کسب و کار جدید افغان‌ها/ انتقال دلار به ایران

سود این تجارت به حدی است که نه تنها بسیاری از افغانیان را طی روزهای اخیر به خود جذب کرده است که برخی از ایرانیان نیز این کار را پیشه خود ساختهاند.» روزنامه «ایران» نوشت: «غلام سروار ساکن هرات است و شرکت کوچکی را اداره میکند. او به طور غیر رسمی، کالا و دلار به ایران انتقال میدهد و برخی از کالاها را از کشورهای همسایه به هرات وارد میکند. او یک پاسپورت تجاری دارد که توسط آن هر دو ماه یک بار به ایران سفر میکند. غلام هر بار که به ایران سفر میکند ۶ تا ۸ هزار دلار به ایران انتقال میدهد.

سروار میگوید: «ایران اجازه انتقال ۱۰هزار دلار را میدهد و به این ترتیب من یک بار با انتقال این میزان پول، توانستم ۱.۵ میلیون تومان سود کسب کنم.» عزیز احمد یکی دیگر از ساکنان هرات است. او یک وسیله حمل و نقل دارد و مسافران را از هرات به مشهد ایران منتقل میکند. احمد از این طریق همچنین هر بار ۶ هزار دلار پول از هرات به ایران انتقال میدهد و به جای آن لبنیات و پوشاک از ایران وارد افغانستان میکند. بر اساس توضیح رئیس اتاق صنایع و معادن افغانستان انتقال پول به ایران در روزهای اخیر به یک کسب و کار جدید تبدیل شده است. خبرگزاری «پژواک» افغانستان از این کسب و کار خبر داده و بعضی از روایتهای مردمی را چنین نقل کرده است.

اما این اتفاق یک بار دیگر هم در اقتصاد ایران تکرار شده بود. در دوره قبلی اوج گرفتن تحریمها و آشفتگی ارزی در سال ۹۱ انتقال یا قاچاق دلار به ایران رواج یافته بود. در همان سال اقتصاد آنلاین در گزارشی نوشته بود: «بر اساس گزاشهای رسیده از مشهد طی روزهای اخیر که قیمت دلار در ایران به اوج خود رسیده است، عدهای از ایرانیان سودجو با سفر به شهرهای هرات و فراه اقدام به خرید دلار کرده و در برگشت از فروش هر دلار حدود ۵۰۰ تومان به جیب میزنند. به تازگی و با افزایش بیسابقه قیمت دلار در ایران موج جدیدی از سفرهای غیر قانونی آغاز شده است. مقصد اغلب این مسافران مرزهای شرقی کشور بویژه افغانستان است. اختلاف قیمت موجود بین دلار در افغانستان و ایران عامل این امر است. مسافران غیر قانونی با سفر به مناطق نزدیک به مرز مشترک ایران و افغانستان بویژه شهرهای هرات و فراه و مبادله دلار با افغانیهای خریده شده (واحد پول افغانستان) در ایران اقدام به قاچاق دلار به داخل کشور میکنند. سود این تجارت به حدی است که نه تنها بسیاری از افغانیان را طی روزهای اخیر به خود جذب کرده است که برخی از ایرانیان نیز این کار را پیشه خود ساختهاند.»

کسب سود ۱.۵ میلیون تومانی از انتقال هر ۱۰ هزار دلار به ایران

حالا خبرگزاریها و روزنامهنگاران افغان خبر از این موج جدید در کشورشان میدهند و برخی نیز از انتقال روزانه ۲ تا ۳ میلیون دلار به ایران صحبت میکنند. کارشناسان اقتصادی در هرات به حسیبالله منتصر، روزنامهنگار مستقل، گفتهاند که به اعتقاد آنها، یکی از دلایل عمده پایینآمدن ارزش پول افغانستان، خروج غیر قانونی دلار به کشورهای همسایه است.

به گفته منتصر، اخیراً به دلیل خروج غیر قانونی دلار، این ارز در بازار هرات به شدت کاهش یافته و در نتیجه، بانک مرکزی افغانستان، محدودیتهایی برای خروج این ارز از بانک و همچنین از مرز وضع کرده است. مسئولان اداره محلی هرات میگویند نام تمام افرادی که از این شهر دلار خارج میکنند، باید در نوار مرزی ثبت شود و از لحاظ قانونی، هیچکس اجازه ندارد بیش از ۱۰هزار دلار از کشور خارج کند اما همین مسئولان گفتهاند که تاکنون هیچ مورد خروج دلار از مرز به ثبت نرسیده است و بیثباتی بازار نیز ادامه دارد. سیدحسین سلیمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان نیز در گفتوگو با «ایران» اعلام کرد که فعلاً اطلاعی از این اتفاق ندارد.

اما بهاءالدین رحیمی، رئیس اتحادیه صرافان هرات به خبرگزاری پژواک گفته است: «پس از آن که ایالات متحده آمریکا تحریمهایش برای ایران را از سر گرفت و نرخ تومان در برابر اسعار خارجی کاهش یافت، بیشتر شهروندان افغانستان روزانه تلاش میکنند که مقدار زیادی دلار را از مرزهای این کشور وارد ایران کنند.»

بر اساس قانون افغانستان هر شهروند این کشور میتواند ۲۰ هزار دلار با خود از کشور خارج کند؛ در حالی که در ایران برای ساماندهی بازار ارزی، به همراه داشتن ۱۰ هزار دلار ارز تصویب شده است. به این ترتیب، آن طور که رحیمی میگوید، انتقال ۱۰ هزار دلار به ایران در شرایط کنونی، حداقل یکونیم میلیون تومان برای فرد حامل سود دارد و این روزها رویهمرفته ۲ تا ۳ میلیون دلار به همین شکل از افغانستان خارج و به ایران وارد میشود. به گفته رئیس اتحادیه صرافان هرات، این امر باعث کمبود دلار در بازار هرات شده است. او همچنین درباره قاچاق دلار از مناطق مرزی در استان شینداد ولایات هرات، فراه و نیمروز هم ابراز نگرانی کرده است.

رحیمی نحوه کسب سود از انتقال دلار به ایران را هم در ۳۰ خرداد ماه چنین توضیح داده بود: «در حال حاضر یک دلار آمریکایی ۶ هزار تومان در بازار هرات به حساب میآید. اما در بازار ایران هر دلار ۶۱۵۰ تومان است. به این ترتیب از طریق انتقال ۱۰ هزار دلار به ایران، میتوان ۱.۵ میلیون تومان سود کسب کرد. روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر به ایران سفر میکنند و اکثرشان همراه با خود دلار انتقال میدهند.»

این مسأله را حمیدالله خادم، رئیس اتاق صنایع و معادن هرات نیز تأیید کرده است. خادم میگوید: «ارز ایرانیها هر روز میزان بیشتری از ارزشش را از دست میدهد و ایرانیها در تلاش هستند تا به جای تومان، دلار نگهداری کنند. بعد از خروج آمریکا از توافق هستهای و وضع تحریمهای جدید علیه ایران، ارز ایرانی ارزش خود را از دست داد و ایرانیها تلاش کردند تا دلارهای بیشتری را به عنوان پشتیبان و ذخیره، تهیه کنند.»

او بعد از این توضیحات اعلام کرد که هیچ رقم دقیقی برای مقدار انتقال روزانه ارز به ایران موجود نیست اما خبر از یک اتفاق جدید در افغانستان داد: «این یک واقعیت است که انتقال ارز به ایران در چند وقت اخیر به یک کسب و کار تبدیل شده است.»

البته اثرگذاری تلاطمهای بازار ارز ایران بر افغانستان از چند ماه پیش شروع شده بود. نرخ دلار به افغانی در حدود دو دهه گذشته تا حد زیادی ثابت بود و در اکثر سالهای گذشته یک دلار آمریکایی بین ۴۸ تا ۶۸ افغانی مبادله میشد. خلیل صدیق، رئیس بانک مرکزی افغانستان در آبان ماه گفته بود که تشنج سیاسی در دو ماه گذشته عامل اصلی کاهش ارزش افغانی است که مسئول این تشنج باعث ایجاد مشکلات برای مردم افغانستان و کاهش ارزش افغانی شده است. او همچنین با اشاره به ایران گفت: «دلیل دیگر کاهش قیمت افغانی، کاهش ارزش پولهای کشور همسایه افغان نیز است.»