در صورت خروج آمریکا از توافق، واکنش اروپا چه خواهد بود؟

آمریکا در دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری جدید نه تنها در عمل به توافق هستهای ایران و 1+5 پایبند نبوده بلکه در ظاهر نیز خواستار خروج رسمی از برجام است. کارشکنیهای مداوم آمریکا برای ناکارامد جلوه دادن برجام بر کسی پوشیده نیست و به تازگی مجله هفتگی «آبزرور» بریتانیا با انتشار گزارشی از تلاش تیم ترامپ در یکسال گذشته با هدف بدنام ساختن برخی دیپلماتهای دولت قبل از طریق آژانس خصوصی جاسوسی رژیم صهیونیستی خبر داده است؛ موضوعی که از عمق دشمنی ترامپ با بزرگترین دستاورد دموکراتها نشان دارد.

در ماه گذشته و منتهی به موعد تصمیم برجامی ترامپ، وی تلاش کرد تا با تغییر مهره های اصلی خود در پستهای حساس، بستر را برای خروج این کشور از برجام هموار کنند. «مایک پمپئو» و «جان بولتون» از جمله مهرههای تندرو و ضد ایرانیاند که ترامپ آنها را به ترتیب به سمتهای وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی منصوب کرد. نمایش چند روز پیش «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز آخرین تیر ترکش آمریکا و دشمنان منطقه ای ایران بود که به نتیجه مورد نظر آنها ختم نشد.

حضور پمپئو در اسرائیل و همزمان شوی تبلیغاتی نخست وزیر این رژیم، نمایشی نخ نماد بود که تاکنون بارها به انحای گوناگون اجرا شده است. آنها با تدارک این برنامه و متهم ساختن ایران به فعالیتهای هستهای پنهانی، سعی کردند افکار عمومی جهان را برای عدم تمدید تعلیق تحریمهای هستهای از سوی ترامپ آماده کنند. در چنین شرایطی نقش اروپا به عنوان متحد سنتی آمریکا که بیش از یک دهه برای دستیابی به توافق هستهای تلاش کرده، پر رنگ است. پس از روی کار آمدن ترامپ و سنگ اندازی مداوم وی در مقابل روند اجرای برجام به تدریج شکافی بین واشنگتن و بروکسل ایجاد و با گذشت زمان تعمیق شد. مقامات کشورهای عضو این اتحادیه از تیر ماه 94 و زمان رفع اختلاف هستهای با ایران، یکی پس از دیگری در صدر هیاتهای اقتصادی، سیاسی، پارلمانی و ... راهی تهران شدند؛ رفت و آمدهایی که با تفاهمنامهها و توافقات بسیاری در حوزههای گوناگون همراه بود.

افزون بر اهمیت اقتصادی برجام، این توافق از لحاظ سیاسی- امنیتی نیز برای اتحادیه اروپا در اولویت قرار دارد. سران بروکسل معتقدند بدون برجام ناآرامیهای منطقه تشدید و تبعات آن متوجه یکایک کشورهای قاره سبز خواهد شد. آمریکا به دلیل دوری از خاورمیانه به اندازه اروپا از پیامدهای آن تاثیر نمی پذیرد و موج مهاجرت و تروریسم بیش از پیش امنیت و اقتصاد اروپا را به چالش خواهد کشید. بیاعتنایی ترامپ به هشدارها و توصیههای سازمانهای بین المللی و سازوکارهای پذیرفته شده جهانی به ویژه در ارتباط با برجام برای رهبران اتحادیه اروپا پذیرفته شده نیست. آنان به این نکته مهم توجه دارند که کوتاه آمدن بیش از حد در برابر پیمان شکنیهای آمریکا، نقش و اعتبار سازمانهای موثر بین المللی را زیر سوال میبرد، ضمن این که مشوقی برای دیگر بازیگران زیاده خواه خواهد بود.

بنابراین در روزهای گذشته آنها حمایت مجدانهای از برجام به عمل آوردهاند و به طور دائم بر اهمیت 11 گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در تایید پایبندی تهران به برجام تاکید میورزند. در صورت بی توجهی ترامپ به بازرسیها و گزارشات این سازمان راستی آزما، اعتماد جهان به آن از بین خواهد رفت. از این رو در آستانه تصمیم ترامپ، دیپلماسی اتحادیه اروپا دوباره جان گرفته تا بلکه رئیس جمهوری زیاده خواه آمریکا را به ماندن در کنار دیگر اعضای توافق مجاب و به عبارتی برجام را نجات دهند. سفر جداگانه اخیر«امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه و «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «بوریس جانسون» وزیر امور خارجه بریتانیا به واشنگتن در این ارتباط قابل تحلیل است.

اینکه اروپا در صورت خروج احتمالی آمریکا از برجام چه راهی را در پیش خواهد گرفت، مساله مهمی و سوژه مورد تحلیل مقامات و کارشناسان بین المللی بوده است. «پی یر ویمون» دبیرکل پیشین سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا که اینک در موسسه کارنگی مشغول است در گفت وگو با «یورو نیوز» تاکید کرد که اروپاییها بر اساس گزارش آژانس از اجرای کامل تعهدات ایران اطمینان دارند. آنان حاضر نخواهند شد برای همراهی با متحد امریکایی خود تحریمهای جدیدی را علیه ایران در نظر بگیرند یا اینکه از برجام خارج شوند. حتی امکان دارد شاهد تقابل اتحادیه اروپا با آمریکا در این زمینه باشیم.

به تازگی نشریه آلمانی «اشپیگل» در گزارشی به نقل از یکی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا نوشت که کشورهای عضو اتحادیه خود را برای حمایت از شرکتهای خود آماده میکنند. بروکسل در پی راهکارهایی است تا در صورت خروج ترامپ از برجام و از سرگیری تحریمها، بتوانند با تهران تعاملات و مناسبات گذشته خود را تداوم بخشند. بنابراین ترامپ باید به این نکته توجه داشته باشد که شرایط کنونی با یک دهه پیش تفاوت چشمگیری دارد و اصرار بر برجام شکنی از سوی او، آمریکا را در دام انزوا گرفتار خواهد کرد.