تنش ایران و آمریکا به کجا می‌ انجامد؟

همزمان شبکه خبری «سیانان» هم در گزارشی تحلیلی به بررسی پیشنهاد اخیر ترامپ برای مذاکره بدون پیششرط با ایران پرداخت و نوشت که ایران تلاش میکند تا در میان دشمنان خود شکاف ایجاد کند و این موضوعی است که ایرانیها در آن تبحر دارند. «سیانان» همچنین تاکید کرد که تهران توانایی بازی درازمدت در برابر آمریکا را دارد.

چهکسی میداند زمانی که دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا پیام توییتری تهدیدآمیز را خطاب به حسن روحانی همتای ایرانی خود منتشر کرد، چه در ذهن او میگذشت. شاید حتی خود ترامپ نیز این موضوع را نداند. احتمال دارد که ترامپ خیال تغییر رژیم را در ایران داشته باشد، یا در نظر دارد بازی شطرنجی را که با کرهشمالی انجام داد تکرارکند؛ ایجاد یک بحران در مرحله نخست توسط خود او و سپس برگزاری یک نشست نمایشی تا بتواند در قامت یک دولتمرد برجسته ظاهر شود. ممکن است هر یک از این سناریوها رخ بدهد که البته در هر دو صورت آمریکا را در شرایط بدتری نسبت به حالتی قرار میدهد که در برجام باقی میماند. به گزارش گروه اقتصاد بینالملل روزنامه «دنیایاقتصاد» ایلان گولدنبرگ، مدیربرنامه خاورمیانه مرکز امنیت آمریکای نوین در مطلبی با طرح سناریوهای محتمل ترامپ در قبال ایران در پایگاه خبری «اسلیت» نوشت: «مسیری که احتمالا ترامپ در پیش خواهد گرفت بهسوی تقابل (نظامی) است. سیاستهای ایران به ترامپ این اجازه را نمیدهد که با ایران به مصالحه دست یابد حتی اگر این هدفی باشد که مدنظر ترامپ است. حسن روحانی توافقهستهای ایران را نقطه کانونی ریاستجمهوری خود قرارداد و از زمان خروج آمریکا از برجام او هدف انتقادات از سوی مخالفان توافق هستهای با آمریکا قرارگرفته است. اگر او تصمیم بگیرد تا با فردی که از برجام خارج شده و تحریمهای هستهای را علیه کشورش بازگردانده است دیدار کند، تحت شدیدترین انتقادات قرار خواهد گرفت.»

مقامات دولت ترامپ نیز انگیزههای کمرنگتری را برای برگزاری یک نشست میان مقامات عالیرتبه با ایران مانند آنچه در کرهشمالی رخ داد، دارند زیرا جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مایک پمپئو وزیرخارجه و مایک پنس معاون ترامپ بهنظر میرسد که همگی بهدنبال تغییر رژیم ایران از طریق اقدامات نرم هستند. این گزینه قطعا از ورود به جنگ با ایران که نزد افکار عمومی آمریکا جایگاهی ندارد، مناسبتر است. یکی دیگر از موانع اصلی در مسیر مصالحه ایران و آمریکا، شرکای منطقهای واشنگتن هستند. در رابطه با کرهشمالی، سئول برای کاهش تنشها با همسایه شمالی خود و دستیابی به یک رهیافت دیپلماتیک تلاشهای مستمری را انجام داد. مقامات کرهجنوبی نقش حیاتی را با اعلام پیشنهاد نشست مشترک به ترامپ ایفا کردند اما اسرائیل و عربستان سعودی قرار نیست چنین اقدامی را انجام دهند. نتانیاهو و محمد بنسلمان هرچه در توان دارند بهکار میبندند تا از تکرار صحنهای که میان ترامپ و کیم در سنگاپور شاهد بودیم، ممانعت کنند.

از سوی دیگر نبود یک ائتلاف بینالمللی در جهت فشار اقتصادی بر ایران شرایط را دشوار میکند. با توجه به اینکه شرکای اروپایی واشنگتن، روسیه و چین همگی مخالفت شدید خود را با خروج آمریکا از برجام اعلام کردند و اکنون نیز بهدنبال راهکارهای جایگزین در گفتوگو با ایران برای محدودسازی پیامدهای تحریمهای آمریکاهستند، تلاشها برای منزوی ساختن تهران نخنما شده است. بنابراین ایران تا زمانی که بتواند همکاری با اعضای باقیمانده در برجام را در اولویت قرار میدهد که این مساله باعث افزایش شکاف میان آمریکا و متحدانش خواهد شد. اما یک گزینه دیگر هم وجود دارد که در آن رئیسجمهور ترامپ رویای نشستی عالیرتبه با حسن روحانی یا حتی مهمتر از آن، مقام معظم رهبری را در سر بپروراند. چنین گزینهای با روحیات ترامپ که دوست دارد نقش شومن را ایفا کند، همخوانی دارد و احتمالا نتیجه آن هم خوشایندتر از آنچه تصور میشود، خواهد بود.

تحقق چنین رویایی توسط رهبر خارجی محبوب ترامپ یعنی ولادیمیر پوتین ممکن میشود. شاید پرسش اصلی این باشد که آیا پوتین میتواند نظر طرف ایرانی را به چنین دیداری جلب کند یا خیر؟ ممکن است پوتین ترامپ را مانند کرهشمالی، وادار سازد تا بدون اینکه در مقابل چیزی بگیرد، امتیازاتی به ایران بدهد. اگر مذاکرات ایران با دیگر امضاکنندگان برجام برای تسهیل تحریمها شکست بخورد، چنین نشستی میتواند ترغیبکننده باشد. در چنین سناریویی، برنده اصلی روسیه خواهد بود. ترامپ عکس بزرگش از نشست را قاب خواهد کرد و روابط تهران - واشنگتن به پیش از کنار کشیدن آمریکا از برجام بازخواهد گشت. در بهترین حالت، این جایی است که آمریکا دو ماه پس از اقدام احمقانه رئیسجمهوری در آشفته ساختن روابط با ایران به آن رسیده است. اما باتوجه به اینکه سناریوی محتمل این است که ترامپ به استراتژی بیفایده خود در تلاش برای تغییر نظام در ایران ادامه دهد و آمریکا را منزوی سازد و ایران هم برنامه هستهای خود را از سر بگیرد، شاید بهتر باشد روسیه به پیروزی بزرگ خود دست یابد و نشستی بین سران ایران و ایالاتمتحده را زمینهسازی کند. هیچیک از این احتمالات برای ایالاتمتحده خوشایند نیستند و همه اینها نتیجه اقدامات رئیسجمهوری هستند که بیش از امنیت ملی آمریکا بهدنبال ایجاد وجهه برای خودش است.