ارائه راهکارهایی برای برون‌رفت از بحران آب

حتی دولتمردان و مدیران امور آب که روزی مشکلات منابع آب ایران را بر گردن خشکسالیها و کاهش نزولات جوی میانداختند، امروز به این مسئله اذعان دارند که بحران منابع آب در ایران جدی است. این شرایط کاملا نگرانکننده است؛ چراکه بدونشک انتقاد از وضعیت و مدیریت موجود بدون تحلیل دلایل اصلی بحران و ارائه راهحلهای اساسی زخمی را از بدنه بیمار منابع آب ایران درمان نخواهد کرد و مشکلات آبی ایران هر روز ابعاد گستردهتری پیدا خواهند کرد. ایران بهعنوان یکی از پیشگامان عرصه مدیریت منابع آب از دیرباز همواره مشکلات آبی را بهخوبی مدیریت کرده؛ اما امروزه ایران درگیر بحرانی ناشی از سوءمدیریت منابع آب است. بحران آب بسیار جدی است. در اکثر مناطق، سطح آب بهشدت پایین رفته، سطح آب دریاچهها و سدها شدیدا کم شده است. از سوی جامعهشناسان هشدارهایی مبنی بر ایجاد چالشهای جدی ناشی از بحران کمآبی هرازچندگاهی مطرح میشود. خشکسالی و بحران کمبود آب در ایران از مرز هشدارها گذشته است. سالهاست مقامات دولتی، کارشناسان و شهروندان مسئول درباره ابعاد رو به گسترش کمبود آب در ایران هشدار میدهند.طبق پیشبینیهای جهانی سال ۱۴۰۰ سرانه آب به کمتر از ۱۴۰۰ مترمکعب برای هر فرد در سال خواهد رسید و این به معنی ورود به بحران آب است. طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران در آستانه بحران آب به سر میبرد و در سالهای آینده تأمین آب به یکی از بزرگترین چالشهای کشور در بسیاری از استانها، شهرها و مناطق تبدیل خواهد شد. ایران از نظر جغرافیایی در بخش نیمهخشک و خشک جهان قرار گرفته؛ به شکلی که میانگین بارش در ایران حدود ۲۵۰ میلیمتر است؛ درحالیکه میانگین جهانی حدود ۸۵۰ میلیمتراست که بیش از سه برابر میزان بارش در ایران است. بهاﻳﻦترتیب کمتر از ﻳﮏسوم متوسط بارشهای کره زمین را دریافت میکند. نظام ریزش نزولات جوی به نحوی است که توزیع زمانی و مکانی یکنواختی در کل کشور نداشته و بیشترین تقاضای آب در زمان وقوع کمترین بارندگی است.

سؤالی که مطرح میشود، این است که با شرایط فعلی چه باید کرد؟

ابتدا باید گفتوگوی عمومی در جامعه ایرانی در همه سطوح درباره این بحران شکل بگیرد. پسازاین مرحله است که فضای عمومی برای سیاستگذاری معطوف به تعدیل و مدیریت بحران آماده میشود و البته برای این کار زمان زیادی در اختیار نداریم. مهم این است که هیچ راهکار کمهزینهای برای حل اینگونه مسائل و به طور خاص مدیریت بحران آب در ایران وجود ندارد. شاید نخستین گام پذیرش اشتباهات گذشته است.

در پایان سعی میشود به صورت کوتاه راهکارهایی برای برونرفت از بحران آب ارائه شود که به شرح زیر است:
1. مدیریت حوزهای بر منابع آب.
2. اتخاذ رویکرد فنی در انتقال آب و آبیاری.
3. ارتقای فرهنگ مصرف آب.
4. بازنگری و اصلاح شیوه مصرف در بخش کشاورزی.
5. کاربردیکردن علوم و مهندسی آب.
6. وضع ضوابط و قوانین ملی آب و آیندهنگری برای حل مشکلات کمآبی.
7. اصلاح الگوی کشت و انتخاب ارقام گیاهی متناسب با منابع آب در هر منطقه.
8. مدیریت پسابها و فاضلابها.