مضرات نظام ارزی چندگانه

 در واقع نظام ارزی چندگانه با سرعت غیرقابل پیشبینی بنگاههای اقتصادی را به جای فعالیت مولد و ایجاد ارزشافزوده، به سمتی سوق میدهد که هزینههای خود و سود سالیانه پیشبینی شده برای بنگاه خود را از طریق مراودات ارزی تامین کنند و این بزرگترین آسیب به یک اقتصادی است که میخواهد مقاومت خود را در برابر فشارهای بینالمللی افزایش دهد. شاید به صراحت باید چندگانه بودن نرخ ارز را مصداق آشکاری از چندگانه بودن انضباط مالی دولتها تعبیر کرد که خواسته یا ناخواسته به فعالان اقتصادی تحمیل میشود. ضمن اینکه چندگانه بودن نرخ ارز به معنای مخدوش کردن شفافیت در تولید و تجارت شناسنامهدار است و ثمره آن چیزی جز سوق دادن فعالیتها به سمت تقلب و انحراف نیست. از سوی دیگر باید اذعان کنیم که ارز چند نرخی، نظام قیمتگذاری کالاها را شدیدا منحرف ساخته و زمینهساز سودهای هنگفت برای برخی بنگاههای انحصارطلب و رانتخوار شده است. در واقع ارز چند نرخی، سودهای باد آورده برای برخی بنگاههای غیرشفاف ایجاد میکند که در نهایت منجر به افزایش شکاف طبقاتی و ظهور تبعیضهای ناروا در جامعه میشود. اما با این حال شاهد هستیم که بهانههای مختلف و معضلات ساختاری متعدد، سبب شده اقتصاد ایران، خواسته یا ناخواسته به دامان ارز چند نرخی پناه ببرد و نتواند درد و هزینههای این جراحی بزرگ را تحمل کند. این درحالی است که اغلب صاحبنظران بر این نکته تاکید دارند که رفتارهای دستوری در اقتصاد رقابتی امروز راه به جایی نمیبرد و نرخ ارز باید در نقطهای که محل اجماع کلیه ذینفعان بازار است، از طریق عرضه و تقاضا مشخص شود. به همین دلیل بحث مطالبهگری از دولت و بانک مرکزی درباره یکسانسازی نرخ ارز باید با شدت و قدرت بیشتری دنبال شود.اقتصاد ایران به جای اینکه هر روز گرفتار مشکلات بیشتر شود، باید یک بار برای همیشه خود را از نظام ارزی چندنرخی رهایی ببخشد. خوشبختانه هفته گذشته شاهد آن بودیم که وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مناسبت روز پزشک، در یک مصاحبه مفصل به این موضوع ورود کرد و حتی دارو را هم دارای این ظرفیت دانست که میتواند شامل یکسانسازی نرخ ارز شود. در واقع تک نرخی کردن نرخ ارز اگرچه میتواند قیمت دارو و کالاهای اساسی را که با ارز دولتی یا رسمی وارد میشوند، حتی تا حدود سه برابر افزایش دهد ولی اگر سازوکار مناسب برای پوشش هزینههای مردم در نظر گرفته شود و جلوی آسیب اقشار دهکهای پایین گرفته شود، بیشک میتواند منافع بیشماری را نصیب اقتصاد ایران کند. البته بیتردید باید مراقب بود که همان کسانی که از فساد و رانت نظام چند نرخی بهره میبرند به دلیل داشتن رانت اطلاعاتی و روابط خاص، نتوانند بر موج اصلاحات اقتصادی سوار شده و از این فرصتها سوءاستفاده کنند.