سه عامل افت بهای نفت

این عامل در کنار موضوعاتی چون رفع موانع عرضه لیبی و احتمال کاهش رشد تقاضای جهانی نفت بهخصوص بعد از شعلهور شدن جنگ تجاری، سه عاملی بودند که نگرانیها از کمبود عرضه را کاهش داده و به افت بهای نفت در روزهای اخیر منجر شدند. بهطوریکه بهای نفت شاخص برنت در روز چهارشنبه با ۷ درصد کاهش قیمت، بیشترین افت روزانه خود ظرف دو سال و نیم اخیر را تجربه کرد.

اظهارات ضد و نقیضی از دولت ترامپ درخصوص فشار بر دیگر کشورها برای محدود کردن خرید نفت ایران به گوش میرسد. اما به نظر میرسد بازار نفت در نهایت به این جمعبندی رسیده که ترامپ بر خلاف ادعاهای قبلی نمیتواند صادرات نفت ایران را متوقف کند. این عامل در کنار اخبار دیگری موجب کاهش نگرانی از کمبود نفت شد و قیمت نفت در روزهای اخیر را به شدت کاهش داد. خبر احتمال معافیت برخی کشورهای خریدار نفت ایران از تحریمهای آمریکا، رفع موانع تولید در لیبی و تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین که به کاهش تقاضا برای نفت منجر خواهد شد، افت 5.5 دلاری معادل ۷درصدی بهای نفت برنت را در روز چهارشنبه به دنبال داشت. این افت قیمت، بیشترین کاهش بهای برنت از فوریه۲۰۱۶ محسوب میشود. بهای نفت خام آمریکا نیز در این روز بیش از ۵ درصد افت کرد و برای ساعاتی کف حمایتی ۷۰دلاری را نیز از دست داد و تا بازه ۶۸دلار بر بشکه سقوط کرد. با این حال روز پنجشنبه انتشار گزارش آژانس بینالمللی انرژی که درخصوص کاهش ظرفیت مازاد عرضه نفت در بازار هشدار داده بود، موجب افزایش نگرانیها و رشد یک دلاری قیمت شد. اما مجددا روز گذشته با وجود اظهارات وزیر خزانهداری آمریکا مبنی بر اینکه هر کشوری که از ایران نفت خریداری کند، تحریم خواهد شد، بهای نفت مجددا کاهش یافت. به اعتقاد کارشناسان در مجموع اتفاقات روزهای اخیر نگرانی از کمبود نفت را کاهش داده، چراکه از سویی نگرانی از کاهش عرضه کاهش یافته و از سوی دیگر احتمال افت تقاضا مطرح است. بهای نفت شاخص برنت روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۶ به وقت تهران) ۵۳ سنت کاهش یافت و 73.92 دلار بر بشکه معامله شد. نفتخام آمریکا نیز با ۱۷ سنت کاهش قیمت 70.16 دلار معامله شد. با این حال در ابتدای معاملات نفت خام آمریکا مجددا کانال ۶۰ دلار را لمس کرد.

کاهش نگرانی توقف صادرات ایران

هرچند بازار نفت همواره تحت تاثیر عوامل متفاوتی است، اما در حال حاضر مهمترین موضوع مورد توجه «وضعیت صادرات نفت ایران» است. صادرات نفت و میعانات گازی ایران در ماه گذشته در مجموع حدود 2.6 میلیون بشکه در روز بوده است. ترامپ مدعی شده بود که برخلاف دوران قبلی تحریمها هیچ کشوری را از تحریمها برای ادامه خرید نفت از ایران معاف نخواهد کرد و صادرات ایران را قطع خواهد کرد. هرچند استیونمنوچین، وزیر خزانهداری این کشور روز گذشته بار دیگر بر این مواضع آمریکا تاکید کرد، اما به نظر میرسد مذاکرات مقامات امورخارجه این کشور در هفته گذشته با مقامات نفتی امارات و عربستان، این اجماع را حاصل کرده که توقف صادرات نفت ایران امکانپذیر نیست. هفته گذشته مقامات وزارت امورخارجه آمریکا سفری چند روزه به کشورهای حاشیه خلیج فارس داشتند. طی این سفر آنها مذاکراتی سه روزه با مقامات وزارت انرژی عربستان و دیدار با وزیر نفت این کشور، خالد الفالح را ترتیب داده بودند. بعد از این مذاکرات بود که پمپئو اعلام کرد برخی کشورها درخواست معافیت از تحریمهای ایران را دادهاند و دولت آمریکا در حال بررسی این در خواستها است. ژاپن و کرهجنوبی، بزرگترین متحدان آمریکا در شرق آسیا هستند که در عین حال از مشتریان نفت ایران نیز محسوب میشوند. این دو کشور پیش از این از درخواست برای معافیت از تحریم خرید نفت ایران خبر داده بودند. با این حال دیگر خریداران نفت ایران از جمله ترکیه، روسیه و چین اعلام کرده بودند تحریمهای آمریکا در خرید نفت این کشورها از ایران تاثیرگذار نخواهد بود.

اروپا نیز به دنبال ابزارهایی است که خرید نفت از ایران را ادامه دهد. وزیر خزانهداری آمریکا روز پنجشنبه اعلام کرد «تحریمها علیه همه خریداران نفت ایران از جمله چین، روسیه و اروپا اعمال خواهد شد.» از این رو این گمانه مطرح است که آمریکا بیش از آنکه به دنبال قطع صادرات نفت ایران باشد، به دنبال به رسمیت شناختن تحریمهای فراملیتی خود از سوی دیگر کشورها است.  هرچند انتظارات از تاثیر تحریمها بر صادرات نفت ایران قدری تعدیل شده است، اما همچنان فشارهای ترامپ نشان میدهد بخش مهمی از عرضه نفت ایران از بازار خارج خواهد شد؛ آنطور که آژانس بینالمللی انرژی در آخرین گزارش خود خبر داده میزان صادرات نفت ایران به اروپا در حال حاضر به حدود نصف کاهش یافته است. این سازمان پیشبینی کرده تحریمها حدود 1.2 میلیون بشکه از عرضه نفت ایران را کاهش خواهد داد. این موضوع قیمت نفت را همچنان در کانال ۷۰ دلار نگه داشته است. بانک جیپی مورگان نیز قیمت برنت در سال جاری را ۷۰ دلار پیشبینی کرده است. با وجود اینکه برآورد این موسسه از بهای نفت ۵ دلار افزایش یافته، اما همچنان از انتظار کارشناسان جیپی مورگان برای معامله برنت در محدوده ۷۰ دلار تا پایان سال نشان دارد.

ترامپ مسوول افت رشد اقتصادی

اما مهمترین نکته گزارش این ماه آژانس بینالمللی انرژی هشدار این سازمان درخصوص محدود شدن ظرفیت مازاد عرضه نفت جهان در پی افزایش تولید نفت عربستان و دیگر کشورها بود. بر اساس گزارش این سازمان، رسیدن تولید نفت عربستان به ۱۱ میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید نفت این کشور را به شکل بیسابقهای کاهش خواهد داد و سبب نگرانی بلندمدت مصرفکنندگان درباره قیمتهای بالای نفت و تاثیر منفی بر رشد تقاضای جهانی نفت میشود. آژانس ظرفیت مازاد تولید را حدود 2.1 میلیون بشکه معادل ۲درصد تقاضای جهانی اعلام کرد که درصورت افزایش تولید عربستان و دیگر کشورها برای جایگزینی نفت ایران به حدود یک درصد تقاضای جهانی کاهش خواهد یافت که ریسک بزرگی برای امنیت عرضه نفت محسوب میشود. این سازمان پیشبینی خود از رشد تقاضای جهانی نفت را روی رقم روزانه 1.4 میلیون بشکه در روز ثابت نگه داشت، اما هشدار داد که قیمتهای بالای نفت خام میتواند سبب کاهش رشد تقاضا شود.

حسین کاظمپور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک پنجشنبه شب در گفتوگو با رویترز برآوردهای آژانس را تایید و ترامپ را مسوول ضربه به اقتصاد جهانی معرفی کرد. کاظمپور با بیان اینکه احتمالا ترامپ در حال حاضر از مقدار افزایش تولید نفت مایوس شده و به توان عربستان و روسیه برای افزایش تولید شک کرده است، گفت: «تولید نفت اوپک و متحدانش پس از فشارهای ترامپ، در مجموع تنها ۱۷۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته است و در سال ۲۰۱۹ هم بیش از این افزایش نمییابد.» کاظمپور بخشی از افزایش عرضه عربستان در ماه گذشته را به برداشت این کشور از ذخیره نفتش در انبارهای نفتی مرتبط دانسته و اعلام کرده که ارقام اعلام شده برای تولید نفت این کشور حاصل از افزایش واقعی تولید نیست. اوپک در آخرین گزارش ماهانه خود اعلام کرد که تولید عربستان در ماه ژوئن حدود ۴۷۰ هزار بشکه رشد داشته و به حدود 10.5 میلیون بشکه در روز رسیده است. کاظمپور با اشاره به محدود بودن توان جهان برای افزایش تولید گفته است: «افزایش قیمت نفت ناشی از سیاستهای ترامپ سبب بالا رفتن افزایش هزینه قبضهای مصرف انرژی در اروپا، ژاپن، چین و هند شده و این شرایط مانند تعرفههای تجاری اعمال شده از سوی واشنگتن بر روند رشد اقتصادی این کشورها تاثیر منفی گذاشته است.» روز گذشته همچنین آماری از افت واردات نفت چین منتشر شد که تئوری «ضربه قیمتها به میزان تقاضا» را تایید میکرد. بر اساس گزارش رویترز، واردات نفت چین در ماه ژوئن به کمترین سطح ظرف ۶ ماه اخیر رسیده، واردات این کشور با ۹ درصد کاهش نسبت به ماه می 8.36 میلیون بشکه در روز بوده است. رویترز دلیل کاهش واردات چین را افزایش قیمت نفت و کاهش حاشیه سود پالایشگاههای مستقل چینی معرفی کرده است.  اما همانطور که کاظمپور اشاره کرده بود، ترامپ همچنین با شعلهور کردن جنگ تجاری موجب کاهش چشمانداز رشد اقتصاد جهانی و تقاضای نفت شده است. ترامپ چندی است با اعمال تعرفه بر واردات برخی کالاها به خصوص از چین به آمریکا موجب ایجاد تنشهای تجاری شده است. هفته گذشته نیز کاخ سفید اعلام کرد به زودی روی واردات تعداد دیگری کالا  به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار در سال از چین تعرفه اعمال خواهد شد. این عوامل موجب شده که بانک آمریکایی جیپیمورگان در جدیدترین گزارش خود برآورد برای رشد تقاضای روزانه در سال جاری را از 1.4 میلیون بشکه به 1.2 میلیون بشکه برساند.

بازگشت آرامش به لیبی؟

اما یکی دیگر از عوامل کاهش قیمت نفت کاهش تنشها در لیبی و انتظار برای بازگشت عرضه نفت این کشور به سطح عادی است. از میانه‎های ماه ژوئن عرضه نفت لیبی به دنبال خارج شدن کنترل دو پایانه نفتی این کشور از دستان دولت مرکزی و قرار گرفتن در کنترل دولت شرقی لیبی رو به کاهش گذاشته بود. بهطوری که برخی منابع افت تولید لیبی را ۸۰۰ هزار بشکه اعلام کرده بود. اما روز چهارشنبه شرکت ملی نفت لیبی اعلام کرد «کنترل این پایانهها مجددا به دولت مرکزی بازگشته و از این رو به زودی عرضه نفت این کشور به شرایط عادی باز میگردد.» لیبی تا پیش از این روزانه بین ۹۰۰ هزارتا یک میلیون بشکه نفت تولید میکرد. با این حال در نبود یکپارچگی در این کشور و همچنین وجود گروهکهای تروریستی هر آن احتمال دارد مجددا عرضه نفت این کشور دچار اختلال شود.