آمریکا در مدار ستیز با متحدان اروپایی

نزدیک به یکسال و نیم از عمر دولت ترامپ میگذرد و در این مدت، خصومت کاخ سفید علیه ایران بیش از هر دوره ای قوت گرفته است؛ وضعیتی که بی تاثیر از نفوذ لابی یهودی «ایپک»، مقامات صهیونیستی مستقر در فلسطین اشغالی و سران برخی کشورهای عربی منطقه نیست. در این میان اما آمریکا مسیر انزوا و انشقاق از همپیمانان اروپایی را میپیماید. با برجام روابط اروپا و آمریکا تعیین تکلیف شد و همزمان با قرار گرفتن دشمنان منطقهای ایران پشت سر سیاستهای کاخ سفید، ایالات متحده متحدان سنتی خود را در جبههای واحد و در مقابل خود میبیند. به ویژه پس از تصمیم اخیر ترامپ مبنی بر خروج از توافق هستهای، اتحادیه اروپا بیش از پیش به ضرورت پیشبرد سیاستهای مستقلانه از کاخ سفید در قبال ایران متقاعد شد.

رئیس جمهوری آمریکا تصور میکرد پس از پشت پا زدن به برجام، دیگر بازیگران جهانی را در کنار خود یافته و این توافق مهم بین المللی را در مرحله اجرا متوقف خواهد کرد. به محض اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام، سفرهای دیپلماتیک برای بررسی شرایط جدید آغاز شد که سفر «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران به چین، روسیه و اروپا از آن جمله بود. همچنین «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان در سفری به روسیه با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری در ارتباط با آینده برجام و راههای مقابله با تهدیدات آمریکا گفت وگو کرد. در دیداری که بین مرکل و پوتین انجام گرفت دو طرف بر ضرورت پایبندی به برجام تاکید کردند و صدراعظم آلمان از تلاش اروپا برای ایجاد شبکهای مطمئن برای شرکتهای اروپایی سخن گفت؛ شبکهای که میتواند جو روانی ایجاد شده از سوی آمریکا را تعدیل و سرمایه گذاران خارجی را به ادامه همکاری با تهران تشویق کند. علاوه بر مرکل، در روزهای آینده هم روسیه میزبان «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه خواهد بود تا پیوند حامیان برجام تعمیق یابد.

کشورهای اروپایی که از تیرماه سه سال پیش همواره حمایت و پایبندی خود به برجام را آشکارا نشان دادهاند، در این روزها نیز به تکاپو افتاده اند. تهدیدات آمریکا مبنی بر بازگرداندن تحریمها از یک طرف و هشدار ایران برای تضمین برجام از طرف دیگر، سران بروکسل را بر آن داشته است تا با همیاری دیگر طرفهای توافق راههایی برای نجات برجام بیابند. افزون بر سفرهای برجامی، در روزهای گذشته رهبران اروپا برای حفظ برجام تشکیل جلسه داده اند تا کارآمدترین راههای بی اثر سازی یا دست کم کاهش تاثیر تحریمهای آتی آمریکا را برگزینند، همانند «قانون مسدود ساز» که چند روز پیش در بیانیه کمیسیون اتحادیه اروپا انعکاس یافت؛ قانونی که دو دهه پیش برای محافظت از کمپانیهای اروپایی در مقابل تحریم آمریکا علیه کشورهای لیبی، کوبا و ایران به تصویب رسیده اما مسکوت مانده بود.

از طرفی مقامات اروپایی درصدد پیدا کردن راه حلهایی برای اطمینان بخشی به طرف ایرانی هستند که سفر روزهای اخیر «میگل آریاس کانتیه» مسئول انرژی اتحادیه اروپا به ایران و دیدارهای او با مقامات جمهوری اسلامی ایران با همین هدف صورت گرفت؛ موضوعی که بی ارتباط با شروط طرف ایرانی و پافشاری تهران برای گرفتن تضمین های لازم و عملی نیست. بیان این نکته ضروری است برخلاف آمریکا که همواره درصدد پیوند دادن همه اختلاف های موجود با ایران به برجام بوده، اروپا از پیوند زدن دیگر مسائل به برجام خودداری میکند. به همین دلیل خواستههای گزاف «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه تازه کار آمریکا با واکنش مقامات عالی رتبه اتحادیه اروپا مواجه شد.

ادعای پمپئو در مورد ضعیف بودن سیستم راستی آزمایی از فعالیتهای هسته ای ایران و ناکارآمد بودن برجام سبب شد تا «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به آن پاسخ گوید. این مقام بلندپایه اروپایی توافق هسته ای ایران و 1+5 را به عنوان توافقی چند جانبه و معتبر که مهر تایید شورای امنیت را با خود به همراه دارد، حاصل یک دهه تلاش های دیپلماتیک دانست؛ زحماتی که نباید نادیده گرفته شود و مهمتر این که تاکنون به جز آمریکا همه طرف ها به آن پایبند بودهاند.

بنابراین، آمریکا در دوره جدید متحدان قبلی خود را از دست داده و وجهه بین المللی این کشور مخدوش شده که بی اعتنایی به تصمیمات شورای امنیت و گزارشات آژانس بین المللی انرژی اتمی هم در این میان تاثیر قابل ملاحظهای دارد. ترامپ و وزیر امور خارجه او تصور می کنند در شرایط کنونی نیز همانند دوره تحریمها، قادر به ایجاد اجماع جهانی علیه ایرانی خواهند بود؛ محاسباتی اشتباه که از فقر فهم تاریخی آنان نشات میگیرد.