مدیریت ریسک قیمت و ارتقای شفافیت با قراردادهای آتی

مراسم راه اندازی معاملات آتی زعفران در بورس کالا با حضور علی اکبر مهر فرد معاون وزیر جهاد کشاورزی، محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، شاپور محمدی رئیس سازمان بورس اوراق بهادار، حسین شیرزاد رییس سازمان مرکزی تعاون روستایی و جمعی از مدیران بخش کشاورزی و بازار سرمایه برگزار شد.

در ابتدای این مراسم شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: امروز شاهد آغاز معاملات آتی زعفران در بورس کالا هستیم که در این خصوص معاون وزیر جهاد کشاورزی هم در راه اندازی معاملات گندم و هم در معاملات زعفران تلاشهای زیادی انجام دادند که امیدواریم شاهد عرضه مستمر این محصول در بورس کالا باشیم. وی افزود: بورس کالا در دنیا از لحاظ تنوع محصول بینظیر بوده و وجود زعفران به عنوان یک محصول استراتژیک و ارزشمند در این بورس ضروری است.

تجربه کشورهای دنیا

محمدی در ادامه به تجربه استفاده از قراردادهای آتی در سایر کشورهای دنیا اشاره کرد و افزود: استفاده از قراردادهای آتی در محصولات کشاورزی سابقه قدیمی دارد به طوری که قراردادهای آتی در اکثر کشورهای دنیا معامله شده و نوسان شدید قیمتی و عدم ثبات قیمت را پوشش میدهد.

وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که وجود مشکلاتی همچون نبود گردش شفاف اطلاعات، حضور گسترده واسطهها به شکل غیر منصفانه و وجود پدیده سلف خری به مفهوم منفی در کشورهای در حال توسعه باعث شد تا برای برای حل این مشکلات بازارهای آتی و نظام یافته که بورس نمونه عالی آن است، تشکیل شود زیرا بورسهای کالایی میتوانند نوسانات قیمتی و ریسکهای شدید را پوشش میدهند.

محمدی در ادامه به مزایای به کار گیری قراردادهای آتی اشاره کرد و گفت: مدیریت ریسک قیمت، تسهیل فرآیند کشف قیمت، افزایش شفافیت، کمک به توسعه بازار، تسهیل معاملات فیزیکی و افزایش شفافیت بازار از مزایای به کارگیری این قراردادها است.

وی یادآور شد: در اکثر کشورهایی که محصولات کشاورزی دارند بورس کشاورزی فعال بوده و قرارداد آتی نیز در آن معامله میشود به طور مثال در هند قراردادآتی هل و نعنا، چین قرارداد آتی سویا و ذرت، در برزیل قرارداد آتی دام زنده و قهوه عربی مورد معامله قرار میگیرد و مالزی از قرداد آتی روغن پالم استفاده میکند.

اثرات متعدد قراردادها

به گفته رییس سازمان بورس، اگر قراردادهای آتی در بخش کشاورزی مورد معامله قرار گیرد اثرات متعددی از جمله تنظیم قیمت، تسهیل صادرات، صیانت از منافع ملی و دستیابی کشاورزان به دسترنج واقعی خود دارد که این موارد در خصوص زعفران نیز مصداق پیدا می کند زیرا قیمت خرده فروشی زعفران با قیمتی که در بورس کالا کشف میشود و قیمتی که در جهان از فرآوری این محصول به دست میآید، نشان میدهد که جا برای صیانت از منافع ملی در این محصول زیاد است و باید از این فرصت استفاده کرد.

وی یادآور شد: این اتفاق در کشورهای مختلف نیز رخ داده است به طوری که دربورس  دالیان چین افزایش نقدشوندگی معاملات محصولات کشاورزی را به دنبال داشته و در بورس هند به عنوان ابزار مدیریت ریسک مورد استفاده قرار گرفته است همچنین بهبود گردش اطلاعات، بهبود استانداردهای کیفی قابل اتکا و ایجاد اطمینان در خریداران و صادرکنندگان از دیگر مزایای استفاده از این ابزار است.

مدیریت ریسک

رییس سازمان بورس اوراق بهادار با بیان اینکه زعفران به عنوان یکی از محصولات بسیار مهم بخش کشاورزی بوده و ارزش بالایی دارد، تصریح کرد: در مورد قراردادهای آتی زعفران شرایط لازم برای موفقیت این محصول در بورس کالا فراهم است به طوری که با راه اندازی قرارداد آتی زعفران ایران به عنوان بزرگ ترین تولید کننده و صادرکننده جهان از این امر استفاده خواهد کرد و مرجعیت قیمتی این محصول در بازارهای بین المللی و ایجاد بازار نقدی قوی برای این محصول حاصل میشود.

وی اضافه کرد: همچنین وجود نوسانات قیمتی دارایی پایه و نیاز به مدیریت ریسک با قرارداهای آتی اتفاق خواهد افتاد و نیز بازیگران متعدد از تلاقی عرضه و تقاضا ایجاد میشود این در حالی است که انتظار میرود وزارت جهاد کشاورزی حمایت منظمتری از طریق بورس کالا و معاملات زعفران داشته باشد.

رفع ۲ چالش بزرگ

همچنین علی اکبر مهرفرد، معاون وزیر جهاد کشاورزی در مراسم راه اندازی معاملات آتی زعفران در بورس کالا گفت: سال گذشته ۳۳۶ تن زعفران در کشور تولید شده و از این مقدار ۲۳۶ تن صادر شده است به طوریکه ۲۰ تا ۲۵ درصد زعفران تولیدی در داخل مصرف شده و حدود ۸۰ درصد آن نیز صادر میشود.

مهرفرد با بیان اینکه زعفران در ایران بیشتر به عنوان خوراک و در دنیا عموما به عنوان دارو استفاده میشود، افزود: ما در خصوص بازار زعفران دو چالش بزرگ داریم که در تلاش هستیم با همکاری بورس کالا تا حدود زیادی این دوچالش را برطرف کنیم.

چالش اول

معاون وزیر جهاد کشاورزی اظهار داشت: چالش اول به خرد بودن کشاورزان برمیگردد؛ این کشاورزان نقدینگی کافی ندارند و به همین دلیل به محض برداشت محصول، اقدام به فروش آن میکنند. به این ترتیب ۹۰ درصد زعفران جهان وقتی روانه بازار میشود به طور حتم با افت قیمت مواجه شده و این واسطهها هستند که از این فرصت استفاده میکنند.

وی عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی موظف است که از این کشاورزان حمایت کند که در این راستا طی سال ۹۶ سازمان مرکزی تعاون روستای در اقدامی ویژه ۶۷ تن زعفران خریداری کرد که این اتفاق مانع از افت کاذب قیمت زعفران و رسیدن سود واقعی به کشاورزان خرد شد. به عبارتی اگر این خرید بزرگ صورت نیم گرفت، تمام ۱۵۰ هزار هکتار زمین و هزاران کشاورزی که یکسال برای تولید زعفران زحمت کشیده بودند آسیب جدی میدیدند که خوشبختانه زعفران با قیمت مناسبی از آنها خریداری شد.

چالش دوم

مهرفرد به چالش دوم در بازار زعفران اشاره کرد و گفت: رقابت منفی صادرکنندگان ما برای فروش زعفران در بازارهای جهانی نیز دومین مشکل ماست که باعث می شود محصول با ارزش ایرانی با نرخهای ارزان به دست خارجی ها برسد و سود واقعی نصیب آنها شود. وی اظهارداشت: امروز شاهد آن هستیم که برخی مشتریان بزرگ خارجی در ایران کارگزار گرفته اند تا آنها با حضور مستقیم در کشور ما محصول را با نرخی ارزان از کشاورزان خریداری کنند.

ضعف تجارت داخلی و خارجی

معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: به این ترتیب ما با ضعف تجارت داخلی و خارجی در حوزه زعفران مواجه هستیم که امیدواریم با رونق معاملات نقدی و آتی زعفران در بورس کالا در آیندهای نزدیک به چالشهای موجود خاتمه دهیم. مهرفرد در پایان یک ماموریت ویژه به سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالا برای راه اندازی معاملات بین المللی زعفران داد و گفت: پس از رونق معاملات زعفران در بورس کالا، نوبت به بین المللی شدن معاملات زعفران میرسد تا با تولید ۹۰ درصدی زعفران جهان، حرف اول را در دنیا بزنیم و تنها مرجع قیمت این محصول شویم.