سیاست‌های جدید وزارت نفت/ سیگنال زنگنه به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها

سوالات از بیژن زنگنه موضوعات مختلفی را شامل میشد که میتوان گفت مهمترین آنها تغییر نرخ خوراک پتروشیمیها متناسب با تغییرات نرخ ارز، عرضه نفت خام در بورس انرژی و بازگشت دوباره کارت سوخت برای کنترل قاچاق این کالای استراتژیک بود. زنگنه در کنار این پرسشها به سوالاتی در رابطه با صادرات نفت خام ایران و نشست نظارتی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک نیز پاسخ گفت. با افتتاح دوازدهمین نمایشگاه بینالمللی ایران پلاست توسط بیژن زنگنه، این رویداد بینالمللی تا ۵ مهر در محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی تهران، فعالیت خواهد داشت.

نرخ خوراک پتروشیمیها زیر ذرهبین

با آغاز نوسانات ارزی از آخرین ماههای سال گذشته، نام پتروشیمیها بهعنوان بزرگترین صادرکنندگان محصولات غیرنفتی کشور، بیش از هر زمان دیگری بر سر زبانها افتاد. یکی از مسائلی که باعث شد پس از اختلالات ارزی توجهها به شرکتهای پتروشیمی جذب شود، مصوبه دولت برای تخفیف ۴۰۰ تومانی به پتروشیمیها (بر اساس نرخ دولتی ۴۲۰۰ تومانی) بود با این شرط که آنها نیز ارزهای حاصل از صادرات خود را بهطور مرتب به سامانه نیما عرضه کنند. اینکه پس از در نظر گرفتن این تخفیف، چه میزان ارز از سمت پتروشیمیها به سامانه نیما عرضه شد محل مناقشات فراوانی شد اما موضوعی که بهخصوص پس از ارائه بسته دوم ارزی (که طبق آن پتروشیمیها میتوانستند نیمی از ارز صادراتی خود را بر اساس قیمت روز بازار عرضه کنند) از سمت کارشناسان مطرح میشد، لزوم بازنگری در نرخ خوراک پتروشیمیها مطابق تعیین نرخ دلار در بسته دوم ارزی بود. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «آدرس غلط به رانت محصولات پتروشیمی» به رانت چشمگیر حاصل از ثابت بودن نرخ خوراک روی قیمت ۳۸۰۰ تومان اشاره و بر کاهش درآمدهای دولت از محل این تخفیف و لزوم واقعیسازی قیمتها تاکید کرده بود.

اما سرانجام روز گذشته وزیر نفت در جمع خبرنگاران از احتمال تغییر نرخ خوراک پتروشیمیها گفت. زنگنه اظهار کرد: قرار است قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی متناسب با تغییراتی که در نرخ ارز حاصل شده، مقداری تغییر کند. پیش از این مرکز پژوهشهای مجلس نیز در گزارشی ضمن اشاره به درآمد ۳۰ هزار میلیارد تومانی دولت در صورت اصلاح ارز مبنای محاسبه قیمت خوراک پتروشیمیها، پیشنهاد داده بود که خوراک این واحدها و محصولات عرضه شده در بورس کالا با نرخ ارز بازار ثانویه محاسبه شود.

زنگنه در ادامه صحبتهایش در جمع خبرنگاران گفت: شرکتهای پتروشیمی برای عرضه محصولات خود در بورس ابلاغیه دریافت میکنند که قیمت آنها هم مشخص است؛ بهتازگی هم امکاناتی فراهم شده است که رقابت بهتری بین آنها باشد. وی با بیان اینکه در یکی، دو ماه اخیر بورس تقریبا عرصه فعالیت تعدادی دلال بوده و کالا و مواد اولیه به دست تولیدکننده واقعی نمیرسید، افزود: پارسال ٢٥٠ هزار تن مواد اولیه در بورس عرضه کردیم و بازار هم تعادل داشت. امسال هم همان مقدار عرضه کردیم، اما بالای یک میلیون تن تقاضا برای آن وجود داشت که نشاندهنده تقاضای رانتی است که بهمنظور تولید نبوده و سامانه هم نمیتواند آن را شناسایی کند. وزیر نفت با اشاره به حذف سقف رقابت در بورس، ابراز امیدواری کرد فعالیتها عادلانهتر انجام شود و قیمت نهایی نیز برای مصرفکننده پایین بیاید.

وزیر نفت درباره عرضه نفت خام در بورس نیز که پرسش یکی از خبرنگاران بود، گفت: سران سه قوه با عرضه نفت خام در بورس موافق هستند، همچنین هیات دولت در حال بررسی فرآیندهای اجرایی آن است اما به دلیل حساسیتهای این موضوع اعلام شد که عرضه نفت در بورس ٢٠ درصد ریالی و ٨٠ درصد ارزی و بهطور آزمایشی و محدود در بورس انجام شود تا پس از ارزیابی نتایج، تصمیمات بعدی گرفته شود. وی در پاسخ اینکه آیا شرکتهای خارجی هم میتوانند از بورس، نفت خام خریداری کنند، اظهار کرد: در بورس هیچ محدودیتی نداریم. به گفته زنگنه تکلیف عرضه خرده محمولهها در بورس هم مشخص است و تا حدود ۴۰ هزار بشکه امکان عرضه وجود دارد.

احتمال بازگشت کارت سوخت

«احتمال دارد کارت سوخت برای کنترل قاچاق، دوباره احیا شود.» این تنها جملهای بود که زنگنه روز گذشته در پاسخ به پرسشی مبنی بر احیای کارت سوخت برای کنترل قاچاق بنزین عنوان کرد اما نخستین و مهمترین پیام این جمله کوتاه این است که قاچاق سوخت از کشور افزایش یافته و اختلالات ارزی نیز به قیمت ارزان و غیرواقعی سوخت در ایران نسبت به کشورهای همسایه دامن زده است.

قیمت بنزین حتی پیش از اختلالات ارزی اخیر نیز نسبت به نرخ تورم عمومی کشور و همچنین نرخ بنزین در کشورهای همسایه ارزان باقی مانده بود که مشکلات بسیاری از جمله رشد افسارگسیخته مصرف و قاچاق را به همراه داشت. در واقع از آنجا که قیمت بنزین در ایران از سال ۹۴ به این سو روی هزار تومان ثابت باقی مانده است، با رشد نرخ دلار در ماههای گذشته، قاچاق بنزین تبدیل به تجارتی بیش از پیش جذاب شد. افزایش قاچاق بنزین که بهمثابه خروج ارز از کشور است، در حالی اصلاح قیمت سوخت را به امری ضروری تبدیل میکند که برخی از کارشناسان اقتصادی و همچنین نمایندگان مجلس مخالف اجرای این اصلاحات در شرایط اقتصادی فعلی هستند. آزادسازی تدریجی قیمت بنزین یا اختصاص کوپن سهمیه به آن نیز از دیگر روشهایی است که میتواند منجر به کاهش مصرف و قاچاق سوخت شود. با این حال «احیای دوباره کارت سوخت» راهحل نهایی به نظر میرسد زیرا بدون اینکه منجر به افزایش قیمتها شود، ابزاری برای رصد میزان مصرف و کنترل قاچاق خواهد بود. کارت سوخت از سال ۹۲ و با تکنرخی شدن بنزین روی هزار تومان عملا کارآیی خود را از دست داد.

خواب نفتی آمریکا تعبیر نمیشود

بخش دیگر پاسخهای زنگنه به وضعیت فعلی صادرات نفت ایران اختصاص داشت. وزیر نفت با تاکید بر اینکه خرید نفت هیچ کشوری به جز کرهجنوبی از ایران قطع نشده است، تاکید کرد: خواب آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران هیچگاه تعبیر نمیشود. زنگنه در پاسخ به این پرسش که «آیا حذف نفت ایران برای کوتاهمدت امکانپذیر است»، پاسخ داد: حذف نفت ایران در میانمدت امکانپذیر نیست، اما در کوتاهمدت آمریکاییها مسائلی در ذهنشان هست تا اگر شده حتی برای یک ماه بهصورت نمادین صادرات نفت ایران را به صفر برسانند، اما این خواب هیچگاه تعبیر نمیشود. به گفته وزیر نفت «ما در یک جنگ اقتصادی سرد و خشن ازسوی آمریکا هستیم و تلاشمان این است تولید و صادرات نفت ایران کم نشود.»  مرد نفتی دولت درباره اینکه نشست الجزایر چه دستاوردی داشته است، گفت: آنچه در الجزایر حاصل شد این بود که هیچ کشوری پاسخ مثبتی به صحبتهای آقای ترامپ نشان نداد و تقریبا اوپک و حتی کشورهای غیرعضو اوپک هم اعلام کردند اکنون نیازی به افزایش تولید نیست و این را اگر نگوییم شکست سخت؛ بهطور حتم هیچ دستاوردی برای آقای ترامپ نداشته است.