ویژگی‌های ۶ گانه بودجه ٩٨

از یکسو تحریمهای آمریکا علیه کشور وارد دور جدیدی شده، از سوی دیگر بازارهای ارز، طلا، سکه، نفت و... شرایط پرنوسانی را تجربه میکنند. اما درگیری دولت به همین جا ختم نمیشود، بلکه انتظار تورمی بهوجودآمده و فاصلهگرفتن دستمزد کارکنان از هزینههای معیشتی موجب بروز نارضایتیهایی شده است که دولت را موظف میکند برای حقوق و دستمزد سال آینده نیز منابع لازم را مدنظر قرار دهد. اضافه بر این، در طول دهههای گذشته همواره برخی گروههای سیاسی برای دستیابی به منافع خود پا روی اهداف ملی گذاشتهاند و به دشمن پاس گل میدهند. در دوره دولت تدبیر و امید نیز چنین رفتاری به اوج خود رسیده و هرگاه مسئولان تصمیمی گرفتهاند، گروهی موسوم به دلواپسان مانع توسعه اقتصادی کشور شدهاند. به عنوان مثال در حال حاضر که آمریکا خواهان قطع ارتباط کشورهای مختلف با ایران است، رسانههای تحت مدیریت دلواپسان که از بیتالمال تغذیه میکنند خواهان لغو برجام، افزایش قیمت نفت، ایجاد فشار روانی روی اروپا و تهدید به غنیسازی هستند. شاید در ابتدا تصور کنیم چنین خواستهای را فقط ترامپ مطرح کرده است، اما گویا این ترامپهای داخلی هستند که کشور را بینیاز از دشمن کردهاند. این در شرایطی است که امروزه ما باید با گسترش روابط خود تاثیر تحریمهای آمریکا را به صفر نزدیک کنیم و در تلاش باشیم سایر کشورها را علیه دولت ترامپ متحد کنیم. همه این عوامل دست به دست هم دادهاند تا امسال دولت کار بهمراتب دشوارتری برای جمعبندی بودجه داشته باشد. بر این اساس روز گذشته شش ویژگی مهم بودجه سال آینده از سوی سازمان برنامه و بودجه اعلام شد که تداوم پرداخت یارانه نقدی، حمایت از معیشت عمومی و استمرار اجرای طرح توسعه و توازن منطقهای از مهمترین برنامههاست.

«تداوم پرداخت نقدی یارانهها» نخستین ویژگی لایحه بودجه98 است. طرح هدفمندسازی یارانهها موضوعی است که اکنون عمر آن به هشت سال میرسد. طی این هشت سال هدفمندسازی یارانهها همواره به عنوان چالشی مهم میان مسئولان و اقتصاددانان مطرح بوده است. در شرایطی که هم بارها مسئولان نسبت به اجرای چنین طرحی گلایه کردهاند و هم بسیاری از اقتصاددانان این طرح را از ابتدا شکستخورده میدانستند، اما به نظر میرسد به دلیل مسائل غیراقتصادی این طرح همچنان ادامه پیدا کند. حتی طی سالهای اخیر بارها حذف سه دهک یارانهبگیر یا 24میلیون نفر از مشمولان یارانه مطرح شده است، اما همچنان بیش از 70میلیون نفر یارانه میگیرند. یعنی کمتر از 10میلیون نفر از دریافت یارانه انصراف دادهاند و یا دولت اقدام به حذف آنان کرده است. با اینکه دولت همچنان برای پرداخت یارانه نقدی و تامین منابع آن با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم میکند، اما تداوم پرداخت یارانهها به روال قبل از مهمترین ویژگیهایی به شمار میرود که در لایحه بودجه سال آینده گنجانده شده است. به نظر میرسد نمایندگان مجلس هم بدون مخالفت این بند از لایحه را به تصویب برسانند تا در سال98 هم بخشی از منابع کشور بدون هیچ سود و برایندی به جامعه تزریق شود. موضوعی که میتواند در پایان باعث رشد حجم نقدینگی و افزایش نرخ تورم شود. این در شرایطی است که چند روز پیش رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد دولت نباید در سال سخت اقتصادی منابع کشور را خرج مصارف واهی کند. به نظر میرسد محمدباقر نوبخت هدفمندسازی یارانهها را طرحی واهی نمیداند.

افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان

تا سال گذشته هرگاه صحبت از افزایش حقوق و فاصلهگرفتن دستمزد با هزینههای معیشتی مطرح میشد، ذهن بسیاری از افراد به سمت فعالیت کارگران یا معلمان پیش میرفت. اما با شرط سخت اقتصادی که در سال جاری به وجود آمد، امسال بسیاری از کارمندان و بازنشستگان هم به این جمع پیوستند و «افزایش حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان و اجرای طرح همسانسازی حقوق بازنشستگان» در دستور کار بودجه سال98 قرار گرفته است. متاسفانه بالارفتن نرخ ارز موجب افزایش قیمت بسیاری از کالاها شد. کالاهایی که حتی در نیاز روزانه خانوار قرار دارد؛ اما از سوی دیگر افزایش دستمزدی رخ نداد تا دست طبقه متوسط و پایینتر جامعه تنگتر از همیشه شود. در نبود شاخصی دقیق از خط فقر نمیتوان آمار دقیقی از تعداد افرادی که اکنون با فقر دست و پنجه نرم میکنند داد، اما شرایط بهگونهای است که دولت مجاب شده است برای سال آینده افزایش حقوق افرادی که حتی بالای پنج میلیون تومان در ماه دریافتی دارند را در دستور کار قرار دهد. همسانسازی حقوق بازنشستگان نیز موضوعی است که طی دو، سه سال اخیر بارها مطرح شده، اما به نظر میرسد سال98 زمان اجرای آن باشد.

حمایت از معیشت عمومی و عدالت اجتماعی

در تحلیل و بررسی شرایط اقتصاد کشور در دوره ریاستجمهوری احمدینژاد به چالشهای جدی برمیخوریم، اما «رکود اقتصادی» یکی از اصلیترین مشکلاتی است که در این دوره به وجود آمد و تاکنون بهرغم تلاشها و برنامههای فراوان حل و فصل نشده است. این امر نشان از بروز رکودی عمیق در اقتصاد دارد و نشانههای آن را میتوان در تعطیلی کارخانجات دید. کارخانجاتی که روزی نیروی محرکه اقتصاد ایران بودند و به عنوان برندی جهانی و منطقهای شناخته میشدند، اما امروز حتی نامشان هم بهسختی در ذهنها به یاد میآید. از همین رو آنچه طی سالهای اخیر اتفاق افتاده حرکت سرمایهها به سمت بازارهای غیرمولد بوده؛ بازارهایی که سفتهبازان و سوداگران زمامدار آن هستند. این اتفاق باعث شده تا سودجویان و رانتخواران روز به روز به ثروت خود بیفزایند و به گرانیها دامن بزنند و از سوی دیگر از قدرت خرید جامعه کارگری و کارمندی بکاهند. در نتیجه امروز شکاف طبقاتی و کاهش سطح عمومی قدرت خرید شهروندان دو چالش جدی اقتصادی و اجتماعی هستند. دولتمردان نیز با آگاهی از این موضوع «حمایت از معیشت عمومی و عدالت اجتماعی» را یکی دیگر از اجزای اصلی بودجه سال آینده قرار دادهاند تا در سومین ویژگی مهم بودجه سال98 جای بگیرد.

استمرار طرح مقابله با فقر مطلق

با تعطیلی مکرر و دومینووار واحدهای تولیدی بالطبع افراد شاغل در این واحدها شغل خود را از دست دادهاند تا به جمعیت بیکار جامعه اضافه شوند. بیکاری یکی از چالشهای جدی پیش روی دولت است و هنوز طرحی جدی برای مقابله با آن مشاهده نمیشود. با این حساب افرادی که بدون شغل ماندهاند حقوق و دستمزدی هم دریافت نمیکنند که از پس هزینههای زندگی خود برآیند. درنهایت این اتفاق موجب افزایش فقر میشود و شیوع آن را تنها با یکبار قدمزدن در خیابانهای شهرها میتوان مشاهده کرد. از این رو «استمرار طرح مقابله با فقر مطلق» چهارمین ویژگی مهم بودجه98 است که میتوان به آن اشاره کرد. اما در این زمینه انتظار میرود دولت ابتدا شاخصی برای فقر تعیین کند و سپس به مبارزه با آن بپردازد.

استمرار طرح تحول سلامت

ویژگیهای مهم بودجه98 مختص طرحهای اقتصادی و اجتماعی نمیشود بلکه دولت تدبیر و امید، بهویژه وزارت بهداشت طی بیش از پنج سال گذشته نشان دادهاند که اهمیت ویژهای برای سلامت عمومی جامعه قائلند و «طرح تحول نظام سلامت» نشان از توجه دولت به این موضوع مهم دارد. این طرح که از ۱۵اردیبهشت ۱۳۹۳ به اجرا گذاشته شد، در سال 98 هم ادامه مییابد.

استمرار اجرای طرح توسعه و توازن منطقهای

«استمرار اجرای طرح توسعه و توازن منطقهای» ویژگی دیگر لایحه بودجه سال۹۸ است که در راستای توسعه عدالت در همه بخشها و مناطق و بهرهمندی همگانی از فرصتهای توسعه انجام میشود. انتقادی که کارشناسان همواره نسبت به طرحهای توسعه مطرح میکنند به تمرکز روی شهرهای بزرگ از جمله تهران مربوط میشود، اما اکنون به نظر میرسد دولت تصمیم دارد توسعه همهجانبه را در اولویتهای برنامهای خود قرار دهد که در همین راستا توسعه متوازن و منطقهای را در بودجه 98 قرار داده است.