دادگاه لاهه می‌تواند به توقف موقت تحریم‌ها دستور دهد

«فرنسیس بویل» روز شنبه در پاسخ به سوالی درباره شکایت ایران به دادگاه لاهه به دلیل نقض برجام و بازگرداندن تحریمهای ثانویه این مطلب را مطرح کرد. وی دولت آمریکا را به راه انداختن جنگ همه جانبه اقتصادی علیه ایران متهم کرد و افزود: جمهوری اسلامی میتواند به دلیل صدمات جبران ناپذیر تحریمها، خواستار رای دادگاه برای توقف آنها شود که معادل دستور بین المللی «توقف موقت» است. این کار در عمل میتواند دامنه تحریمهای آمریکا علیه تجارت و تبادل بانکی ایران را محدود کند.

این حقوقدان آمریکایی که سابقه وکالت پروندههای بین المللی در دادگاه لاهه را دارد، تصریح کرد: من پیشتر پیشنهاد کرده بودم که ایران پیمان موسوم به «مودت، تجارت، رفت و آمد دریایی» (Treaty of friendship, commerce and navigation ) را بررسی کرده و بر مبنای آن از ایالات متحده شکایت کند. بویل با بیان اینکه هر چند نقشی حقوقی در این شکایت نامه تازه ایران ندارم اما از آن پشتیبانی میکنم و گفت: تردیدی نیست که ایالات متحده یک جنگ اقتصادی تمام عیار را علیه ایران به راه انداخته است که هدف آن تغییر نظام در ایران است.

وی خاطرنشان کرد: اقدام ایران برای کشاندن ایالات متحده به دیوان دادگستری بینالمللی، یک پاسخ قانونی و مسالمت آمیز در چارچوب منشور سازمان ملل متحد به اقدام ترامپ است که ستودنی است.
این حقوقدان آمریکایی ادامه داد: البته من متن شکایت ایران را نخواندهام و درباره برخی جزئیات آن از طریق رسانهها اطلاع پیدا کردهام اما متن کامل برجام و شرایط بازگشت ترحیمها که در قطعنامه شورای امنیت ذکر شده است را کاملا خواندهام. دولت ترامپ هیچ توجهی برای خارج شدن از برجام ندارد. ایران این موضوع را در شکایت به دیوان دادگستری بینالمللی مطرح کرده است.

بویل اضافه کرد: ایران همچنین از دیوان دادگستری بینالمللی خواسته است که اقدامات موقتی برای حفاظت از تجارت آن اتخاذ کند که معادل دستور بین المللی توقف موقت (Temporary restraining order) علیه ایالات متحده است. به نظرم دیوان دادگستری بینالمللی تا ظرف 10 روز آینده جلسهای برای بررسی شکایت ایران برگزار خواهد کرد. وی اظهار امیدواری کرد ایران موفق شود که در این دادگاه بین المللی دستور توقف موقت علیه تحریمهای ایالات متحده را بگیرد و توضیح داد: بر اساس این دستور، توقف موقت که قبل از صدور حکم نهایی و در کوتاه مدت صادر میشود، شاکی از دادگاه میخواهد که پیش از وارد شدن صدمات جبران ناپذیر، به سرعت رای خود را صادر کند.

از این استاد حقوق بین الملل پرسید که صدور رای دادگاه بین المللی برای توقف موقت تحریمها در عمل چه گزینههایی پیش روی ایران به وجود میآورد؟ دکتر بویل پاسخ داد: قاعدتا ایران این حکم دادگاه بین المللی را به شورای امنیت سازمان ملل خواهد برد تا به رای گذاشته شود و البته ایالات متحده آن را وتو میکند اما من فکر میکنم ایران میتواند از این رای توقف موقت برای مقابله با تحریمهای یکجانبه ایالات متحده در جهانبهره ببرد، خصوصا درباره کشورهای اروپایی این رای تاثیر گذار خواهد بود.

وی تصریح کرد: ایران هم اکنون در حال گفت وگو با اروپاییها بر سر بسته برجامی است تا ببیند آنها میتوانند کانال بانکهای مرکزی خود را برای تداوم تبادل مالی با ایران فعال نگه دارند یا نه. بر اساس یک قاعده کلی قانون بین الملل، بانکهای مرکزی دارای مصونیت هستند. استاد دانشگاه ایلینوی آمریکا تاکید کرد: بنابراین در حالی که بانکهای خصوصی ناگزیر به پیروی از فشارهای ایالات متحده هستند، داستان بانکهای مرکزی متفاوت بوده و من امیدوارم که رای احتمالی به توقف موقت تحریمهای آمریکا تاثیر خوبی در عرصه ارتباط با بانکهای مرکزی کشورهای اروپایی داشته باشد.

بویل ادامه داد: صدور رای احتمالی موقتی و فوری دیوان دادگستری بینالمللی میتواند در موضوع تجارت ایران با کشورهایی همچون هند و چین هم موثر واقع شود. ایران میتواند از این رای برای روشن کردن طرف مقصر در این جدال استفاده کند. این رای میتواند به دیپلماتهای ایرانی ابزار خوبی بدهد تا از حقوق تجاری ایران دفاع کنند. وی درباره تاثیر بلند مدت طرح شکایت در دیوان دادگستری بینالمللی علیه آمریکا تصریح کرد: اگر در آینده ایالات متحده وارد فرایند تهدید نظامی و اعمال نظامی علیه ایران در منطقه خلیج فارس شود، ایران میتواند دوباره موضوع را به دیوان دادگستری بینالمللی کشانده و خواستار رای فوری برای تعلیق اعمال هجومی ایالات متحده شود.

این حقوقدان آمریکا در پاسخ به اینکه ضمانت اجرای آرای دیوان دادگستری بینالمللی چیست؟ گفت: این دیوان، کلانتر جهان نیست و این کار قاعدتا بر عهده شورای امنیت است. از آنجا که ایالات متحده می تواند قطعنامه های شورای امنیت را وتو کند، ایران میتواند موضوع را به مجمع عمومی سازمان ملل ببرد. بویل افزود: اما به هر صورت، دیوان دادگستری بینالمللی نمیتواند نقش پلیس و بازوی نظامی را برای اجبار ایالات متحده به تمکین رای دادگاه داشته باشد. وی با رد ادعای مقام های آمریکایی مبنی بر «بی اساس» بودن شکایت ایران از تحریمهای غیرقانونی و یکجانبه آمریکا گفت: ایالات متحده چه بخواهد، چه نخواهد باید به دیوان دادگستری بینالمللی برود و از اتهامات دفاع کند. قطعا این شکایت بی اساس نیست و من مطمئن هستم که مقامهای دولت ترامپ از هم اکنون در حال آماده شدن برای رفتن به دادگاه هستند.

استاد حقوق بین الملل دانشگاه ایلینوی آمریکا افزود: اگر این شکایت بی اساس بود، اصولا دیوان دادگستری بینالمللی وقتی برای تشکیل جلسه و بررسی شکایت تنظیم نمیکرد، این حرفها تبلیغات است.
فرنسیس بویل در سال 1993 وکالت جمهوری بوسنی و هرزگوین در دیوان دادگستری بین المللی علیه نسل کشی یوگسلاوی سابق را بر عهده داشت که نتیجه آن شکایت، رای به نفع جمهوری بوسنی و هرزگوین بود. روز دوشنبه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران خبر داد که ایران شکایت خود از ایالات متحده برای برقراری مجدد و غیرقانونی تحریمهای یکجانبه را تسلیم دیوان بینالمللی دادگستری کرده است. وی تصریح کرد: «ایران در برابر ضدیت آمریکا با دیپلماسی و تعهدات حقوقی، بر حاکمیت قانون تاکید دارد. ضروری است که با این عادت آمریکا به نقض حقوق بینالملل برخورد شود».

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا 18 اردیبهشت ضمن اعلام خروج آمریکا از توافق هستهای طی فرمانی تحریمهای هستهای آمریکا علیه ایران را بازگرداند. برایان هوک مدیر سیاستگذاری وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه 11 تیرماه ضمن تشریح راهبرد جدید دولت ترامپ در قبال ایران، اعلام کرد که دور جدید تحریمهای شدید علیه ایران از 13 مرداد، و بخش بعدی آن از 13 آبان اجرا میشود و تلاش خواهد شد که صادرات نفت ایران به صفر برسد. بر اساس گفتههای این مقام آمریکایی، تحریمهایی که 13 مرداد، آغاز خواهد شد بخش خودروسازی ایران و تجارت طلا را شامل میشود و بخش دوم تحریمها در 13 آبان، بخش انرژی و تراکنشهای بانکی ایران را هدف قرار خواهد داد.