کسی به بازار ارز سر نمی‌زند؟

بازار ارز از صبح امروز (دوشنبه) پرتلاطم کار خود را آغاز کرد و تا نیمه روز نشده قیمتها به طور عجیبی افزایشی پیش رفت؛ به طوری که دلار که روز گذشته برای دقایقی به ۱۵ هزار تومان رسید و بار دیگر برگشت و با حدود ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان به کار خود پایان داد، امروز از حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تا ۱۵ هزار تومان معاملات آن شروع شد و تا بیش از ۱۵ هزار  و ۵۰۰ تومان معامله شد. از سوی دیگر یورو که دیروز تا ۱۷ هزار و ۲۰۰ تومان پیش رفت، برای امروز و تا زمان تنظیم این گزارش بیش از ۱۸ هزار  و ۲۰۰ تومان قیمت خورده است. این قیمتها در حالی ثبت میشود که کمتر از دو ساعت از آغاز معاملات ارزی در بازار آزاد گذشته و نوسان قابل توجهی را با خود به همراه داشته است.

در حالی بازار ارز درگیر تقاضای بسیاری بوده و فعالان بازار عنوان میکنند آثار منفی برخی خبرهای سیاسی موجب افزایش تقاضا در بازار شده که مدتهاست این بازار درگیر نوسان بوده و گاهی تندتر و گاهی آرامتر پیش میرود. چرخش غیرمنطقی این بازار در حالی است که بانک مرکزی بعد از  اجرای سیاست ارزی و راهاندازی سامانه نیما(۲۰ فرورین ۱۳۹۷)، در دورهای دیگر  بازار آزاد را به رسمیت نشناخت و معاملاتش را قاچاق اعلام کرد و در ادامه هم در نیمه مرداد ماه که سیاست خود را تغییر داد و بسته جدید ارزی را اجرایی کرد، گر چه بازار آزاد را رسمی اعلام کرد، اما بازار اصلی خود را بازار ثانویه که در سامانه نیما قرار دارد و محل معاملات ارزی صادرکنندگان و واردکنندگان است، دانسته و تاکید داشت که  بازار آزاد فقط سه درصد معاملات را در خود جای داده و حدود ۹۷ درصد باقی مانده در سامانه نیما انجام میشود.

اکنون با اتفاقهایی که در بازار آزاد میافتد و قیمتهایی که در آن ثبت میَشود به نظر میرسد بانک مرکزی و سایر دستگاههای ذیربط توجهی به این بازار سه درصدی که حجم بالای تقاضا در آن وجود دارد، ندارند و البته سیاستگذار ارزی بارها تاکید کرده که دلیلی برای ریختن ذخایر ارزی به این بازار نمیبیند، در عین حال که بازار اصلی همان بازار ثانویه است که آن را کنترل شده میداند. گر چه این سیاست بانک مرکزی برای حفظ ذخایر ارزی موضوع تایید شدهای از سوی کارشناسان است، ولی به هر حال معاملات در بازار آزاد بسیار بالاست و حتی اگر بخشی مربوط به تقاضای کاذب و برای دلالی و سرمایهگذاری باشد، بخش قابل توجهی از آن مربوط به متقاضیانی است که در سامانه نیما و از سوی بانک مرکزی پاسخ داده نشده است؛ از جمله آن میتوان به همین ۲۳ ارز خدماتی از جمله مسافری، درمانی و دانشجویی اشاره کرد که قرار بود در صرافیها ساماندهی و توزیع شود ولی اتفاقی که در بازار ارز افتاد، نشان از این داشت که در صرافیها عمدتا این خدمات ارائه نشده و در چند صرافی محدودی هم که ارز خدماتی میفروشند، به طور دائم نیست و بستگی به ارزی دارد که آنها خریداری میکنند. آن هم در شرایطی که قیمت همسطح بازار آزاد بوده و متقاضی ترجیح میدهد به جای اینکه سرگردان صرافی شود، آن را از دلال و به عبارتی بازار آزاد تهیه کند که از نگاه فعالان بازار همین رشد تقاضا از دلایل افزایش قیمت میتواند باشد. این در حالی است که برای تقاضاهای واقعی بازار ارز نیز ظاهرا عرضهای از سوی بانک مرکزی به طور مدیریت شده انجام نمیشود و تعادلی در عرضه و تقاضا وجود ندارد.

از سوی دیگر فعالیت دلالان و سفتهبازان در بازار ارز و سوء استفاده آنها از شرایط موجود موجب شده تا قیمتها به طرز عجیبی به یکباره رشد کرده و پاسخ منطقی برای آن وجود نداشته باشد؛ به طوری که ممکن است با هر خبری در حوزه سیاسی به ویژه در این روزها که جریان سفر رئیس جمهوری به آمریکا مطرح است، بازار درگیر نوسان زیادی شود. در عین حال که انتظارات مردم برای افزایش قیمت ارز و از سویی  عدم کنترل بازار آزاد از سوی سیاستگذار ارزی و سایر دستگاههای مربوطه، این بازار سه درصدی را به یک بازار رها شده تبدیل کرده که به هر سویی ممکن است رفته و قیمتها در آن رکوردهای جدیدی ثبت کند. با این حال بانک مرکزی که بازار ارز را تا حدی کنترل شده میداند معمولا روزانه آماری از معاملات سامانه نیما اعلام میکند که در آن نرخ یورو به حدود ۹۰۰۰ تومان میرسد، که این نرخ تا ۹۰۰۰ تومان دیگر با بازار آزاد اختلاف دارد. این در حالی است که مجموعه اقتصاد و اذهان عمومی تحت تاثیر نرخهای بازار آزاد و یا همان بازار کم حجم سه درصدی قرار داشته و قیمت کالاها مدام خود را با نوسان قیمت ارز در بازار ارز منطبق میکند.