الگوهای خارجی کمپین ضد‌گرانی

فارغ از نفس مثبت این کمپین، در این گزارش سعی شده تا با بررسی تجربههای مشابه در کشورهای خارجی از جمله کمپین تحریم خرید مرغ در عربستان و تحریم خرید شیر در آلمان، میزان اثرگذاری کمپین اخیر ایرانی در تقابل با گرانیها مورد مقایسه و بررسی قرار گیرد.

کمپین «من نمیخرم»

از نیمه دوم سال گذشته بود که همه آحاد اقتصادی گرانی گسترده در همه بازارها را پیش بینی کرده بودند. سوداگران و سرمایه دارانی که دخلشان بیشتر از خرجشان بود فرصت ایجاد شده را غنیمت شمرده و به خرید داراییهای مختلف از جمله دلار، طلا و مسکن روی آوردند. مردم عادی اما به ناچار شاهد کاهش پیوسته قدرت خرید خود بودند. نرخ دلار از نیمه دوم سال گذشته، مسکن در پایان سال گذشته، خودرو و سکه نیز در فصل بهار سال جاری وارد فاز افزایشی شدند. اکنون هم دامنه افزایش قیمت داراییها همه کالاها و خدمات خوراکی و غیر خوراکی را تحت تاثیر قرار داده است. در نتیجه این روند صعودی قیمت ها، حجم سفرههای مردم عادی رو به کاهش رفته است. واقعیت این است که بخش قابل توجهی از تورم کنونی را روند فزاینده نقدینگی در سالهای گذشته توضیح میدهد باقی آن را نیز هجوم سرمایهگذاران به بازار داراییهای مختلف. اما واقعیت مهمتر این است که هر دو عامل یاد شده جزو عوامل متعارف اقتصاد بوده و کسی نمیتواند ادعا کند نقدینگی و انتظارات خارج از دایره متعارف اقتصاد و بهصورت تعمدی، قیمتها را افزایش میدهند. با این وجود بانگ اعتراض به گرانی این بار نه در لایههای سیاسی اپوزیسیون یا مخالفان دولت بلکه از دل شبکههای اجتماعی با رهبری اسطوره فوتبال ایران برخاسته است. جایی که جادوگر فوتبال؛ علی کریمی، در پستی اینستاگرامی مردم را به کمپین تحریم خرید دعوت کرد. در همان ساعات ابتدایی حمایت بینظیری از سوی سلبریتیها و مردم عادی از این کمپین صورت گرفت و گزاره «من نمیخرم» ترند همه شبکههای اجتماعی شد. در اینکه وقوع چنین کمپینهایی نقش بینش اقتصادی عموم مردم در پیگیری مسائل اقتصادی را پررنگ میکند، شکی نیست، اما نکته مهمتر میزان اثرگذاری این کمپینها در کنترل قیمتها است. به این منظور تجربههای خارجی اتحاد مردم در تقابل با گرانیها میتواند به خوبی سوال مذکور را پاسخ دهد.

هشتگ «بگذارید بگندد» در عربستان

در سال ۱۳۹۱ بود که فضای شبکههای مجازی در عربستان شاهد هشتگهایی مانند «بگذارید بگندد» و «نه به مرغ بعد از امروز» بود. این هشتگها در مقابله با افزایش آنی قیمت مرغ در عربستان از سوی سلبریتیها و مردم عادی دنبال شد. به گواه برخی رسانههای محلی، قیمت مرغ در آن مقطع بیش از ۴۰ درصد نیز افزایش یافته بود اما واقعیت این است که تورم عموم کالاها ملایم بوده و اقتصاد این کشور در معرض تورم پایهای در صحنه همه بازارها قرار نگرفته بود. در آن ایام مردم با تقاضای کالاهای جایگزین از جمله ماهی و خوراکیهای گیاهی در تعدیل قیمت مرغ اثر مهمی گذاشتند. مردم عادی گرانی مرغ در این کشور را به افزایش حاشیه سود نسبت میدادند اما در طرف مقابل سیاست گذاران و تنظیمکنندگان بازار عربستان مهمترین عامل افزایش قیمت مرغ را افزایش بهای غذای مرغ قلمداد میکردند. در نگاه گروه اول کمپین تحریم خرید میتوانست با کاهش سطح تقاضا تولیدکنندگان مرغ را وادار به عقبنشینی و کاهش قیمتها کند اما از نظر سیاست گذاران به این دلیل که افزایش قیمت به دلیل مشکلات ساختاری اتفاق افتاده بود، تحریم خرید بازار مرغ را با رکود مواجه میکرد. در نهایت اگر چه در ابتدا افزایش قیمت مرغ مهار شد اما گذشت زمان شاهد افزایش پیوسته قیمت این محصول در عربستان بود.

داستان شیر در آلمان

سالها است تحریم خرید شیر از سوی مردم آلمان به الگویی موفق برای فرهنگ مصرف ایرانیان تبدیل شده است. بهطوری که بعد از مشاهده افزایش قیمت در ایران، عموم مردم شرایط را با بازار شیر در آلمان مقایسه کرده و فرهنگ هجومی تقاضای ایرانیان را با فرهنگ نرم و بازدارنده مردم آلمان مقایسه میکنند. روایت شده که در آلمان یک روز صبح مردم شاهد افزایش قابل ملاحظه قیمت شیر بودند و با امتناع از خرید از سوی مردم، قیمت این محصول کلیدی مهار شد. به همین دلیل همواره در ایران پشت هر گرانی تقاضای تحریم خرید در بین سلبریتیها و مردم عادی ایجاد میشود. اما با نگاه منصفانه میتوان دریافت که حداقل در مقطع کنونی جنس گرانی در بازار ایران تفاوت چشمگیری با داستان گرانی مرغ در عربستان و شیر در آلمان دارد. در این دو کشور این دو کالا با وجود آرامش در بازار در معرض گرانی قرار گرفته بودند اما در مقطع کنونی ایران با یک تورم فراگیر و پایهای در تمامی بازارها دست و پنجه نرم میکند. تورمی که ناشی از روابط متعارف بین متغیرهای اقتصادی بهصورت پیش بینی پذیر اتفاق افتاده است. در چنین حالتی کمپین تحریم خرید راه حل کنترل قیمتها نیست بلکه اصلاحات پایهای و اساسی در زیرساختهای اقتصاد است که از وقوع تورم مجدد جلوگیری میکند.