افزایش گازهای گلخانه‌ای و لزوم توجه به سرمایه اجتماعی

ترکیب گازهای گلخانهای شامل گاز اصلی دیاکسیدکربن (CO2)، متان (CH4) و دیاکسیدنیتروژن (NO2) است که سبب وقوع پدیده گازهای گلخانهای میشوند. در این میان گاز دیاکسیدکربن یکی از مهمترین گازهای گلخانهای است که بر اثر مصرف سوختهای فسیلی در سطح زمین منتشر میشود. انتشار گازهای گلخانهای بر گرمشدن هوای زمین و اسیدیشدن اقیانوسها اثری تجمیعی دارد. این یک قانون فیزیکی است و چه ما بخواهیم و چه نخواهیم اتفاق میافتد. نکته مهم درخصوص گاز دیاکسیدکربن این است که صدها سال در جو و حتی مدت بیشتری در اقیانوسها باقی میماند و سلامت و زندگی در کرهزمین را بهخطر میاندازد. اگر به آمار و ارقام منتشرشده درخصوص روند انتشار گازهای گلخانهای نگاهی بیندازیم، اطلاعات حاکی از روند رو به کاهش انتشار گازهای گلخانهای از دهه 1990 است. در این میان انتشار جهانی گازهای گلخانهای (بهجز کاربری زمین) در سال 2016 افزایشی ملایم در حدود 0.5 درصد داشته است که در حدود 49.3گیگاتن معادل دیاکسیدکربن بوده است. با نگاهی به اطلاعات سال 2015 ملاحظه میشود که در سال 2016 افزایش ملایمی در انتشار گازهای گلخانهای دیده میشود بهطوریکه رشد سال 2015 حدود 0.2 درصد بوده که در سال 2016 حدود 0.3 درصد اضافه شده است. با توجه به رشد انتشار گازهای گلخانهای در دهه 1990 اطلاعات نشان میدهد که کاهش رشد داشتهایم و این کاهش عمدتا به دلیل کاهش مصرف زغالسنگ و تغییر رویکرد به سمت استفاده از گاز طبیعی برای سوخت و افزایش استفاده از انرژی تجدیدپذیر بهویژه باد و انرژی خورشیدی است. در سال 2016 بخش بزرگی از گازهای گلخانهای حدود 72 درصد مربوط به دیاکسیدکربن بوده و پس از آن 19 درصد مربوط به متان، شش درصد مربوط به دیاکسیدنیتروژن و سه درصد مربوط به گازهای فلوراید است (PBL Netherlands Environmental Assessment Agency,2017). از سوی دیگر اطلاعات نشان میدهد که پنج کشور چین، ایالات متحده، روسیه، هند و ژاپن به همراه اتحادیه اروپا که مجموعا نیمی از جمعیت جهان را تشکیل میدهند، حدود 63 درصد از کل گازهای گلخانهای جهان را منتشر میکنند. انتشار گازهای گلخانهای هند در سال 2016 افزایش قابلتوجهی یافته است بهطوریکه حدود 4.7 درصد رشد مثبت داشته است. روسیه و ایالات متحده روند کاهشی (حدود دو درصد)، ژاپن رشد منفی(1.3 درصد) و چین، اتحادیه اروپا و دیگر اعضای G20، تقریبا در همان سطح از سال 2015 قرار داشتند. نکته قابلتوجه دیگر سهم ایران در انتشار گازهای گلخانهای در جهان است. در سال 2016 سهم چین در انتشار گازهای گلخانهای حدود 28.21 درصد، آمریکا 15.99 درصد، هندوستان 6.24 درصد، روسیه 4.53 درصد، ژاپن 3.67 درصد، آلمان 2.23 درصد، کره 1.75 درصد، ایران 1.72 درصد، کانادا 1.71 درصد و عربستان سعودی 1.56 درصد بوده که 10 کشور مهم اول جهان را نشان میدهد که ایران در رتبه هفتم جهانی قرار دارد. با توجه به ارقام منتشرشده به نظر میرسد جهان نمیتواند با چالشهای تغییر آبوهوا بدون اقدام قابلتوجهی درخصوص کاهش گازهای گلخانهای به موفقیت برسد. در این میان توجه به سرمایه اجتماعی برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای یکی از راهبردهای منطقی، مناسب و مردمی با کمترین هزینه برای دولتهاست. برای نمونه در کشور سوئد مطالعه شده است که اعتماد به دولت و تعامل با محیط زیست بهعنوان دو مقوله سرمایه اجتماعی توانسته است به کاهش میزان انتشار دیاکسیدکربن کمک کند. بهطوریکه عضویت و مشارکت در سازمانهای مردمی محیطزیستی باعث کاهش انتشار گازهای گلخانهای شده است.

در این مطالعه توصیه شده است که سرمایهگذاری جهت افزایش ذخایر سرمایه اجتماعی میتواند به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانهای و همچنین بهعنوان سیاستی برای مدیریت اقلیم در سوئد کمک کند.