رویای راه‌اندازی بورس نفت

از همین رو از اوایل دهه 80 سودای راهاندازی بورس نفت در ذهن مسئولان به وجود آمد تا از این طریق بتوانند مرجعی برای قیمتگذاری این محصول پدید آورند. اما در این زمینه باید توجه داشت که بورس نفت یک بازار بینالمللی است و نیاز به حضور فعالان اقتصادی و سرمایهگذاران خارجی دارد. اما بورسی که اکنون صحبت از راهاندازی آن به میان آمده است ماهیت داخلی دارد. زیرا با خروج آمریکا از برجام شرکتهای بزرگ نفتی نظیر توتال از ایران خارج شدند و احتمال شدتگرفتن تحریمها در آینده هم وجود دارد. به همین دلیل به نظر میرسد اکنون زمان مناسبی برای راهاندازی این بورس نیست. صحبتی که آقای عبدهتبریزی، مشاور وزیر راهوشهرسازی، نیز به آن تاکید داشتند. باید منتظر ایستاد تا شرایط بینالمللی و اقتصادی ایران به روال عادی بازگردد تا پس از آن تصمیمات درستی اتخاذ کرد. اکنون بسیاری از کشورها در بلاتکلیفی تحریم یا ادامه همکاری ماندهاند. در این زمینه باید مذاکرات به صورت جدیتر دنبال شود تا راهاندازی بورس نفت آزمون صحیح و خطا نباشد. اکنون ضرورتی هم ندارد که مسئولان ذیربط در این زمینه عجله به خرج دهند. اگر مذاکرات به سرانجام نرسد آنها میتوانند راهکارهای دیگری را برای عرضه نفت به کار بگیرند. همچنین بورس نفت اگر با ماهیت داخلی بخواهد ادامه فعالیت دهد، نمیتوان به موفقیت آن امید چندانی داشت. زیرا مردم و سرمایهگذاران علاقه چندانی به سرمایهگذاری در بورس ندارند و آن را دارای ریسک میدانند. از سوی دیگر بورس اوراق بهادار یا بورس کالا بهتبع مشتریان بیشتری دارد و بعید به نظر میرسد آنها وارد بورس نفت هم بشوند. علاوه بر این، ممکن است شاهد بروز سوءاستفادههای مختلف هم باشیم. اما در نتیجه عرضه نفتخام در بازار سرمایه به سرانجام نمیرسد. خواه این بازار بورس انرژی باشد، خواه بورس کالا؛ به نظر میرسد هم دلیل این امر در وهله اول بیمیلی وزارت نفت است. در نهایت اینکه شواهد نشان میدهد عرضه نفتخام و ایجاد یک بورس حتی نیمهمستقل نفت در ایران آن هم در حد نصف و نیمه و بدون توجه به هدف اولیه یعنی تبدیلشدن به مرجع جهانی قیمتگذاری در حد رویا باقی میماند. از تمام آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت، مادامی که بازار نفت در ایران انحصاری است و تنها یک عرضهکننده در آن یعنی دولت حضور دارد و چند خریدار محدود هم ناچار به پذیرفتن شرایط فروشنده هستند، اصولا تشکیل بازار فاقد اعتبار است، از سوی دیگر باید پذیرفت تا زمانی که وزارت نفت تمایلی برای فروش شفاف در بازاری رقابتی ندارد، انتقال نفت از بازاری به بازار دیگر هیچ دردی را دوا نمیکند، چه این بازار بورس کالا باشد یا بورس انرژی یا حتی بورس مستقل نفتی. متاسفانه بخش خصوصی هم تا امروز بهرغم وعده و وعیدها نتوانسته ورود چندانی به صنعت نفت داشته باشد و راهاندازی بورس نفت هم در خصوصیسازی این صنعت تاثیری نمیگذارد.