واکنش تند زنگنه به یک تبانی خطرناک

حالا عربستان، بین تصمیم اوپک و جلب رضایت آمریکا وامانده است. اگر چنین کند، تولید نفتش دیگر صیانتی نیست که هیچ، توافقی را که حدود پنج سال به طول انجامیده و اوپک را دوباره زنده نگه داشته بود، زیر پا گذاشته است. پیش از آخرین جلسه اوپک هم چنین شد. ترامپ در توییتی اثرگذاری بر اوپک برای افزایش سقف تولید با لیدری عربستان را خواستار شده بود که با واکنش این کشور روبهرو شد. حالا عربستان در بیانیهای اعلام کرده گفتوگوی تلفنی ترامپ و ملکسلمان درباره مسائل مختلفی بود که این موضوع هم در آن میگنجید اما عربستان وعدهای برای همکاری نداده است. بااینحال کارشناسان بر این باورند که عربستان هرچند برای کوتاهمدت، برای دلجویی از آمریکا و جلب رضایت او، افزایش تولید را در حد توانش پیگیری خواهد کرد. در این گیرودار مسئولان ایران هم به فکر فروش نفت افتادهاند؛ آن هم از سوی بخش به اصطلاح خصوصی. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیسجمهور در مراسم بزرگداشت روز صنعت گفت: «نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی میتواند بهطور شفاف نفت بخرد و صادر کند». به گزارش ایرنا، جهانگیری گفته: «نخستین هدف آمریکا، ممانعت از فروش نفت ایران است که به این شیوه، بخش خصوصی میتواند نفت را از بورس بهطور شفاف خریداری و صادر کند». خبری که هرچند بهظاهر همکاری دولت و بخش خصوصی را نمایانگر میشود اما ورود رسمی بخشهای بهاصطلاح خصوصی به عرصه خرید و فروش نفت را اعلام میکند که در شرایط کنونی کشور مشخص نیست چه آیندهای را برای کشور رقم خواهد زد.

آمریکا را علیه ایران تهییج نکنید

در این میان، ایران در تلاش است نسبت به این توطئه به اوپک هشدار دهد. بر همین اساس دیروز، بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت ایران در نامهای خطاب به سهیل محمد المزروعی، وزیر انرژی امارات و رئیس دورهای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) از آفتهای این همکاری گفته است. زنگنه در این نامه تأکید کرد: «هرگونه افزایش در تولید توسط هر عضوی از اوپک فراتر از تعهدات مندرج در بیانیه کنفرانسهای ۱۷۱ و ۱۷۴ ناقض این توافق است».

زنگنه در این نامه خواستار پایبندی کشورهای عضو نسبتبه تعهدات خود و تصمیمات متخذه توسط اوپک در کنفرانسهای ۱۷۱ و ۱۷۴ و خودداری از انجام هرگونه اقدام یکجانبه شد؛ چراکه موجب واردآمدن آسیب به وحدت و استقلال سازمان اوپک میشود. در ادامه این نامه آمده است: «ایران در جلسه کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک - غیراوپک اعلام کرد هرگونه افزایش یکجانبه تولید توسط کشورهای عضو بیش از میزان تعهدات آنها مندرج در صورتجلسه تصمیمات اوپک، آمریکا را تهییج میکند تا علیه ایران اقدام کند».  وزیر نفت ضمن اظهار تأسف از رفتارهای یکجانبه برخی کشورهای عضو که باعث تضعیف بنیان و اساس سازمان اوپک میشود، تصریح کرد: «تصمیمات اوپک بهگونهای نیست که بر پایه آن بتوان اقدام برخی از کشورهای عضو اوپک را در دنبالهروی از خواست آمریکا برای افزایش تولید که با انگیزههای سیاسی علیه جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شده و به صورت عمومی نیز اعلان شده، توجیه کند. از آنجاییکه ما همگی درخصوص سیاستزدایی از تلاشهای اوپک اتفاقنظر داریم، نبایستی به دیگران اجازه بدهیم که با اقدامات سیاسی، وحدت و استقلال اوپک را خدشهدار کند». زنگنه در پایان این نامه آورده است: «درحالیکه ما ممکن است مواضعی مشابه نظرات اعلامشده توسط هر یک از شرکای غیراوپک خود مثلا روسیه داشته باشیم، اما من از حضرتعالی میخواهم که بهعنوان رئیس دورهای اوپک در این برهه تاریخی از اصول بلندمدت، وحدت و منافع اوپک صیانت کنید».

دستور خروج عربستان از اوپک از سوی ترامپ

حسین کاظمپوراردبیلی، نماینده ایران در هیئت عامل اوپک، در واکنش به توییت جدید ترامپ و پذیرش آن از سوی سعودیها گفت: صرفنظر از اینکه چنین ظرفیتی در عربستان نیست، این درخواست به معنای دستور خروج این کشور از اوپک است.

عربستان گوش به خط آمریکاست

محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک، در گفتوگو با «شرق» با بیان اینکه تخلف در اوپک پیشتر هم وجود داشته، میگوید: سابقه این تخلفات نافی پیگیری ایران برای شکایت و گله به اوپک نیست.  خطیبی در ادامه میافزاید: به دلیل وابستگی برخی کشورها مثل عربستان به آمریکا، احتمال اینکه در انتخاب آنها بین اوپک و این کشور، جلب رضایت آمریکا در اولویت قرار بگیرد، بسیار زیاد است؛ بنابراین چندان نمیتوان امید بست که ایران بتواند از طریق فشار اوپک، عربستان را به ماندن در توافق راضی کند. به همین دلیل، ایران باید برای سناریوهای مختلف از جمله خروج عربستان و برخی دیگر از اعضا از توافق، خود را آماده کرده و برنامهریزی کند. به گفته او به احتمال قوی عربستان هرچند این افزایش غیرصیانتی است، برای جلب رضایت آمریکا برای مدت کوتاهی هم که شده، افزایش تولید را در دستور کار قرار خواهد داد.  نماینده سابق ایران در اوپک تأکید میکند: این اقدام عربستان به سازمان اوپک ضربه خواهد زد و بار دیگر اعتبار این سازمان را زیر سؤال خواهد برد.

روسیه کاسب است

او با بیان اینکه روسیه هم در این میان منافع خود را در نظر گرفته است، میگوید: روسیه نشان داده کاسب است و منافع خود را در وهله اول در نظر میگیرد. ارتباط این کشور با ایران، آمریکا، اسرائیل و عربستان به قدر کفایت خود است و با هرکدام به نحوی بازی میکند. این کشور سعی دارد از اختلافی که بین ایران و این کشورها وجود دارد، به نفع خود استفاده کند و هم با ایران ارتباط خوبی داشته باشد و هم در موقعیت کنونی، تجارتی برای خود بههم بزند و درصدد است حدود 200 هزار بشکهای را که در توافق با اوپک کاهش داده بود، دوباره تولید کند.  این کارشناس با بیان اینکه ایران نیز باید انتظارات خود را با شرایط روز تنظیم کند، میگوید: ایران باید انتظارات خود را به سطحی منطقی تقلیل دهد و فکر نکنیم روسیه برای ما با آمریکا و عربستان میجنگد. چنین انتظاراتی بهجا نیست. باید بدانیم هر کشوری بر اساس منافع خود با ایران تعامل میکند.

۴ سناریو پیشروی ایران

خطیبی در ادامه با بیان اینکه چهار سناریو پیشروی ایران است، تصریح میکند: در حالت خوشبینانه، ایران میتواند از ظرفیت روابط تجاریای که دارد، استفاده کرده و سعی میکند با صادرات نفت حدود دو میلیون بشکه به فعالیت خود ادامه دهد. در سناریوی دوم، به صورت بدبینانه میگوید فشارهای آمریکا جواب دهد و بسیاری از شرکای ایران، نفت ایران را نخرند یا کمتر بخرند که در این صورت در بدترین حالت، صادرات نفت ایران به 500هزار بشکه در روز کاهش پیدا میکند. علاوه بر آن، ایران باید برای سناریوهای صادرات یک و یکونیم میلیون بشکه نفت هم برنامه داشته باشد.

عربستان قطعا با آمریکا همراهی خواهد کرد

نرسی قربان، کارشناس ارشد انرژی، نیز با تأکید بر اینکه بدعهدی در اوپک سابقهدار است، به «شرق» میگوید: در نشست اوپک مشخص نشده بود هریک از اعضا دقیقا چه میزان سهمیه دارند و درباره افزایش تولید بین 600 هزار تا یک میلیون بشکه در روز توافق شده بود. او با بیان اینکه واکنش عربستان نشان داد این کشور قصد دارد پایبندی خود را به تصمیم اوپک در ظاهر حفظ کند، میافزاید: اینکه عربستان اعلام کرده وعده و قولی به ترامپ نداده است، نشان میدهد نمیخواهد به صورت علنی افزایش تولید را پیگیری کند، اما در عمل به نظر میرسد سعی میکند جایگزینی برای نفت ایران پیدا کند و این اقدام را چه از سوی اوپک و چه از سوی غیراوپک دنبال خواهد کرد. به گفته او، سابقه این اتفاق نیز در گذشته وجود داشته و عربستان در پی راضیکردن مشتریان نفتی ایران، با اعمال تخفیفهایی به آنها برای نخریدن نفت از ایران برآمده بود. حالا اینکه اینبار هم این کار را در دستور کار قرار میدهد یا تولید خود را افزایش میدهد، مشخص نیست. قربان با بیان اینکه این اقدام عربستان نهتنها برای همراهی با آمریکا بلکه به واسطه دشمنی با ایران حتما پیگیری خواهد شد، ادامه میدهد: ممکن است عربستان، دشمنی با ایران را به صورت غیرعلنی مانند گذشته با راضیکردن مشتریان نفتی ایران برای نخریدن نفت دنبال کند.  به گفته او، بسیاری از کارشناسان معتقدند توان تولید عربستان به مدت طولانی در قامت 12میلیون بشکه در روز نیست، اما این احتمال وجود دارد که برای مدت کوتاهی عربستان اقدام به افزایش تولید کند.