همکاری پتروشیمی ایران و مصر برای توقف ارزان فروشی گاز به اسرائیل

در حالی اجلاس سران جنبش عدم تعهد(نم) در تهران در حال برگزاری است که «سیاست» اصلیترین کانون تمرکز این اجلاس محسوب میشود.

واقعیت آن است که جنبش عدم تعهد برای دفاع از منافع اکثر کشورهای جهان در برابر قدرتهای بزرگ و قربانی نشدن منافع کشورهای جهان سوم در درگیریهای سیاسی اقتصادی قدرتهای بزرگ جهانی شرق و غرب شکل گرفته است و در شرایط امروز جهانی اقتصاد یکی از مهمترین پایهها و منابع قدرت ملی و در نتیجه در صدر توجهات در حوزه منافع ملی محسوب میشود.

کشورهای عدم تعهد برای جلوگیری از تضییع منافع اقتصادی و در نتیجه ثبات بیشتر امنیت ملی خود میتوانند با تکیه بر یکدیگر از اثرات نامطلوب تصمیمات سیاسی قدرتهای بزرگ بر اقتصادهای خود بکاهند و برای این منظور باید طرحهای کلانی در قالب چارچوبهای مشخص و نقشه راه در حوزه همکاریهای مشترک اقتصادی بین اعضا تعریف شود. نقش آفرینی اعضای مؤثری مانند ایران در این زمینه بسیار کارساز و ضروری خواهد بود.

کشورهای عضو نم به جز مبادلات کلان اقتصادی، بازارهای مشترک، منابع طبیعی فراوان و ظرفیتهای دانش و فنآوری زیاد، منافع منطقهای و جهانی قابل توجهی نیز در حوزه انرژی دارند،کما اینکه بسیاری از تامینکنندگان عمده انرژی در جهان در این جنبش عضویت دارند،دیگر تامینکنندگان کلان انرژی در جهان از جمله روسیه نیز با توجه به میزبانی ایران به نشست اخیر جنبش نگاه ویژهای دارند و نمایندگانی را برای شرکت در نشست جنبش به ایران فرستادهاند.

با وجود اینکه مشخص نیست آیا در ایران نقشه راه و طراحی مشخصی برای استفاده از ظرفیتهای اقتصادی عدم تعهد در زمینه اقتصاد و به خصوص حوزه انرژی وجود دارد یا نه اما کارشناسان اقتصاد انرژی معتقدند ظرفیتهای خرد و کلان بسیاری برای همکاریهای مشترک اعضای این جنبش وجود دارد.

به عنوان مثال کارشناسان انرژی به ظرفیتهای همکاری ایران و مصر به عنوان کشورهای تاثیرگذار اسلامی و عضو جنبش عدم تعهد اشاره میکنند. مصر یکی از بنیانگذاران این جنبش بوده است و در اجلاس سال جاری ریاست جنبش را به ایران تحویل میدهد.

بر اساس این گزارش ایران و مصر ظرفیتهای کلان مشترکی در حوزه نفت و گاز دارند که پیش از این تنها بخش اندکی از آن مورد استفاده قرار گرفته است. ایران در بندر سیدی کریر مصر مخازن صادراتی نفتی در اختیار دارد و از طریق آن بخشی از نفت تولیدی خود را صادر میکند. بخش بزرگی از نفت صادراتی ایران به مقصد اروپا در سیدی کریر بارگیری میشود.

با این وجود کمتر کسی است که میداند مصر صاحب منابع قابل توجه گاز و مرکزیت در این حوزه است. مصر بر اساس قراردادهای منعقده در دوران مبارک بخشی از گاز تولیدی خود را با یک پانزدهم ارزش واقعی به رژیم صهیونیستی صادر میکند، اما مصریها از این مساله راضی نیستند و انفجارهای متعدد در مسیر خط لوله صادراتی گاز به رژیم صهیونیستی شاهد خوبی در این زمینه محسوب میشود.

بر این اساس با توجه پتانسیلهای کشورمان در حوزه صنعت پتروشیمی، امکان سرمایهگذاری مشترک ایران و مصر برای ایجاد واحدهای بزرگ تولیدکننده محصولات پتروشیمی گازی در مصر وجود دارد. چنین سرمایهگذاریهایی علاوه بر منافع مستقیمی که برای سرمایهگذاران دارد، باعث تحکیم پیوندهای دو جانبه شده و دو کشور را از منافع جانبی زیادی نیز برخوردار میکند. چنانکه گاز مصر با ارزش افزوده تبدیل به محصولاتی چون متانول، اوره و آمونیاک میشود و به جز منافع صادراتی و ارزآوری، به اقتصاد کشاورزی مصر نیز از طریق تامین کود شیمیایی کمک میکند. از سوی دیگر سرمایهگذاران ایرانی علاوه بر صادر کردن خدمات فنی و مهندسی ایجاد واحدهای پتروشیمی در مصر و صادرات کالاهای مورد نیاز برای ایجاد این واحدها، خواهند توانست از قیمتهای مناسب گاز در این کشور نیز استفاده کنند.

به علاوه کارشناسان حوزه پتروشیمی معتقدند بازار بکر آفریقا به وسیله سرمایهگذاری در مصر قابل دسترس خواهد بود و محصولات این سرمایهگذاری مشترک به راحتی به فروش خواهد رسید. به جز باز کردن بازارهای جدید در آفریقا این نکته نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که در شرایط فعلی صادرات محولات پتروشیمیهای گازی به خصوص متانول که حجم زیادی دارد از ایران با مشکلاتی مواجه شده و تقریبا به نصف کاهش یافته است و سرمایهگذاری برای ایجاد واحدهای جدید تولید متانول یا دیگر محصولات پتروشیمی گازی از امتیاز تجارت آسان این حوزه بهره خواهند برد.

در عین حال این سرمایهگذاری به اشتغالزایی در مصر نیز کمک خواهد کرد و از وابستگی این کشور بزرگ اسلامی به کمکهای خارجی خواهد کاست. مصر در حال حاضر سالانه 1 یا 2 میلیارد دلار کمک بالا عوض تنها از آمریکا دریافت میکند و قطع این کمکها به اقتصاد مصر آسیبهای قابل توجهی وارد میکند. با کم شدن نیاز مصر به چنین کمکهایی از سوی کشورهای مختلف، امکان همگراییهای منطقهای و جهانی بین اقطاب بزرگ قدرت در جهان اسلام از جمله ایران و مصر فراهمتر میشود.

بر این اساس و با توجه وجود منافع دو جانبه قابل توجه در سرمایهگذاری مشترک ایران و مصر در حوزه پتروشیمی، به نظر میرسد میتوان سرمایهگذاران در حوزه پتروشیمی را که به دلیل قیمت ارزان گاز در ایران علاقه ویژهای به ایجاد واحدهای پتروشیمی گازی دارند به سوی سرمایهگذاری مشترک در مصر هدایت کرد تا علاوه بر بهره بردن از مزایای این سرمایهگذاری، به تحکیم مناسبات دو جانبه ایران و مصر نیز کمک کند.