یک اختلاف‌نظر دردسرساز

حالا این روزها، گزینه برای دوباره به تورانداختن وزرا هم به میان آمده و موضوعاتی که البته با جان مردم هم سروکار دارند، دستمایه بهرهبرداریهای سیاسی شده است. با اینکه از انتشار نتیجه بررسی سانحه هوایی سقوط هواپیمای تهران-یاسوج زمان میگذرد، اختلافنظر بین کمیته رسیدگی به سانحه و کمیسیون اصل نود روی میز قرار گرفته است؛ اختلاف بر سر اینکه آیا علت این سانحه، یخزدگی بالهای هواپیما بوده است یا نه. در همین گیرودار، قاضی شهریاری هم به میدان آمده و موضوعات مربوط به سوانح پیشین را پیش کشیده است. اینکه کدامیک از طرفین، بهدرستی به علت سانحه میپردازند و همچین استقلال کمیته بررسی سوانح، موضوعی تخصصی است که «شرق» بنا دارد با دریافت اظهارنظرهای تخصصی از کارشناسان این حوزه به آن ورود کند؛ اما در این گزارش بنا داریم به بررسی دیدگاههای رسمی بیانشده در این زمینه بپردازیم.

ادعای تخلف شرکت آسمان و سازمان هواپیمایی

روز چهارشنبه بود که سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ از تخلف شرکت آسمان و سازمان هواپیمایی در حادثه سقوط هواپیمای تهران– یاسوج در صحن علنی مجلس سخن به میان آورد. بهرام پارسایی با بیان اینکه بررسیهای کارشناسیشده این کمیسیون، یخزدگی در هواپیمای تهران یاسوج را تأیید میکند، تخلف شرکت آسمان و عدم نظارت صحیح سازمان هواپیمایی کشوری درباره شرایط بد جوی و ضرورت جلوگیری از انجام پرواز را محرز دانست. به گزارش ایسنا سخنگوی کمیسیون اصل 90 با اشاره به نشست این کمیسیون برای بررسی حادثه سقوط هواپیمای تهران- یاسوج گفت: سازمان هواپیمایی باوجود مکاتبات این کمیسیون و برخلاف صراحت قانون تاکنون بخش زیادی از مدارک درخواستی را در اختیار کمیسیون قرار نداده و شرکت فرودگاهها هم به تعدادی از موارد پاسخ نداده یا جواب غیرمرتبط داده است. او با بیان اینکه یک تیم دانشگاهی نیز با کمیسیون همکاری میکند، افزود: تیم تخصصی کمیسیون اصل ۹۰ به سه روش زیر اثبات کرد که یخزدگی در هواپیما باعث استال (واماندگی؛ سرعت و زمانیکه هواپیماها در این زمان و سرعت به سمت زمین خواهند رفت) هواپیما و نهایتا سقوط آن شده است. این سه روش به شرح زیر است:

١. با استفاده از پارامترهای جعبه سیاه هواپیما و تعیین سرعت استال که بسیار بالاتر از سرعت استال هواپیما و مطابق کتاب پروازی هواپیما مربوط به زمان یخزدگی است.

2. تحلیل کاهش پرفورمنس هواپیما با توجه به اینکه خلبان قدرت موتورها را به بیش از حداکثر قدرت لازم برای پرواز در ارتفاع ۱۴۷۶۰متری افزایش داده اما هواپیما نتوانسته ارتفاع را حفظ کند. شروع کاهش ارتفاع زمانی بوده که هواپیما بهوسیله سیستم اتوپایلوت (خلبان اتوماتیک) کنترل میشده و خلبان در شروع کاهش ارتفاع بیتأثیر بوده است. این موارد نشانه کاهش پرفورمنس هواپیما به دلیل یخزدگی بوده است.

٣. با محاسبات آیرودینامیکی، نیروهای وارد بر هواپیما محاسبه و نشان داده شده است که در شرایط پروازی اگر یخزدگی اتفاق نمیافتاد، نیروی وارد به هواپیما قادر بوده نهتنها ارتفاع هواپیما را حفظ کند بلکه باعث اوجگرفتن هواپیما با سرعت مناسب شود. محاسبات نشان میدهد نیروهایی آیرودینامیکی برای حفظ ارتفاع این هواپیما حتی اگر وزن آن ۵۰ درصد بیشتر بود، کافی بوده است.

به گفته پارسایی، تیم بررسی سازمان هواپیمایی کشوری دلیل مستندی برای رد موارد فوق ارائه نکردند و اصرار میکنند که حتی با پذیرش یخزدگی، خلبان را مقصر معرفی کنند.

این نماینده مجلس همچنین گفت: تیم کمیسیون و همچنین تیم بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری همگی اعلام کردند که به دلیل شرایط نامساعد و بسیار بد آبوهوایی و محدودیتهای این نوع هواپیما، پرواز روز سانحه نباید انجام میگرفت. در این بخش تخلف شرکت آسمان و عدم نظارت صحیح سازمان هواپیمایی کشوری وجود داشته است.

پارسایی ادامه داد: بررسیهای کمیسیون اصل ۹۰ که از سوی کارشناس و نماینده شرکت ATR نیز تأیید شده است، نشان میدهد امریه صلاحیت پروازی (AD) مربوط به تجهیز هواپیمای سانحهدیده به سیستم تشخیص یخزدگی با اینکه از سال ۲۰۰۹ توسط کشور طراح صادر شده و حداکثر تا سال ۲۰۱۶ فرصت داشته است، روی هواپیمای سانحهدیده انجام نشده است. در این موضوع شرکت آسمان نهتنها تخلف کرده بلکه موضوع را نیز در برابر سازمان هواپیمایی کشوری کتمان کرده است. در اظهاریه شرکت آسمان به سازمان هواپیمایی کشوری عنوان شده است که همه امریههای صلاحیت پروازی انجام شده است؛ البته ضعف نظارتی سازمان هواپیمایی کشوری در این موضوع مشهود است.

شائبه تغییر موضوع سخنگوی کمیسیون اصل 90

مدیرکل بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری که ریاست کمیسیون بررسی سانحه سقوط هواپیمای ATR را نیز در اختیار داشت، در پاسخ به برخی اتهامات و شکایات مطرحشده از سوی بهرام پارسایی، عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی درباره گزارش نهایی سقوط پرواز تهران-یاسوج گفت: آقای پارسایی پس از جلسهای که با نمایندگان فرانسوی حاضر در ایران داشت، پذیرفته بود که خطای خلبان در این حادثه مسجل است. ازاینرو من تعجب میکنم که پس از این جلسات ایشان دوباره از نامشخصبودن دلایل انتصاب خطا به خلبان سخن گفته است.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راهوشهرسازی، حسن رضاییفر با بیان اینکه براساس آییننامههای موجود بررسی سوانح با مصوبه هیئت دولت در اختیار سازمان هواپیمایی کشوری قرار گرفته، اظهار کرد: اگر بنا بر تغییر در رویه بررسی سوانح باشد، باید مجلس، دولت و سایر دستگاههای بالادستی قوانین را اصلاح کنند. سازمان هواپیمایی نیز از چند سال قبل اعلام کرده که آمادگی استقلالدادن به این کمیته را دارد و حتی صورتجلسه بررسیهای انجام شده و پیشنهادهای ما در این زمینه نیز موجود است. تازمانیکه این پیشنهادها عملی نشود، قوانین موجود بررسی سانحه را به سازمان هواپیمایی کشوری واگذار کرده و آنچه در این زمینه اتفاق افتاده، اجرائیشدن قوانین مصوب کشوری است.

مدیرکل بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری درباره ابهامات مطرحشده در استقلالنداشتن این کمیته نیز بیان کرد: همه اعضای این کمیته طوری انتخاب شدند که هیچ ارتباطی با دیگر بخشهای سازمان هواپیمایی کشوری که در حوزه صدور مجوز و اقداماتی که مربوط به کارهای شرکت هواپیمایی آسمان در این سازمان است، نداشته باشند تا بهاینترتیب ابهام یا اشکالی درباره اعضای این کمیته مطرح نشود.

موضعگیری قاضی شهریاری درباره سقوط هواپیمای تهران- یاسوج

فردای روزی که سخنگوی کمیسیون اصل 90 به انتشار دیدگاههای این کمیسیون در زمینه این سانحه هوایی پرداخت، قاضی محمد شهریاری، معاون دادستان تهران، هم با انتشار پستی در اینستاگرام توضیحاتی درباره علل سقوط هواپیمای تهران - یاسوج ارائه داد. به گزارش میزان، قاضی محمد شهریاری، معاون دادستان تهران، در آخرین پستش در اینستاگرام در رابطه با سقوط هواپیمای تهران - یاسوج با تأکید بر موضعگیری درباره یخزدگی بال هواپیما نوشت: «1. هواپیما مجهز به سیستم جلوگیری از یخزدگی نبوده است. 2. مجوز بهرهبرداری از هواپیما یا همان «airworthiness» قانونی صادر نشده است. 3. شرکت بهرهبردار در بهکارگیری گروه کروی پرواز قصور کرده است. 4. هواپیما نقص داشته و عمل نکرده است (دلیل elt سیستم فرعی) مناسب شرایط اقلیمی ایران نیست.(HOT HIGH)های زیادی ازجمله دما و ارتفاع و قصور شرکت فرودگاهها هم مطرح است».

او با بیان اینکه این موارد ربطی هم به تحریمها ندارد، ادامه داد: «دستورالعمل اجرائی و اجباری دارای زمان است؛ یعنی بعد از منقضیشدن زمان انجام، باید هواپیما متوقف میشده و فعالیت پروازی نداشته است که اجرا نشده است. در نتیجه اعمالنکردن دستورالعمل اجباری، صدور مجوز قابلیت مربوطه، انتخاب هواپیمای نامناسب A.D پرواز بدون درنظرگرفتن مسیر خطرناک، تمدید گواهینامه خلبان بدون درنظرگرفتن فرودگاه یاسوج، محدودیت پزشکی و خرابی فرودگاه یاسوج، ازجمله مواردی بودند که در این زمینه مطرح شدهاند».
از همه این موارد جالبتر، انتشار نامهای است که به این پست اینستاگرامی ضمیمه شده است. در بخشی از این نامه که در تاریخ 26 آذر 96 خطاب به عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشور، نوشته شده، آمده است: «عملکرد حضرتعالی بهعنوان عالیترین مقام نظارتی بر صنعت هوانوردی در دو سال گذشته با وجود تذکرات مبادی ذیربط ازجمله این دادسرا نشان از اصرار بر انجام و حمایت از تخلفات، نادیدهگرفتن نظرات کارشناسی و الزامات مربوطه دارد». برایناساس در این نامه به بخشی از تخلفات یادشده اشاره میکند که بخشی از آنها در پی میآید: «حمایت صریح و مکتوب حضرتعالی از گروه فساد و ارتشا که در سال ۹۱ از سوی وزارت اطلاعات دستگیر و پرونده آنها در مرحله تجدیدنظرخواهی قرار دارد و نخبه قلمدادکردن افراد و مکاتبه با وزیر محترم اطلاعات و دادگاه محترم تجدیدنظر و گسیل دو نفر از پرسنل برای اعمال نفوذ در پرونده یادشده از سوی حضرتعالی که مکاتبه شما و صورتجلسه آن موجود است».

در بخش دیگری از این نامه، آمده: «آمار منتشرشده از سوی مبادی ذیربط ازجمله ایکائو، دفتر ایمنی آن سازمان، نشان میدهد وضعیت ایمنی در کشور در سطح نامقبولی قرار دارد که تبعات نتیجه بیتوجهی به قوانین و مقررات، الزامات بینالمللی، نبود استفاده صحیح از ظرفیت سازمان هواپیمایی کشور بهعنوان بازوی اصلی نظارتی حاکمیت دولت است».

همچنین در این نامه به 10 سانحه اخیر اشاره و نوشته شده است: «بررسیهای انجامشده نشان میدهد که از سه ماه گذشته تاکنون حدود ۱۰ فروند هواپیمای MD-80 در حین پرواز، یک موتور خود را از دست دادهاند که این امر اسباب ایجاب رعب و وحشت در مسافران شده و ادامه این روند سوانحی را در پی خواهد داشت و سازمان هواپیمایی کشوری هیچگونه اقدام مؤثر و بازدارندهای دراینباره انجام نداده است. موارد فوق مؤید این موضوع است که شما بهعنوان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نهفقط اقدامات خارج مقررات را که ایمنی پروازها را به صورت جدی تهدید میکند، انجام میدهید؛ بلکه بر انجام و حمایت از تخلفات و فساد اداری پرسنل پافشاری دارید... . شما به حمایت از افراد متخلف کماکان ادامه میدهید و با ارسال احضاریههای قانونی افراد خاطی به دفتر مقام معظم رهبری و ریاست محترم قوه قضائیه درصدد تشویش مقامات بوده تا در لفافه آن به تخلفات خود ادامه دهند. سخت در اشتباه هستید اگر فکر میکنید با اقدامات اینچنینی خود خللی در عزم راسخ این مجموعه در برخورد با فساد ایجاد میشود...».
در این نامه به تخلفات دیگری نیز اشاره شده که جا دارد سازمان هواپیمایی کشوری اقدام به شفافسازی آن کند.