سناریو‌های صنعت خودروی کشور پس از خروج یک طرفه آمریکا از برجام

به این ترتیب میتوان پیش بینی کرد سهم صنعت خودرو از ایجاد ارزش افزوده در آینده نزدیک با افزایش مواجه خواهد شد. از دیگر سو، شیوه جدیدی که در قراردادهای خارجی ایرانخودرو اعمال شده، امکانات تازهای برای صادرات خودرو از مبدا ایران فراهم کرد. الزام به صادرات ٣٠ درصدی محصولات تولید شده به صورت مشترک در ایران، در کنار انتقال دانش و تکنولوژی فنی به داخل کشور، در عمل بهره وری کل اقتصاد ایران را نیز افزایش داده و حتی موجب اشتغالزایی هم میشود.

صنعتی با دستاوردهای بزرگ

صنعت خودرو را شاید بتوان در کنار صنعت نفت، یکی از دو صنعتی دانست که بیشترین میزان سرمایه خارجی را در دوران پسابرجام جذب کردند. در فاصله حدودا دوساله میان به امضا رسیدن برجام و اعلام خروج یکجانبه امریکا از این توافق جهانی، دست کم حدود ٧ قرارداد مهم بینالمللی میان خودروسازان ایرانی و خودروسازان جهانی به امضا رسید. همکاری مشترک با شرکتهای «بنز»، «فولکس واگن»، «پژو» و «هیوندای» نیز از جمله قراردادهای خودرویی بود که در فضای پسابرجام کلید خورد. این در حالی است که در حوزه خودروهای سنگین و دیزل نیز همکاری با شرکتهای سوئدی «ولوو» و «اسکانیا» و بنز در دستور کار قرار گرفت.

از سوی دیگر، طرح دولت برای از رده خارج کردن بیش از ٢٠٠ هزار دستگاه خودروی سنگین فرسوده که در عمل بازاری بزرگ را پیش پای این دو خودروساز قرار میداد نیز به عنوان انگیزه آنها برای ماندن در بازار ایران، قابل درک بود. شرکت خودروسازی «ولوو» از سرمایهگذاری ٢٠٠ میلیون یورویی در صنعت خودروسازی ایران خبر داده است.

نکته بسیار مهم در مورد قراردادها و تفاهم نامههای خارجی صنعت خودرو اما آن است که در مقایسه با گذشته، شکل و شمایل و مفاد آنها در حوزههایی مانند سرمایهگذاری، تولید داخل، انتقال فناوری و صادرات، فرق کرده و به نوعی سر و سامان یافته است. در مجموع، اتفاقاتی که پس از برجام در خودروسازی کشور رخ داده، در مقایسه با سایر صنایع و بخشهای داخلی، ملموستر به نظر میرسد و این موضوع نشان میدهد بازار خودرو ایران تا چه اندازه برای سرمایهگذاران خارجی اهمیت دارد. در حال حاضر نیز اولویت مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه خودروسازی، اجرای درست قراردادها و تفاهم نامههای موردنظر در این صنعت است.

بازاری به بزرگی ٦٠ میلیون خودرو

صنعت خودروسازی اما تقریبا از ابتدای آغاز به کار دولت تدبیر و امید، جایگاهی ویژه در ذهن مدیران اقتصادی داشت. رییسجمهور در ابتدای آغاز به کار دور نخست ریاستجمهوری خود تلاش گستردهای برای جلب همکاری خودروسازان بزرگ جهان را کلید زد. به این منظور، گفتوگوهای دوجانبه زیادی با خودروسازان مشهور جهان صورت گرفت تا از پتانسیل پسابرجام برای ایجاد کارخانه مشترک خودروسازی در کشور استفاده شود.

دبیر وقت شورای عالی مناطق آزاد از طرف رییسجمهور ماموریت پیدا کرده بود تا این گفتوگوها را به پیش ببرد و بر این اساس، گفتوگو با خودروسازانی مانند «هیوندای» و «نیسان» هم شروع شد و البته اعلام شد که دستکم ٣٠ درصد از تولید مشترک باید به بازارهای جهانی صادر شود. ایران اعلام کرد که حاضر است با تامین زیرساختهای مورد نیاز، تولید مشترک با خودروسازان بزرگ را کلید بزند. این موضوع به دلیل موقعیت ژئوپولتیک ایران و دسترسی به بازار چند صد میلیون نفری کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی، عملا میتواند ایران را به هاب تولید خودرو در منطقه بدل کند.

افزون بر این اما بازار داخلی کشور هم با خروج از فضای رکود بیش از پیش مهیای فروش خودروهای داخلی است. بر اساس آمارها، اکنون چیزی حدود ٢١ میلیون دستگاه خودرو در کشور وجود دارد و با توجه به آمار ٢١ میلیونی تعداد خانوارها، میتوان گفت بهطور متوسط، تقریبا تمامی خانوارهای ایرانی یک دستگاه اتوموبیل دارند. با این همه، مقایسه ایران با کشوری مانند آلمان که از نظر جمعیتی مشابه ایران است، ظرفیت فروش خودرو در بازار ایران را روشنتر میکند.

در آلمان حدود ٦٠ میلیون دستگاه خودرو وجود دارد و با توجه به رشد اقتصادی مثبت در ایران، میتوان پیشبینی کرد صنعت خودروسازی (با ظرفیت احتمالی تولید ٢ میلیون دستگاه در سال) تا دو دهه آینده صنعتی پویا خواهد بود که تقاضای داخلی بسیاری پیش روی خود دارد.

ایرانخودرو، بازگشت به روزهای اوج اما از آنسو، آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد، تولید صنعت خودروسازی ایران در طول پنج سال گذشته به دوره اوج خود در سال١٣٩٠ نزدیک و نزدیکتر شده است. در سال ١٣٩٠، ایران مجموعا یک میلیون و ٨٥٤ هزار دستگاه خودرو سواری تولید کرده بود و این در حالی است که تولید خودرو کشور در پایان سال ١٣٩٥ به یک میلیون و ٢٥٥ هزار دستگاه رسید و برای دومین بار در یک دهه گذشته، رکوردی بیش از یک میلیون دستگاه از خود به جا گذاشته است.

به این ترتیب، تولید خودرو در کشور در قیاس با مدت مشابه سال قبل، از رشدی در حدود ٩‚ ٢٨ درصد برخوردار بوده است. پیش بینیها نشان میدهند صنعت خودرو در سال ١٣٩٧ نیز روزهای خوبی را پیش رو دارد و بزرگترین سهم از این افزایش تولید توسط بزرگترین خودروساز ایران و خاورمیانه، یعنی ایرانخودرو صورت خواهد گرفت. افزون بر این، با اعمال سیاستهای حامی تولید و تلاش برای مدیریت واردات، میتوان پیش بینی کرد تولید خودرو در کشور در قالب پلتفرمهای جدید و با استاندارد بالاتر، بیش از پیش اوج بگیرد.