کمبود نقدینگی؛ کابوس همه بانک‌های کشور

هشدار بانک مرکزی داده شد. دیروز رییس تازه نفس بانک مرکزی تاکید کرد از این به بعد با افتتاح حساب با سپرده یکساله با نرخ سود سپرده بالای 20 درصد به شدت برخورد خواهد شد. عبدالناصر همتی گفت: از نظر ما نرخ سود همان 15 درصدی است که شورای پول و اعتبار تصویب کرده اما چون تعداد تخلفات از مصوبه شورای زیاد است به صورت گام به گام به سمت مصوبه شورا حرکت میکنیم.

این یعنی بالاخره بانک مرکزی تخلفات بانکها را پذیرفته است. در حالی که قرار شده بود هیچ بانکی برای هیچ سپردهای سودی بیشتر از 15 درصد لحاظ نکند، در یک سال و نیم اخیر شعب بانکهای مختلف تا 20 درصد و حتی بیشتر هم سود تسهیلات ارائه میکردند. از طرفی در حالی که پیش از اینها بارها و بارها نسبت به خطرات بالا بودن نرخ سود بانکی هشدار داده شده بود، به محض کاهش نرخ سود بانکی، نقدینگی در جامعه رها شد و بازار ارز را بهم ریخت. بعد از این اقتصاددانان دوباره شروع به ارائه تحلیلهایی کردند که نشان میداد فعلا اقتصاد ما ظرفیت پذیرش سود پایین بانکی را ندارد. اما بالاخره نسخه شفابخش بانکهای ما چیست؟ آیا تصمیم اخیر همتی قرار است دوباره تبدیل به بحران تازهای شود یا برعکس آبی بر آتش تلاطمهای اخیر سال گذشته میریزد؟ ایمان اسلامیان پژوهشگر حوزه بانکداری پاسخگوی سوالات امروز خبرنگار پول نیوز است.

آقای اسلامیان! شهریور سال 96 نرخ سود بانکی ناگهان تا 15 درصد کاهش پیدا کرد و بعد از چند ماه بانکها تحت عنوان اوراق شروع به دادن وام با سود 20 درصد کردند. دیروز دوباره آقای همتی اولتیماتوم برای سودهای بالاتر از 20 درصدی دادند. داستان از چه قرار است؟

در خصوص نرخ سود باید بگویم که بله، در آخرین ابلاغیههای قانونی نرخ سود 15 درصد است. اما در سال گذشته بهمن ماه بانک نرکزی از یک ابزاری رونمایی کرد که شعب مختلف بانکها بتوانند اوراق سرمایهگذاری خاص با نرخ 20 درصد ارائه کنند که تا حدی بتوانند در کاهش التهابات بازار ارز مشارکت و همیاری کنند.

علت این ارائه این اوراقهای 20 درصدی چیست؟ بالاخره نرخ سود بانکی در ایران بالا است یا پایین؟ چرا ابزار نجات بانک ها باید سپردههای 20 درصدی باشد؟

مدیریت نقدینگی برای بانکها حیاتی است و اهمیت بسیار زیادی دارد. امروز خط قرمز جدی که بانک مرکزی برای بانکها تعیین کرده، برداشت بانکها از خزانه بانک مرکزی است. اضافه برداشت از حساب بانک مرکزی تحت هر شرایطی ممنوع شده و بر همین اساس، مقوله کسر نقدینگی تبدیل به بزرگترین کابوس همه بانکهای کشور شده. بانکدارها در ایران برای عدم مواجه با کاهش نقدینگی و دسترسی به منابع آزاد در جامعه با هر نرخی اقدام کنند.

و این ترس همگانی بیقانونی را تشدید میکند...

بله. دقیقا. عملیات تجهیز سپردههای بانکی در ایران به علتی که گفتم از روال منطقی خودش خارج شده و از هیچ قاعده و موازینی هم تبعیت نمیکند.

آقای اسلامیان! مگر دست زدن به منابع بانک مرکزی تورمزا نیست؟ اساسا چرا باید بانکها اجازه برداشت از خزانه داشته باشند؟

ببنید ! عدم دست زدن به خزانه بانک مرکزی حد و مرز دارد در همه دنیا با نرخ متعارفی پول به بانکها قرض داده میشود. بانکها عضو سامانه تسویه وجوهات بین بانکی اند و در برخی روزها با کسری نقدینگی مواجه میشوند و در آن روزها میتوانند آن را در حدود و مرزهای مشخصی آن را برداشت کنند. اما در ایران به صورت صفر و صد از برداشت از خزانه منع میشود یا بانکها نسبت به آن آزاد گذاشته میشوند. اشتباه از اینجاست. در این زمینه از افراط به تفریط رسیدهایم و بانکها را به سمت خودزنی سوق دادهایم. و این یعنی بانکها عملا وارد بازی خطرناکی شدهاند که سود سپرده قبلی را از اصل سپرده جدید پرداخت میکنند.

به نظر میرسد سیستم بانکی کشور قفل شده است... راه نجات سیستم بانکی از این وضعیت چیست؟

یک سری کارها را در تمام دنیا انجام میدهند که ما باید از آن الگو بگیریم. رفتارهای صحیحی که توانسته اشتهای بانکها به تامین منابع را تا حدی پوشش دهد. برای مثال بانک مرکزی میتواند بازار ارواق را باز کند و خودش هم در این بازار مداخله کند. بانکها میتوانند در شرایطی که باکسری منابع مواجه هستند به این بازار وارد شده یا از آن خارج شوند.

ببینید ! ما نباید بانکها را از کسری نقدینگی بترسانیم چرا که این ترس آنها را به سمت استفاده از ابزارهای سپردهای جنون آمیز سوق میدهد. در چنین شرایطی هم در نهایت سپردهگذار متضرر میشود.