حمایت از کالای ایرانی؛ از شعار تا عمل

اما چه سیاستهای حمایتیای باید در پیش گرفته شود؟ پاسخ قدری پیچیده است. برای اثرگذاری سیاستها، حمایت باید معطوف به کالایی باشد که تولید نمیشود.

کالای ایرانی بهطور ذاتی هیچ برتری نسبت به مشابه خارجی ندارد. اما از آنجا که حمایت از کالای ایرانی موجب دستیابی به اهدافی عالیتر میشود، مورد تایید همه آحاد جامعه است. همانطور که در بیانات رهبر انقلاب در پیام نوروزی تاکید شد: تولید، محور حل مشکلات اقتصادی است و برای تقویت تولید و اشتغال، باید از کالای ایرانی حمایت کرد. بنابراین برنامههای حمایت از کالای ایرانی باید به گونهای طراحی شوند که هدف اصلی یعنی رونق تولید و خلق مشاغل جدید محقق شود. واضح است حمایتی که تنها از تولیدات و مشاغل موجود حفاظت کند، هدف نهایی را برآورده نمیکند. از این رو، پیشنهاد میشود هر سه قوه، حمایت خود را به گونهای اعمال کنند که منجر به تولید محصولات و مشاغل جدید شود. اما چگونه؟

بهتر است برای روشن شدن موضوع با یک مثال شروع کنیم. در سال ۱۳۹۵، تعداد مسافران جابهجا شده در مسیر پروازی تهران به شیراز ۳ برابر مسیر تهران به کرمان بوده است؛ در حالی که قیمت بلیت در مسیر کرمان فاصلهای ۵۰ درصدی با مسیر شیراز دارد. تنها عاملی که میتواند این تفاوتهای معنادار را توضیح دهد وجود رقابت است. عمده پروازهای مسیر کرمان توسط یک شرکت هواپیمایی انجام میشود؛ در حالی که تنوع شرکتهای هواپیمایی در مسیر شیراز بسیار بیشتر است. وجود رقابت در مسیر پروازی شیراز تضمین میکند که شرکتهای هواپیمایی از طریق کاهش قیمت، مسافران بیشتری را جذب کنند و اینگونه است که تولید افزایش مییابد. از طرف دیگر، فقدان رقابت در مسیر کرمان باعث میشود سطح تولید کاهش یابد. هزینه فقدان رقابت تنها به کم شدن خدمات پروازی محدود نمیشود، بلکه تولید و اشتغال در دیگر بخشهای استان کرمان به خصوص در بخش گردشگری از این شرایط لطمه میبینند. در این مورد، فقدان رقابت باعث کاهش تولید و اشتغال شده است، پس حمایت باید معطوف به ایجاد شرایط برای تولید محصولات و خلق مشاغل از دست رفته باشد.

حمایت از کالای ایرانی باید معطوف به مواردی باشد که از طریق ایجاد انگیزه منجر به رشد اقتصادی و کاهش بیکاری شود. همه کشورها برای جلوگیری از پدیدهای مانند مثال بالا، قوانین ضدانحصار طراحی و اجرا میکنند؛ بنابراین گام مهم در حمایت از تولید کالای ایرانی میتواند طراحی قانون ضدانحصار توسط دولت، تصویب آن ازسوی مجلس شورای اسلامی و اجرای عادلانه آن توسط قوهقضائیه باشد. در این صورت هیچ انحصارگری نمیتواند با محدود کردن تولید فرصتهای سودآوری را برای خود ایجاد کند.

رفتار انحصارطلبانه پدیدهای پویا است که صورت آن در گذر زمان تغییر میکند. انحصار میتواند منشأ قانونی داشته باشد یا بهدلیل اعمال تعرفههای بالا و حتی رفتار غیررقابتی ایجاد شود؛ بنابراین تنها ایجاد یک ساختار ضدانحصار است که میتواند در همه دورهها از رقابت و تولید حمایت کند. طراحان سیاستهای حمایتی باید نسبت به اقدامات خود هوشیار باشند؛ چراکه خطر گمراهی ناشی از ادامه سیاستهای اشتباه گذشته در کمین است. سیاستهایی که از طریق اعمال تعرفههای سنگین، دادن مجوزهای خاص، اعطای تسهیلات ارزان قیمت و... نه تنها به تولید کمکی نمیکند، بلکه فضا را برای فعالیتهای جدید اقتصادی نیز محدود میسازد. پیام نوروزی رهبر انقلاب اسلامی: «اگر تولید ملی را همه دنبالگیری کنند، بسیاری از مشکلات اقتصادی، مشکلات معیشتیِ مردم (هم مساله اشتغال، هم مساله سرمایهگذاری و...) حل خواهد شد؛ یعنی محور، تولید ملی است. من این را محور قرار دادم برای شعار امسال: حمایت از کالای ایرانی».