اجبار دارندگان خودروهای لوکس برای خرید بیمه‌نامه بدنه

خودروی لوکس (نامتعارف) بر اساس قانون جدید در سال ٩٦، خودروی بالای  ١٤٠میلیون تومان دانسته میشود و برای این دسته از خودروها، بیمهها خسارتها را فرمولبندی شده پرداخت میکنند. هرچند تأکید مسئولان بیمه بر الزام دارندگان خودروی نامتعارف به خرید بیمهنامه بدنه است؛ اما کارشناسان صنعت بیمه معتقدند تعیین خسارت خودروهای متعارف و نامتعارف در قانون بیمهنامه شخص ثالث به دلیل حمایت از قشر ضعیف جامعه است. قانون جدید بیمه شخص ثالث در حالی برای دارندگان خودروهای متعارف و نامتعارف تعیین شده است که پیش از این، صاحبان خودروهای لوکس برای دریافت کل مبلغ خسارت، از مسبب حادثه شکایت میکردند. به همین دلیل بیمه مرکزی در قانون جدید، فرمولی جدید مشخص کرد. بر این اساس، طبق ابلاغیه جدید شورای عالی بیمه، تمام خودروهای سواریای که در سال ۹۶ قیمتی بیشتر از ۱۴۰ میلیون تومان دارند، جزء خودروهای سواری نامتعارف محسوب شده و در صورت زیاندیدن در تصادفات، مبلغ خسارت آنها با فرمول جدیدی محاسبه میشود. بر این اساس، خودروهای سواریای که سال ۹۶ خسارت ببینند، مبلغ خسارت ضرب در ١٤٠ میلیون تومان (حد متعارف قیمت خودرو) تقسیم بر قیمت اصلی خودرو میشود. بهاینترتیب بخشی از مبلغ خسارت وارده به خودروهای لوکس، از طریق بیمهنامه شخص ثالث پرداخت نمیشود. توضیح معاون نظارت بیمه مرکزی بر تبعیض قائلنبودن بین دارندگان خودرو در این قانون استوار است. او با بیان اینکه این قانون نوعی محدودکردن مسئولیت است، اضافه میکند: کسانی که خودروی نامتعارف دارند، باید بیمه بدنه خریداری کنند تا در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده را بهطور کامل دریافت کنند. منتقدان اما نگاه دیگری دارند؛ آنها معتقدند در این قانون پیشبینی شده، بهتر است افرادی که خودروهای گرانقیمت دارند، خودروهای خود را بیمه بدنه کنند. در صورتی که به ضرر دارندگان خودروهای لوکس است؛ چراکه چون بیمه بدنه فرانشیز دارد، بنابراین نمیتواند درصدی از خسارت را از شرکت بیمه دریافت کند، ضمن اینکه تخفیفات بیمهنامه بدنه هم از بین میرود. همچنین از نگاه منتقدان، این ماده از قانون در راستای حمایت از متخلفان حوادث رانندگی است.

ضرورت خریداری بیمههای بدنه برای لوکسها

حبیب میرزایی، معاون نظارت بیمه مرکزی، در گفتوگو با «شرق» درباره فرمول تعیین خسارت مالی خودروهای نامتعارف در بیمهنامه شخص ثالث میگوید: در قانون بیمه شخص ثالث آمده است که اگر با خودرویی تصادف کنید که طبق مقررات خودروی نامتعارف محسوب میشود، مقصر حادثه تا میزان خسارتی که به یک خودروی متعارف وارد میشود مسئول شناخته میشود. فرض کنید در یک تصادف، خودروی ٢٨٠میلیونتومانی خسارت دیده و خسارت آن ١٠ میلیون تومان باشد؛ در این مثال چون خودروی زیاندیده نامتعارف بوده است، بنابراین باید معادل خودروی ١٤٠میلیونتومانی خسارت آن محاسبه و پرداخت شود. در واقع با اجرای این قانون، مسئولیت مقصر حادثه بر اساس قیمت نصف دیه هر سال که درحالحاضر ١٤٠ میلیون تومان است، محاسبه میشود، بنابراین میزان تقصیر و تعهد بر اساس قاعده نسبی مشخص میشود. در این مثال، خسارت مالی ١٠میلیونی ضرب در قیمت گرانترین خودروی متعارف در سال ٩٦ که ١٤٠میلیون تومان است، میشود و فقط پنج میلیون تومان خسارت پرداخت میشود و زیاندیده میتواند مابقی خسارت را از طریق بیمهنامه بدنه دریافت کند؛ یعنی فرد زیاندیده میتواند نصف خسارت را از بیمه شخص ثالث مقصر حادثه و نصف دیگر را از بیمهنامه بدنه خودروی خود دریافت کند. او در پاسخ به این پرسش که اجرای این قانون به نوعی اجبار دارندگان خودروهای گرانقیمت به خریداری بیمهنامه بدنه است، میگوید: عملا خودروهای نامتعارف نیاز دارند برای تأمین بخشی از خسارت وارده، بیمهنامه بدنه داشته باشند و مابقی خسارت از این محل دریافت میشود. در واقع منطق قانونگذار تعداد ٩٩درصدی خودروهای متعارف در کشور بوده است، بنابراین قاعده بهگونهای تعیین شده که مسئولیت دارندگان خودرو محدود شود. معاون نظارت بیمه مرکزی توضیح میدهد: شرکتهای بیمه باید بتوانند میزان تعهد خود را برای پوشش تعهدات بیمهگذار تعیین و در بیمهنامه درج کنند. آنچه که در بیمهنامه مشخص است، میزان تعهد بیمهگر است. بیمهگذار هم وقتی پوششی را خریداری میکند، باید بتواند مقدار تعهدات خود را بر اساس ضوابط و مقررات تعیین کند. او همچنین اضافه میکند: در قواعد بیمه، محدودکردن مسئولیت تا حدی که قانون مشخص کرده یک رویه است. در صورتی که اگر حد تعهد بیمهگر و بیمهگذار مشخص نباشد، اصلا نمیتوان مقدار حقبیمه را مشخص کرد. این مقام مسئول تبعیض خودروهای لوکس و ارزانقیمت از سوی این قانون را رد میکند و میگوید: این قانون تبعیض نیست، بلکه نوعی محدودکردن مسئولیت است. بههرحال قانون بر اساس قاعده اکثریت و متناسب با نیاز آنها ضابطه تعیین میکند و خودروهای با قیمت میلیاردی تا حدودی استثنا بر قاعده هستند، بنابراین قانونگذار با این منطق این قانون را تصویب کرده است. او در بیان پرسشی مبنی بر اینکه دارندگان خودروهای لوکس هم حق بیمه پرداخت میکنند پس چرا باید بخشی از خسارت وارده را دریافت نکنند، توضیح میدهد؛ این قانون این پیام را میدهد؛ کسانی که خودروی نامتعارف دارند، باید بیمه بدنه خریداری کنند تا در صورت وقوع حادثه خسارت وارده را به طور کامل دریافت کنند. میرزایی با بیان اینکه همیشه با این پدیده روبهرو هستیم که میزان تعهدی که در بیمهنامه درج شده پاسخگوی میزان خسارتی که وارد میشود، نیست، تأکید میکند؛ همیشه حداکثر تعهد بیمهگر در خسارت جانی و مالی مشخص است؛ حتی در بیمهنامههای مسئولیت حد غرامت باید مشخص باشد. علاوه بر این برخی اوقات امکان دارد دادگاه هم فرد را به ١٠ برابر میزان مندرج در بیمهنامه محکوم کند که باید از سوی مقصر تأمین و پرداخت شود. او در پاسخ به این سؤال که آیا امکان ملغیشدن این قانون وجود دارد یا خیر؛ اضافه میکند: اگر مجلس به جمعبندی برسد میتواند قانون را اصلاح کند.

بخشی از زیان جبران نمیشود

یونس مظلومی، مدیرعامل بیمه تعاون، در گفتوگو با «شرق» دراینباره توضیح میدهد: درباره این ماده از قانون بیمه شخص ثالث که خودروها را به نامتعارف و متعارف تقسیم کرده و اعلام شده است خودرو اگر نامتعارف باشد، در حد خودروهای متعارف خسارت پرداخت شود، اصولا دو نظر وجود دارد؛ یک گروه معتقدند کسی که خودروی گرانقیمت خریداری میکند و خودش را در معرض ریسک تصادف قرار میدهد، باید بخشی از زیان را متحمل شود. در واقع این گروه اینگونه توجیه میکنند که به دلیل اینکه اکثر خودروهای موجود در خیابان، خودروهای متوسط و مربوط به اقشار متوسط است و خودروهای گرانقیمت درصد کمی از جمعیت جامعه را در بر میگیرد، در صورت وقوع خسارت به دلیل اینکه تمکن بالایی دارند، باید خودشان هم متضرر شوند. او اضافه میکند؛ گروه دوم اما به این ماده از قانون بیمهنامه شخص ثالث نظر انتقادی دارند. به اعتقاد این گروه، براساس یک اصل کلی هرکسی که باعث ورود زیان به اشخاص ثالث شود، ملکف و موظف است نسبت به جبران زیان وارده اقدام کند. حتی این گروه به یک قاعده فقهی هم در اسلام به نام قاعده «لاضرار» اشاره میکنند. در واقع براساس اصل فقهی «لاضرر و لاضرار فیالاسلام» که میگوید در دین مبین اسلام نباید هیچ زیانی روی زمین بماند؛ هر شخصی چه تمکن بالا و چه تمکن پایین داشته باشد به دلیل اینکه باعث ورود زیان به اشخاص میشود، باید توسط عامل زیان و مقصر حادثه جبران شود. مظلومی در همین حال به نقد گروه دیگری اشاره میکند و میگوید؛ این گروه معتقدند که در این قانون پیشبینی شده است افرادی که دارای خودروهای گرانقیمت هستند بهتر است خودروها را بیمه بدنه کنند و در زمان وقوع زیان از بیمهنامه بدنه استفاده کنند. از نگاه این گروه، اتفاقی که در چنین شرایطی میافتد این است که وقتی خسارت وارد میشود، مقصر حادثه و عامل زیان به اندازه خودروی متعارف مکلف به پرداخت خسارت میشود و مابقی را باید از محل بیمه بدنه جبران کند. در نتیجه دو زیان دیگر به مالک خودروی غیرمتعارف وارد میشود؛ اول اینکه بیمه بدنه فرانشیز دارد بنابراین درصدی از خسارت را نمیتواند از شرکت بیمه دریافت کند. چراکه معمولا بیمههای بدنه درصدی از خسارت را بهعنوان فرانشیز پرداخت نمیکنند بنابراین کماکان بخشی از زیان جبران نمیشود. علاوه بر این؛ زیان مجددی هم به دارنده خودروی نامتعارف وارد میشود به این صورت که امکان دارد این شخص به دلیل اینکه سالیان سال رانندگی خوبی داشته است و هیچوقت تصادف نکرده و از بیمه بدنه استفاده نکرده است، بهعنوان مثال؛ اگر بیمه بدنه تخفیف ٧٠درصدی دارد، اکنون باید از بیمه بدنه استفاده کند اگرچه مقصر نیست اما شرکت بیمهگر به دلیل اینکه از تخفیف استفاده میکند، اقدام به حذف تخفیف عدم خسارت بیمه بدنه میشود. بنابراین براساس نظر این گروه از منتقدان؛ دارنده خودروی نامتعارف به طرق و انحای مختلف دچار زیان میشود و زیان توسط مقصر حادثه جبران نمیشود. این گروه معتقدند که این ماده از قانون شخص ثالث در جهت حمایت از کسانی است که قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نمیکنند و رانندگی خوبی ندارند. در واقع به اعتقاد این گروه؛ این ماده از قانون در جهت حمایت از متخلفان حوادث رانندگی است. با این تفاسیر و با توجه به اظهارات منتقدان این ماده قانونی؛ به نظر میرسد با اجرای این قانون کسانی که رانندگی خوبی داشتهاند، به دلیل اینکه دارنده خودروی لوکس هستند از جیب خودشان ضرر را باید متحمل شوند. اما دارندگان خودروهای معمولی خیالشان راحت است و هر طور دلشان بخواهد رانندگی میکنند چون میدانند تهدید زیادی از نظر اقتصادی برایشان وجود ندارد.