحصاریتر شدن بازار داخلی کمک میکنیم .

یعنی میفرمایید تعرفه درمانی و حتی اعمال تعرفههای پلکانی در جهت ایجاد رقابتپذیری موثر نیست ؟

اصلا موافق تعرفه پلکانی نیستم، باید همه جوانب را در نظر بگیریم. در شرایط فعلی که دنیا به دلیل عمل نکردن به تعهداتش ما را تهدید به خروج از برجام میکند و در عین حال دولتمردان مان نیز اعلام کردهاند که اگر دنیا به تعهداتش پایبند نباشد ما هم با آنها مقابله میکنیم و از برجام خارج میشویم. این یعنی در مقابل یکدیگر ایستادهایم. این شرایط در حالی است که ما همچنان وابسته به درآمد نفت هستیم و ارزمان از طریق نفت تامین میشود که آن هم در گرو اجرایی شدن و ماندن برجام است. زمانی که در صنعت خودرو با دنیا تعاملی نداریم چطور میخواهیم از مزایای رقابتی شدن برخوردار شویم؟ به همین جهت باید با مکانیزم خاصی به سمت دفاع از صنایع خود برویم.

اما یکی از دلایلی که دولت بحث تعرفه درمانی را تاکنون اجرا کرده و همچنان بر آن اصرار دارد همین دفاع از تولید داخل و رقابت پذیر شدن بازار داخلی با خارجیهاست...

وقتی در شرایط فعلی که بازار خودرو ما در شرایط رقابتی تولید نمیکند این تعرفه درمانی چه کمکی به ما میکند؟ حال اگر طبق پیشنهاد مرکز پژوهشهای مجلس به سمت پلکانی شدن تعرفه و کاهش آن نیز پیش برویم باید تبعات آن را نیز پذیرا باشیم.

چه تبعاتی ؟

تبعاتی همچون افزایش تقاضا برای ارز و در نتیجه برهم خوردن تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار ارز که نتیجهای جز گران شدن دلار و مجددا افزایش قیمت نهایی واردات ندارد. اصلا نباید به سمت تصمیمات اقتصادی برویم که موجب برهم خوردن تعادل سایر بازارها میشود.

هماکنون هم یکی از دلایل افزایش قیمت خودروهای وارداتی علاوه بر تعرفهها بحث افزایش قیمت دلار نیز هست؛ موضوعی که حتی مرکز پژوهشهای مجلس نیز به آن اشاره کرده است

حال اگر بخواهیم تعرفههای وارداتی خودرو را نیز بدون ایجاد شرایط مناسب کاهش داده یا پلکانی کنیم با کاهش تعرفه، تمایل به سمت خرید خودروهای وارداتی زیاد شده و در عوض تقاضا برای خرید ارز برای تامین واردات نیز بالا میرود پس با کاهش ارز در بازار و افزایش تقاضا مجددا قیمت نهایی محصول افزایش مییابد پس تغییری در نتیجه رخ نمیدهد تنها روال محاسبه تغییر کرده است.

این روال بازار داخلی را به سمت رقابتیتر شدن یا بهبود کیفیت سوق نمیدهد ؟

بعید به نظر میرسد وقتی شرایط رقابتیسازی تاکنون پیادهسازی نشده است چطور تولیدکننده داخلی میخواهد از این شرایط به نفع خود استفاده کند. آن هم در شرایطی که وارداتیها با تقاضای بیشتری مواجه میشوند. این واقعیت است صنعت خودروی کشور در حال حاضر اصلا رقابتی نیست و ارتباطی با صنعت خودروی جهان ندارد، اگر دیوار تعرفهها را به صورت پلکانی تغییر دهیم یا حتی به همان درصد پیشنهادی در سالهای آینده مرکز پژوهشهای مجلس نیز برسانیم به خاطر نبودن شرایط رقابتی خودروسازان داخلی محکوم به شکست در رقابت با وارداتیها خواهند بود. قطعا اگر چهار خودروساز داخلی داشته باشیم حداقل دو خودروساز محکوم به فنا و خارج شدن از گردونه تولید هستند. بنابراین کاهش تعرفه برای سالهای آینده هم به صلاح نیست. چرا که ابتدا باید شرایط فعالیت رقابتی را ایجاد کنیم و بعد به فکر پیادهسازی این پیشنهادهای مرکز پژوهشهای مجلس باشیم یعنی در ابتدا بتوانیم با ورود سرمایهگذار و تولید داخلی به ایجاد فضای رقابتی برسیم و بعد با کاهش تعرفه شرایط بهبود کیفیت و رقابتپذیری ١٠٠ درصدی را فراهم کنیم. تجربه کاهش نرخ سود سپرده بانکها را مورد توجه قرار دهید. در زمانی که مقرر شد تا نرخ سود بانکی کاهش یافته و به رقم ١٦-١٤ درصد برسد سیستم ارزی کشور به هم ریخت و سیستم بانکی دوباره مجبور به افزایش سود بانکی شد. به همین جهت باید اگر قرار است تغییری ایجاد شود در همه زمینهها ایجاد شود و هم راستا تغییرات را اعمال کرد.

این تعرفه درمانی را حتی برای ورود برندهای با کیفیت و رقابتیتر شدن بازار هم مناسب ارزیابی نمیکنید؟

باز هم تاکید میکنم؛ نتیجه اجرای این طرح بدون توجه به تبعات آن و بدون اجرای تغییرات در سیستمهای دیگر عامل شکست خودروسازان داخلی و مونتاژ کار شدن ایران خواهد بود. یعنی داخلیها به جای اینکه به فکر تولید با کیفیت باشند سعی میکنند با مونتاژ کردن خودروهای خارجی، خود را در گردونه رقابت حفظ کنند که نتیجهای جز نابودی خودروسازان داخلی ندارد. در حقیقت وقتی بدون توجه به سایر بخشها تعرفهها را کاهش دهیم با افزایش واردات مواجه میشویم. چرا که اصولا تولیدکنندگان داخلی و البته شرکای خارجی به گونهای قوانین را دور میزنند که در نهایت آنچه قرار بود در جهت حمایت از تولید داخل باشد در جهت زیان تولیدکننده داخلی میشود و قطعا به اعتقاد من با این روال دور زدن تولید داخل برای شرکا و برندهای خارجی راحتتر از قبل میشود.