قاچاق سوخت برای فرار از بیکاری

اکنون باتوجه به افزایش دامنه نگرانیها از بالارفتن مصرف انرژی، تصمیم گرفته شده تا سختگیریهای بیشتری نسبت به برچسب انرژی اعمال شود؛ بهطوری که اخیرا محسن دلاویز، مدیرعامل شرکت بهینهسازی مصرف سوخت اولتیماتومی جدی به خودروسازان داد و گفت که خودروسازان فقط دو سال برای برای رعایت استانداردها مهلت دارند. قاچاق سوخت یکی دیگر از موضوعاتی است که انگار دیگر به چالشی حلنشدنی در اقتصاد ایران بدل شده است. امروز آمار بیکاری در مناطق مرزنشین کشور به میزان زیادی افزایش پیدا کرده و بسیاری از ساکنان این مناطق برای امرارمعاش خود، ناچار به قاچاق سوخت هستند. رقم دقیقی از قاچاق سوخت در دست نیست، اما برخی منابع غیررسمی گزارش میدهند که روزانه دستکم ۳۵ تا ۴۰میلیون لیتر قاچاق سوخت انجام میشود. هرچند که جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس این ارقام را بعید میداند. او میگوید: «جدا از افزایش قیمت حاملهای انرژی و بازگشت کارت سوخت به جایگاهها، باید موضوع تعاونیهای مرزنشین را جدی تلقی کرد.»

براساس آمار منتشرشده، تولید روزانه پالایشگاه ستاره خلیجفارس 5/27میلیون لیتر بنزین است که در حدود 30درصد نیاز کشور را تامین میکند. همچنین طبق اخبار، تولید روزانه بنزین کشور ۹۳میلیون لیتر در روز است. به گزارش خبرگزاری ایسنا، متوسط میزان مصرف بنزین در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۸۹، معادل 93/5درصد، در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ معادل 85/7درصد، در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال پیش معادل 74/1درصد، در سال ۱۳۹۳ نسبت به سال قبل دو درصد، در سال ۱۳۹۴ نسبت به سال پیش 28/5درصد و متوسط مصرف بنزین در ماه فروردین ۱۳۹۷ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 3/11درصد رشد داشته و پیشبینی شده است که امسال ۹درصد رشد مصرف داشته باشیم. طبق آخرین آمار ارائهشده از سوی شرکت ملی پخش فرآرودههای نفتی نیز درمورد میزان مصرف بنزین در کشور، مصرف بنزین در تیر به مرز سهمیلیارد لیتر رسیده است. بر این اساس ایرانیها در تیر دو میلیارد و ۸۴۰میلیون لیتر بنزین سوزاندند. مصرف بنزین از ابتدا تا انتهای تیر سال جاری ۹۱میلیون و ۷۰۰هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته(۸۴میلیون و ۵۰۰هزار لیتر) 5/8درصد رشد داشته است. میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تا آخر تیر امسال ۸۶میلیون و ۸۰۰هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته(۷۹میلیون و ۲۰۰هزار لیتر) 6/9درصد رشد داشته است.

احتمال سهمیهبندی بنزین؟

اخیرا وزیر نفت از احتمال احیای سهمیهبندی بنزین صحبت کرد. بیژن نامدارزنگنه طی سخنانی ابراز داشت: هنوز نمیتوانم چیزی بگویم اما ممکن است، کارت سوخت احیا شود. او همچنین درباره استفاده از کارتهای سوخت مهاجر برای قاچاق نیز اظهار داشت: اکنون کارتهای سوخت از مناطق مرکزی برای استفاده در قاچاق سوخت به مرزها منتقل میشود که در نظر داریم تدابیری را اتخاذ کنیم تا مهاجرت کارتهای سوخت به نواحی مرزی کمتر شود.

اقدامات دولتها در 4 دوره

یک عضو کمیسیون انرژی مجلس درمورد میزان مصرف سوخت در کشور، در گفتوگو با «آرمان» میگوید: مصرف سوخت در کشور خیلی بالاست و متاسفانه اقدامات گذشته راهگشا نبوده است. در دولت مرحوم هاشمیرفسنجانی این مساله مطرح بود. در آن برهه زمانی، با مقایسهای که از وضعیت ایران با دیگر کشورها انجام شد، به این نتیجه رسیدند که میزان مصرف بنزین و گازوئیل در ایران خیلی بالاست؛ یعنی گاهی برآوردها نشان میداد که مصرف کشور ما به اندازه مصرف کشور چین است. در واکاوی علت این موضوع، برخی کارشناسان به این نکته اشاره داشتند که قیمت ارزان بنزین و گازوئیل سبب افزایش مصرف شده است. بنابراین پیشنهاد کردند که قیمتها واقعیتر شود تا شاید مصرف کاهش یابد. این سیاست تا حدودی اجرا شد. جلال میرزایی ادامه میدهد: در دولت اصلاحات هم تصمیم گرفتند طی دوره پنجساله در برنامه چهارم توسعه قیمتها را واقعی اعلام کنند، اما طرحی مبنی بر جلوگیری از افزایش قیمتها از سوی مجلس ارائه شد و این هدف محقق نشد. او با بیان اینکه در دولت محمود احمدینژاد هم، با توجه به اینکه دغدغه ایشان بیشتر توزیع بهنفع مصرفکننده بود، اصلاحات ساختاری صورت نگرفت، میافزاید: در آن دوره، وعده آوردن پول نفت سر سفره مردم مطرح شد که بر این اساس قیمتها را تعدیل کردند، اما این تعدیل بهگونهای نبود که پولها به سمت بخش تولید برود و بهنوعی این پولها برگشت، طوری که به مصرف بیشتر دامن زد. این عضو کمیسیون انرژی مجلس همچنین به دوران تحریمها اشاره میکند و میگوید: زمانی که در دوران تحریمها بحث کمبود سوخت پیش آمد، موضوع سهمیهبندی بنزین مطرح شد، البته با پیشکشیدن مساله بنزین پتروشیمیها، این موضوع هم تا حدودی لوث شد. این وضعیت همچنان ادامه پیدا کرده است.

فقدان برنامه ملی

میرزایی با تاکید بر اینکه اراده جدی برای حل این موضوع وجود نداشته است، ادامه میدهد: سازمان بهینهسازی مصرف سوخت هم بیشتر یک عنوان است و با اینکه بودجهای به آن اختصاص داده میشود، اما خروجی آن تاثیر چندانی بر کاهش مصرف سوخت نداشته است؛ یعنی فقدان یک برنامه ملی که با اجرای آن نتایج ملموسی در این زمینه بهدست آید، احساس میشود. او میگوید: در نتیجه امروز یکی از چالشهای بزرگ کشور، مصرف بیرویه حاملهای انرژی از قبیل نفت، گاز و بنزین است. حتی زمانی بحث دوگانهسوزکردن خودروها مطرح شد، اما آن هم راه علاجی نبود. درواقع در عمل شاهد اتفاقی در این زمینه نبودیم. میرزایی درمورد میزان مصرف بنزین در کشور هم میگوید: در حدود 85 تا 90لیتر روزانه مصرف میشود. البته در اواخر شهریور که مسافرتهای تابستانی بیشتر شده بود، مصرف بنزین هم افزایش بیشتری داشت.

دلایل افزایش قاچاق سوخت

این عضو کمیسیون مجلس در ادامه بحث درمورد دلایل افزایش قاچاق سوخت در کشور، تاکید میکند: قیمت گازوئیل و بنزین در کشور ما نسبت به کشورهای همسایه ارزان است و دیگر اینکه، ساکنان مناطق مرزی عمدتا بیکار هستند و شغل مناسبی ندارند، درنتیجه چون قاچاق بنزین و گازوئیل برای آنها سودآور است و از این طریق میتوانند امرار معاش کنند، به سمت قاچاق سوخت میروند، با این وجود مبارزه با این پدیده بسیار دشوار است. میرزایی تصریح میکند: اینکه آیا بازگشت کارت سوخت به جایگاهها میتواند بازدارنده باشد، پرسشی است که لازم است کمی پیش برویم تا به نتیجه درستی برسیم. او درمورد این موضوع که گفته میشود در حال حاضر قاچاق بنزین و گازوئیل به 35 تا 40میلیون لیتر افزایش یافته است، به «آرمان» میگوید: بعید میدانم رقم قاچاق این میزان باشد. باتوجه به افتتاح دو فاز پالایشگاه ستاره خلیجفارس، الان تقریبا میزان تولید و مصرفمان نزدیک بههم است و ذخیره انرژی هم برای مدیریت مصرف انجام میشود. چون روی قاچاق کنترلی وجود ندارد، آمارها هم دقیق نیستند، اگر بودند میتوانستیم جلو این پدیده را بگیریم. این نماینده مجلس دهم اضافه میکند: در مناطق مرزی آب نیست، تجارت به معنای واقعی کلمه وجود ندارد و کارخانهای دایر نیست، در نتیجه بسیاری برای گذران زندگی خود مجبور به قاچاق سوخت هستند.

تقویت تعاونیهای مرزنشین

این عضو کمیسیون انرژی مجلس در توضیح راههای مقابله با پدیده قاچاق، میگوید: در کنار روشهایی چون افزایش قیمت سوخت و بازگشت کارت سوخت به جایگاهها، باید تعاونیهای مرزنشین را جدی بگیریم و به مرزنشینان کمک کنیم تا منبعی برای امرارمعاش داشته باشند.