فرار از وطن

دولتمردان ونزوئلایی در سالهایی که نفت بشکهای بالای ١٠٠ دلار را به جهان عرضه میکردند تصور این را نداشتند که تنها به فاصله چند سال شرایطی برکشور حکمفرما شود که حتی از تامین حداقلها برای مردم خود نیز عاجز باشند؛ هرچند که بسیاری برای ونزوئلا روزگاری شبیه به امروز را پیشبینی میکردند اما حزب حاکم این کشور هیچگاه نخواست این واقعیت تلخ را بپذیرد و چارهای برای آن بیندیشد. اکنون که مردم این کشور از شرایط خود خسته شدند و امیدی به آینده ندارند در حال کوچ از خانه و کاشانه خود برای زندگی بهتر هستند. در حال حاضر طبق گزارشها جمع زیادی از شهروندان این کشور برای فرار از فقر، تورم، عدم وجود خدمات عمومی و رفاهی و کمبود نیازهای اولیه برای زندگی در حال خروج از کشور هستند. خبرگزاری فرانسه در گزارشی به بررسی وضعیت و تاثیر این مهاجرت نه تنها بر ونزوئلا بلکه بر کل امریکای جنوبی پرداخته است.

میزان مهاجرت ونزوئلاییها چقدر است؟

طبق آماری که سازمان ملل متحد ارایه داده است حدود ٦/١میلیون ونزوئلایی از زمان شروع بحران اقتصادی در این کشور که به سال ٢٠١٥ بازمیگردد، آواره شدهاند. طبق این آمار بیش از ٣/٢ میلیون ونزوئلایی در حال حاضر خارج از کشور خود زندگی میکنند، اما برخی منابع دیگر این رقم را بسیار بالاتر میدانند. مرکز تحقیقات مرکزی دانشگاه ونزوئلا عنوان کرده است که طبق برآوردها ٨/٣ میلیون نفر پس از انقلاب بولیواری هوگوچاوز در سال ١٩٩٨ از کشور خارج شدهاند.

توماس پائز جامعهشناس ونزوئلایی در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه میگوید، بین ١٠ تا ١٢ درصد ونزوئلاییها در حال حاضر در بیش از ٩٠ کشور خارجی زندگی میکنند. بهطور سنتی اکثریت آنها در کلمبیا، ایالات متحده و اسپانیا هستند. اما از سال ٢٠١٥ «پرو» تبدیل به بزرگترین منطقه مهاجرپذیر از سمت ونزوئلا بوده است و در طول این سالها نرخ مهاجرت از ونزوئلا به پرو ١٥٠ درصد افزایش داشته است.

مردم برای رسیدن به محلی دیگر جز ونزوئلا مسیری سخت را میپیمایند. بسیاری خود را به اردوگاههای موقت میرسانند تا جای خوابی پیدا کنند یا در خیابانها زندگی میکنند تا کمکهای مالی، غذایی دریافت کنند. برخی از آنها نیز سر چهارراهها میایستند و با پاک کردن شیشه ماشینها سعی میکنند گذران عمر کنند.

چرا این اتفاق رخ داد؟

طبق گفته پائز، همه اینها زمانی آغاز شد که هوگو چاوز در سال ١٩٩٩ به ریاستجمهوری ونزوئلا رسید. اما در آن دوران بحران نمایان نبود، بلکه از زمان روی کار آمدن نیکولاس مادورو در سال ٢٠١٣ این بحران هرچه سریعتر به سمت عمیقتر شدن پیش رفت. ونزوئلا بیش از حد وابسته به ذخایر نفت خود بود؛ به گونهای که بیش از ٩٦ درصد درآمد کل کشور از نفت خام است و زمانی که قیمت نفت در سال ٢٠١٤ کاهش یافت، باعث کمبود سرمایه خارجی ونزوئلا شد. دولت به این امر با چاپ پول بیشتر واکنش نشان داد و این تنها موجب افزایش تورم در این کشور شد و عملا کشور را در یک رکود تورمی شدید قرار داد.

پائز میگوید، ناامنی و به خطر افتادن مالکیت و زندگی شخصی در ونزوئلا تبدیل به عامل اصلی و موثر برای فرار از کشور شد. وی میافزاید: زوال اقتصادی، کاهش ارزش بولیوار در این کشور تبدیل به یک بحران انسانی شده است.

چگونه این روند بر ونزوئلا تاثیر میگذارد؟

خبرگزاری فرانسه اشاره میکند که ابتدا مهاجرتها بیشتر از سوی نخبگان و خروج سرمایهها اتفاق افتاد و کشور را تحتتاثیر قرار داد. آلفونسو لانوچی که ونزوئلاییها را در یک وبسایت در سراسر جهان رصد میکند، میگوید: ابتدا مهاجرت توسط افرادی صورت گرفت که سرمایه و تحصیلات دانشگاهی داشتند.

حالا پژوهشگران معتقدند تنها یک مدل از افراد کشور را ترک میکنند. فقرا اکنون در حال ترک کشور هستند زیرا اکنون همه فقیر هستند. توماس پائز نیز در این خصوص میگوید: آنهایی که در حال فرار هستند، نه به این خاطر است که آنها شیمیدان، جامعهشناس و مهندسان نیستند، بلکه به این خاطر است که برای خرید یک بلیط هواپیما ٣٠ سال صرفهجویی در حقوق لازم دارند.

کارلوس مالامود، تحلیلگر مسائل امریکای لاتین در موسسه سلطنتی مادرید میگوید: ایجاد شرایط برای خروج افراد از کشور به صورت عمدی صورت میگیرد که توسط مادورو سازماندهی میشوند که از آن به عنوان یک سلاح سیاسی علیه مخالفان استفاده کند.

ونزوئلاییهایی که توان فرار از کشور را برای بهبود وضعیت خود ندارند با زحمت به شهرهای مرزی میروند تا خود را به شهرهای مرزی دیگر کشورها برسانند که در مواردی نیز به طرز بدی با آنها رفتار شد.

در مرزهای این کشورها برخی از مهاجران ونزوئلایی متهم به جرم و جنایت، اشغال تختهای بیمارستانی و پر کردن مشاغل کشورهای دیگر شدند و حتی گروهی از مخالفان حضور مهاجران ونزوئلایی در کشور خود اردوگاههای مهاجران را به آتش میکشند که این اتفاق در شهر رورایمای برزیل رخ داد. مراسلو لوپز استاندار رورایما میگوید: ما در آستانه یک فروپاشی هستیم.

اما کارشناسان معتقدند که همهچیز در حال بدتر شدن است و این تنها نوک کوه یخی است که از آب بیرون زده است. البته از سوی دیگر تمام اینها تاثیرات منفی ندارد. بلکه در مواردی خاص میتواند به نفع کشورهای میزبان نیز تمام شود. بهطورمثال در آرژانتین میگویند، افرادی از ونزوئلا وارد این کشور میشوند که جوان، کارآفرین و واجد شرایط کار در این کشور هستند. طبق آمار حدود ٦٠ درصد از پزشکانی که درخواست شغل در شیلی دارند ونزوئلایی هستند.

اما از سوی دیگر کشورهای هممرز با ونزوئلا با گسترش بحران در حال تقویت مرزهای خود هستند. گزارشها حاکی از آن است که پرو و اکوادور کنترل بر مرزها را افزایش دادهاند. اکوادور در ماه آینده میزبان یک نشست از ١٣ کشور امریکای لاتین است و بناست سازمان ملل نیز یک تیم ویژه برای ایجاد یک سیاست منطقهای هماهنگ در برابر این بحران به اکوادور اعزام کند.

مقایسه آماری

از لحاظ آمار مهاجرت از سمت ونزوئلا به نسبت دوران انقلاب کوبا در حال پیشی گرفتن از آن است. طبق تحقیقاتی که موسسه سیاست و مهاجرت در واشنگتن انجام داده، حدود ٤/١ میلیون کوبایی به ایالات متحده مهاجرت کردند و ٣٠٠ هزار نفر نیز به سایر کشورها در امریکای لاتین، کاراییب و اروپا کوچ کردند.

اما این روند در طول شش دهه رخ داد نه چهار سال؛ مهاجران کوبایی به ایالات متحده کوچ کردند، اما اکنون شرایط نشان میدهد که کشورهای امریکای لاتین برای چنین ورودی گستردهای از مهاجران آمادگی ندارند و تنها راهحل مهار آن خروج ونزوئلا از یک بحران کامل است. برخی کارشناسان معتقدند، این پدیده و بحران را در حجم و وسعت حتی میتوان با بحرانی مانند پناهندگان در سوریه مقایسه کرد. طبق آمار سازمان ملل حدود ٦/٥ میلیون نفر از کشور سوریه گریختهاند و مهاجرت کردند و حدود ٦/٦ میلیون نفر بر اثر یک جنگ هفت ساله نیز از خانه و کاشانه خود آواره شدند.