مقصر اصلی حادثه سانچی چه بود؟

نادر پسندیده، مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در نشستی خبری در جمع خبرنگاران جزئیات گزارش نهایی سانحه سانچی را تشریح کرد. وی با بیان اینکه در این گزارش چینیها علت اصلی سانحه را عدم خروج کشتی سانچی از مسیر کشتی کریستال عنوان کرده اند، گفت: چینیها همچنین معتقدند دیده بان سانچی خطر را به افسر سوم اعلام کرده بود ولی وی کاری انجام نداده بود. از نظر چینیها افسر ناوبر سانچی در اتاق فرماندهی درباره موضوعات متفرقه صحبت کرده است.

مدیر کل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی تاکید کرد: طبق بررسیهای تیم بررسی کننده ایرانی، پانامایی و بنگلادشی؛  تغییر مسیر کشتی کریستال به سمت راست که ۱۵ دقیقه قبل از سانحه آغاز شده بود سبب وقوع این تصادم شد. همچنین از نظر ما افسران و دیده بانهای کشتی کریستال تا زمان تصادم از سانحه مطلع نشده بودند. همچنین افسر و دیده بان کریستال، نور هشدار دیده بان سانچی که به صورت ۵ فلاش کوتاه بر اساس قوانین جهانی دریانوردی ارسال شده بود و معنی هشدار میدهد را متوجه نشده بودند. پسندیده  در ادامه به بیان جزئیات سانحه پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: در این جلسات گواهی نامهها، نقشهها، گزارشات فنی، گرافهای ثبت مسیر کشتیها، جعبه سیاههای (DVR)  سانچی و کریستال نیز به همراه گزارش سفر، شیوه نامه و بارنامهها بررسی شد. بر این اساس کشتی CFکریستال در ۲۴ آذر ۹۶ از پاناما به سمت بندر دوت کادان حرکت کرد که حامل ۶۴ هزار تن دانه سویا بوده و قرار بود بر اساس محاسبات ۲۰ دی ماه ۹۶ به مقصد برسد. از سوی دیگر سانچی نیز ۲۵ آذر از بندر عسلویه ایران با ۱۱۱ هزار تن میعانات گازی به سمت کره جنوبی حرکت میکند. میعانات گازی محمولهای است به شدت آتش پذیر که در هنگام اشتعال مواد سمی از آن صادر میشود ولی آلایندگی آن در دریا از نفت کمتر است. قرار بود سانچی ۱۸ دی ماه ۹۶ به مقصد برسد.

وی افزود: کشتی سانچی در زمانی که تمام مخازن آن پر باشد، ۱۵ متر در آب فرو رفته که به اندازه یک ساختمان ۵ طبقه است. منطقه وقوع سانحه نیز در ۲۵۰ کیلومتری بندر شانگهای در آبهای چین بود. همچنین کشتی کریستال از قسمت سینه کشتی هم در بخشی که بالای آب بوده و هم در بخشی که پایین آب بوده با سانچی برخورد داشته است.

گزارش لحظه به لحظه حادثه

مدیر کل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی سپس به بیان لحظه ای رویداد پرداخت و اینگونه توضیح داد:

ساعت ۱۸:۴۵ به وقت محلی چین ( ۱۶ دی ۹۶)  در ساعت ۱۹:۵۱ که سانحه رخ داد، ساعت تعویض شیف افسر دوم و سوم سانچی بود. اگرچه ساعت تعویض شیفت در عرف بین المللی ساعت ۲۰ یا ۸ شب است اما در آن روز به دلیل آنکه قرار بود کشتی روز بعد به مقصد برسد، به منظور هماهنگ شدن با ساعت محلی به وقت کره جنوبی، تعویض شیفت را جلوتر انداختند. بر اساس محاسبات افسر سانچی، تمام کشتی های عبوری از پاشنه کشتی عبور میکردند.

دیده بان کشتی کریستال میگوید در ساعت ۱۹:۳۱ سانچی را در ۷ مایلی خود میبیند. در ساعت ۱۹:۳۲ افسر کشتی کریستال تائید میکند که این کشتی از یک و نیم کیلومتری سینه سانچی عبور کرده است. در ساعت ۱۹:۳۴ افسر اول کشتی کریستال هدایت آن را از ۲۱۷ درجه به ۲۲۵ درجه تغییر میدهد. افسر اول کریستال میگوید علت این کار این بود که کشتی کمی به سمت چپ منحرف شده بود و تصمیم گرفتیم آن را به مسیر اصلی برگردانیم.

در ساعت ۱۹:۳۵ دیده بان سانچی که صدای وی در جعبه سیاه این کشتی موجود است میگوید چراغهای سبز و قرمز یک کشتی را در زاویه ۱۳ درجه به صورت همزمان میبیند. این به این معنا است که با توجه به اینکه چراغ سبز در سمت راست کشتی و چراغ قرمز در سمت چپ کشتی قرار دارد، سانچی در این لحظه در موقعیت رخ به رخ با کریستال بوده و از روبرو هر دو چراغ را مشاهده کرده است. بنابراین ۱۵ دقیقه قبل از تصادف عملا سانچی از مقابل کریستال عبور کرده است. در ۱۹:۳۶ یک کشتی ماهگیری محلی به سانچی به صورت نامفهومی هشدار میدهد.

در ساعت ۱۹:۳۹ افسر سوم سانچی به دیده بان کشتی خود میگوید که نیازی نیست به آلارم کشتی ماهگیری چینی پاسخ داده شود. چرا که این کار باعث میشود خودش عکس العمل مناسب را نشان بدهد. به گفته پسندیده، این اقدام افسر سانچی (عدم پاسخ دهی به تقاضای مانور مشترک از سوی کشتی ماهیگیری) یک عرف رایج در کشتی رانی بین المللی است. چرا که کشتی سانچی ۲۷۵ متر طول و ۵۰ متر عرض دارد و ۱۵ متر در آب قرار گرفته است.

بنابراین هرگونه مانور و تغییر مسیر کشتی ۱۵ دقیقه به طول میانجامد. ساعت ۱۹:۴۰ افسر سوم سانچی به دیده بان این کشتی میگوید به کشتی ماهیگیری چینی ۵ فلش کوتاه نشان بده که نشانه خطر است. ساعت ۱۹:۴۱ علامت برای کشتی ماهیگیری زده می شود و کشتی ماهیگیری با تغییر مسیر از سمت راست سانچی عبور میکند. در این لحظه کشتی کریستال با زاویه ۲۲۵ درجه در حال عبور است که ۸ درجه از زاویه اولیه خود تغییر مسیر داده است.

ساعت ۱۹:۴۲ (۸ دقیقه به برخورد) افسر اول کریستال میگوید فاصله ما از سانچی ۴ دهم مایل شده بود. او میگوید من اکوی سانچی را روی رادار نمیدیدم که این مسئله در عرف دریانوردی بین المللی پذیرفتنی نیست. چرا که بر اساس بررسیهای ما رادار کریستال سالم بود و ممکن است افسر این کشتی تنظیمات رادار را به درستی انجام نداده باشد. چرا که کریستال ۲۳۵ متر طول دارد و تغییر مسیر ۸ درجهای برای آن ۱۰ دقیقه زمان میبرد.

پسندیده ادامه داد: افسر سوم سانچی میگوید (که صدای وی در جعبه سیاه موجود است) اگر من تغییر وضعیت بدهم، کار بدتر میشود. باید کشتیهای کوچکتر کاری بکنند. بنابراین سانچی در وضعیتی قرار گرفته است که احساس خطر کرده ولی نمیتواند کاری کند.

ساعت ۱۹:۴۴ افسر اول کشتی کریستال میگوید من اکوی رادار را ندیده ام و فقط علایم موقعیت کشتیهای اطراف را مشاهده کردهام و فکر کردم این علائم مربوط به کشتیهای ماهگیری کوچک است و خودشان تغییر مسیر میدهند.

ساعت ۱۹:۴۵ افسر سوم سانچی که نگران رسیدن کریستال است، مجدداً وضعیت آن را بررسی میکند. کریستال در این لحظه در دو مایلی سانچی قرار گرفته به همین دلیل افسر سوم سانچی به دیده بان خود میگوید ۵ فلش کوتاه به کریستال نشان بده. بر اساس صدایی که افسر سوم سانچی در جعبه سیاه است وی به دیده بان میگوید باید کاری کنی ولی من چه کار میتوانم بکنم!؟ سمت راست من اشغال است. (کشتی ماهگیری چینی در این لحظه در حال عبور از سانچی بوده است)

به گفته مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی، کشتی کریستال در همین لحظه که تنها ۴ دقیقه سانحه مانده، در حال تغییر شیفت است و افسر اول، ناوبری را به افسر سوم کریستال تحویل میدهد. همچنین افسر اول به افسر سوم میگوید ترافیک زیادی نداریم و پل فرماندهی را ترک میکند. افسر اول کریستال اطلاعات کافی را به افسر شیفت (افسر سوم) ارائه نمیدهد. در همین لحظه کشتی ماهیگیری از پاشنه سانچی عبور میکند. همچنین در همین دقیقه علامت ۵ فلش کوتاه به کشتی کریستال نشان داده میشود. بر اساس صدای دیده بان که از جعبه سیاه به دست آمده، فاصله عبور دو کشتی از یکدیگر صفر است.

ساعت ۱۹:۴۷ افسر سوم سانچی از دیده بان میپرسد کشتی که با ما زاویه صفر دارد کوچک است؟ دیده بان میگوید، خیر بزرگ است. افسر سوم میپرسد پس چرا دارد این کار را میکند؟ تا این لحظه افسر سوم کریستال که تازه موقعیت را تحویل گرفته هنوز به وضعیت مسلط نشده و از خطر تصادف مطلع نشده است. ساعت ۱۹:۴۸ (دو دقیقه مانده به برخورد)، افسر سوم سانچی با کاپیتان تماس میگیرد و اعلام میکند که یک کشتی بزرگ با زاویه صفر در حال عبور از کنار ماست.

ساعت ۱۹:۴۹ (یک دقیقه مانده به برخورد)، افسر سوم سانچی فریاد میزند تمام سکان به چپ. همچنین صدای کاپیتان سانچی نیز که در جعبه سیاه شنیده میشود در پل فرماندهی حاضر شده و اعلام میکند تمام سکان به چپ. افسر سوم کریستال نیز که تازه متوجه ماجرا شده در همین لحظه اعلام کرده است که کریستال با تمام سکان به سمت راست تغییر مسیر بدهد. اما به دلیل آنکه تغییر مسیر این دو کشتی بزرگ ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول میکشد، نمیتوانند کاری انجام بدهند.

ساعت ۱۹:۵۰ برخورد انجام میشود. کاپیتان سانچی دستور فعالسازی سیستم هشدار را میدهد تا ملوانان و دریانوردان کشتی را ترک کنند. ساعت ۱۹:۵۱ سانچی منفجر میشود. کاپیتان این کشتی دستور روشن شدن پمپهای آتش نشانی را میدهد. سینه کریستال نیز بر اثر ترشح محموله سانچی به این کشتی دچار آتش سوزی شده و ملوانان آن با استفاده از قایق اضطراری یا نجات کشتی را ترک میکنند.

ساعت ۱۹:۵۲ انفجارات پی در پی کل پل فرماندهی را در بر میگیرد، به گونهای که ارتفاع شعله آتش ۸۰ متر و درجه حرارت آن ۷۰۰ درجه بوده است. ساعت ۱۹:۵۳ در پل فرماندهی صدای افسر اول و سوم و کاپیتان سانچی به گوش میرسد که فقط صدای آتش آتش شنیده میشود.

مدیر کل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در تحلیل علت این حادثه گفت: سه دلیل عمده در این حادثه اعلام شده که دو دلیل اول را هر ۵ کشور ذینفع پذیرفتهاند و دلیل سوم تیم بررسی کننده ایران، پاناما و بنگلادش با تیم بررسی کننده چین و هنگ کنگ اختلاف نظر دارند.

بر اساس اعلام نظر این کمیته، هر دو کشتی نتوانستند نسبت به خطر تصادف از طریق دیده بانی و ابزار لازم، آگاهی را به دست بیاورند. همچنین هر دو کشتی نتوانستند ارزیابی صحیحی از تصادف داشته باشند. درباره عامل سوم نیز با چینیها و هنگ کنگیها به توافق نرسیدیم. چینیها میگویند سانچی باید از مسیر راه کریستال خارج میشد، بنابراین نقض ماده ۱۷ قانون سولاس بوده است.

وی افزود: چینی ها می گویند دیده بان سانچی خطر را به افسر این کشتی اعلام کرد ولی افسر کاری نکرده است. همچنین به نظر چینی ها افسر ناوبر سانچی در اتاق فرماندهی درباره موضوعات متفرقه صحبت میکرده است.

وی درباره نظر کمیته ایرانی، پانامایی و بنگلادشی اظهارداشت: از نظر ما تغییر مسیر کشتی کریستال به سمت راست که از ۱۵ دقیقه قبل از سانحه آغاز شده بود، علت وقوع سانحه است. افسران و دیده بانهای کشتی کریستال تا زمان تصادف از وقوع حادثه مطلع نشده بودند. همچنین افسر و دیده بان کریستال متوجه علائم و نور هشداردهنده کشتی ایرانی سانچی نشده بودند.