اراضی کشاورزی بی‌‌‌بازده می‌شوند

کارشناسان میگویند اگر به همین منوال پیش برویم، شاید در زمانی کمتر از ۵۰ سال آینده، اراضی ما هیچگونه بازدهی و صرفه اقتصادی نخواهد داشت. نبود صرفه اقتصادی نیز درنهایت باعث میشود کشاورزان جوان در بازار کار سرگردان و در مشاغل دیگری که اغلب کاذب هستند، مشغول به کار شوند. البته گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن نیز با دشواریهای زیادی همراه است و مدیریت مبتنی بر دانش را میطلبد.

در منابع اطلاعاتی آمده است که در کشاورزی سنتی، کشاورزان تجارب گذشته را که از پدران و نیاکان خویش نسل به نسل دریافت داشتهاند، در عرصه عملیات کشاورزی به کار میبرند، بنابراین با توجه به سطح سواد پایین و متوسط، تعداد عمدهای از کشاورزان کشور ما، کشاورزی سنتی و تجربیات آن هنوز هم بهعنوان یک روش کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد. عمدتا تفاوت کشاورزی سنتی و مدرن در این است که در کشاورزی سنتی، کشاورزان نه براساس اصول دانش کشاورزی بلکه بر مبنای اندوختههای تجربی خویش اقدام به کشت و زرع میکنند، اما کشاورزی نوین دارای دامنهای وسیع و مهمترین ویژگی آن کشاورزی علمی و اصولی همگام با ترویج و آموزش کشاورزی است، بهطوری که کشاورزان با کمک کارشناسان و متخصصان کشاورزی در کنار تجربیات خویش از دانش کشاورزی روز بهره میبرند، از نتایج آن ایجاد تحول در این عرصه با افزایش محصولات و تولیدات کشاورزی که با اختراع ماشینهای کشاورزی و ورود آنها به عرصه فعالیتهای کشاورزی همگام بوده، است.

گذر از کشاورزی سنتی

کارشناسان میگویند امروز کشاورزی سنتی یکی از مشکلات بزرگ اقتصاد ماست، مشکلی که باعث افزایش هزینهها و کاهش کیفیت محصولات تولیدی شده است. عبورنکردن از کشاورزی سنتی درنهایت کاهش بهرهوری اراضی و افزایش قیمت محصولات را بهدنبال داشته که ادامهدارشدن همین موضوعات رفتهرفته سبب شده که ما جایگاه اصلیمان را در بازارهای جهانی از دست بدهیم. در همین رابطه، رئیس انجمن اقتصاد کشاورزی ایران با بیان این مطلب که باید روی افزایش کیفیت محصولات کشاورزی کار کنیم، گفت: «یکی از دلایل اقتصادینبودن کشاورزی در ایران، نداشتن استاندارد خاص برای تولید است و تا استاندارد و کنترل کیفی وجود نداشته باشد، هر محصولی با هر مشخصاتی را که به بازار عرضه کنیم، در بازار جهانی نمیتوانیم جایگاه زیادی را به دست بیاوریم.» حبیبا... سلامی راه دستیابی به بازارهای جهانی را حلوفصل مشکلات موجود دانسته و در اینباره تاکید کرده است که «هر زمان که در داخل کشور بهرهوری کم و قیمت تمامشده محصول بالا باشد، اقتصاد کشاورزی بالایی نخواهیم داشت و از آنجا که برای رفع این مشکلات بهصورت جدی کاری صورت نگرفته تا زمانی که مشکلات باقی است، نمیتوان به بازار جهانی دست یافت.» او افزود: «متاسفانه طی سالهای متمادی نتوانستیم سنتیبودن کشاورزی را تغییر دهیم که این رویه برای بهرهبرداران و کشور مطلوب نبوده و مشکلات عدیدهای بههمراه دارد. سنتیبودن کشاورزی سبب کاهش بهرهوری از اراضی شده و قیمت محصولات را افزایش داده است.» گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن با دشواریهای زیادی همراه است و در این راستا آنطور که صاحبان فن میگویند مدیریت مبتنی بر دانش را میطلبد. در همین زمینه، محمد شجاعالدینی، رئیس کانون کشاورزی معتقد است که «بازگشت تخصص و دانش به مدیریت بخش کشاورزی مهمترین چالش دولت دوازدهم است و کشاورزی بهعنوان مجموعهای از فعالیتهای اقتصادی مشتمل بر علوم متعدد است که به ما میآموزد چگونه از منابع انسانی و طبیعی کشور به روشی پایدار بهرهگیری کنیم تا ضمن صیانت از محیطزیست طبیعی، غذای سالم مورد نیاز کشور را تامین کرده و به رشد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دست یابیم.» همچنین سال گذشته، معاون وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر این موضوع که دیگر دوره کشاورزی معیشتی و سنتی گذشته است، گفته بود: «حتما باید با استفاده از فناوریهای روز دنیا بتوانیم شرایط کشاورزی کشور را بهینه کنیم. خوشبختانه داریم به سمتی پیش میرویم که بیش از 90درصد نیازهای کشور را با تولیدکنندگان داخلی تامین میکنیم و بخش اندکی از این نیازها از خارج از کشور تامین میشود.» حسن رکنی افزود: «دیگر نمیتوان با شرایطی که در گذشته کشاورزی میکردیم، کشاورزی کنیم و آن شرایط را استمرار دهیم. کمکم باید در بازار صادرات و عرضه محصولات کشاورزی ایران در بازارهای جهانی حضور خود را پررنگ کنیم و این مساله حاصل نخواهد شد، مگر اینکه هزینههای تولید محصولات کشاورزی در درون کشور کاهش و بهرهوری و سرعت افزایش پیدا کند.» او ادامه داد: «شرایط بسیار خوبی برای تولیدکنندگان در استفاده از تجهیزات روز مهیا شده است. با استقرار خط اعتباری مکانیزاسیون که بدون محدودیت به آن اعتبار تزریق میشود، امکان استفاده همه دامپروران و کشاورزان از تسهیلات این خط وجود دارد و میتوانند بهراحتی از این طریق از صنایع روز دنیا استفاده کنند.»

2 مشکل بزرگ کشاورزی سنتی

یک عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با بیان این مطلب که مشکلاتی در بخش کشاورزی داریم که ممکن است همواره سنتی بمانیم، در گفتوگو با «آرمان» میگوید: دو موضوع وجود دارد؛ اول اینکه در اثر اجرای قانون اصلاحات ارضی، اراضی کشاورزی ما قطعهقطعه شد و موضوع بعدی این است که قانون وراثت در کشور ما اجرا میشود و هرساله این اراضی کوچکتر شده است. عبدا... حاتمیان نگرانی خود را ادامه شرایط فعلی ابراز میکند و در اینباره، میافزاید: اگر به همین شکل جلو برویم، شاید در کمتر از 50 سال آینده اراضی ما هیچگونه بازدهی نخواهد داشت، چون از عرض یک تراکتور به مراتب کمتر میشود و همچنین صرفه اقتصادی برای سرمایهگذاری، ایجاد کانال، اجرای سیستمهای آبیاری و... را نخواهد داشت. او ادامه میدهد: نبود صرفه اقتصادی سبب میشود که کشاورزان جوان همواره دنبال مشاغل دیگری بگردند و کشاورزان بزرگسال با سطح اطلاعات فنی و سواد کم و رغبت پایین به کسب درآمد بیشتر در مزارع باقی میمانند و چون زمانی کشاورزی بهلحاظ معیشتی بهسختی پاسخگوی کشاورزان ما بود، ولی الان تفکر معیشتی هرگز پاسخگو نیست، به همین دلیل کشاورزان ما همواره در فقر و ناداری بسر میبرند. این نماینده مجلس میگوید: با ادامه شرایط فعلی، امکان عضویت در سازمانهایی چون سازمان تجارت جهانی وجود ندارد. به عبارتی، باوجود نامهربانی اقلیمی،کمبود بارندگی، نابسامانی بازار و... اوضاع کشاورزی به مراتب بدتر از امروز خواهد بود. او در رابطه با برنامه مجلس برای حل این مشکلات، میگوید: برنامههای مجلس حالت مسکن دارد و درمان قطعی نیست؛ برای مثال طرح تجمیع اراضی مطرح شده و دولت هم قرار است مساعدتهایی کند، اما چون کشاورزی صرفه اقتصادی ندارد و فرهنگ خاص خردهمالکی شکل گرفته، این سیاستهای دولت هم در زمینههایی چون آبیاری تحت فشار یا انتقال لوله و... جوابگو نخواهد بود. حاتمیان در مورد درمان دائمی مشکلات بخش کشاورزی نیز میگوید: الان من بهعنوان نماینده نمیتوانم در قانون وراثت ورود کنم، بلکه مجتهدان باید به این مساله ورود کنند تا زمین بهصورت یک مجموعه واحد غیرقابل تفکیک دیده شود، ما باید بهرهوری را اصل قرار دهیم. او خواستار در نظرگرفتن اهرمهای تشویقی و تنبیهی از سوی دولت شده و در اینباره ادامه میدهد: باور من این است که دولت باید از مردم متناسب با نوع زمینشان عملکرد بخواهد تا برای کسانی که بهتر و بیشتر تولید میکنند، اهرمهای تشویقی و برای کسانی که بدتر و کمتر تولید میکنند، اهرمهای تنبیهی در نظر گرفته شود. او همچنین خواستار این شد که سازمان تعاون فعالتر شود و طرح شرکتهای سهامی زراعی پیگیری شود.