موانع تعامل ایران و عربستان

وزیر امورخارجه ایران درباره روابط با عربستان نیز گفت متاسفانه عربستان سعودی بهدنبال کاهش تنشها نیست و به این معتقد هستند که افزایش تنشها به نفع آنها است.

ظریف در حاشیه نشست بینالمللی دوحه در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره اتهام واهی آمریکا به ایران نسبت به نقص قطعنامه ۲۲۳۱ با اشاره به اینکه «موشکهای ایران اهداف دفاعی دارند»، عنوان کرد: ما نسبت به دیگران در منطقه از موشکهای کمتری استفاده میکنیم؛ به همین دلیل نیز از ابتدا اعلام کردهایم که موشکهایمان قابل مذاکره نیستند. به گزارش «ایسنا» ظریف با اشاره به نقض برجام توسط دولت ترامپ افزود: آمریکا با خروج از برجام، بهطور کامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض کرده است؛ پس حق ندارد از این قطعنامه صحبت کند. آمریکا تلاش کرده برجام را از میان ببرد؛ اما این توافق همچنان پابرجا است.

ظریف همچنین افزود: این قطعنامه (۲۲۳۱) ایران را از آزمایش موشک بازنمیدارد. قطعنامه تنها از موشکهایی یاد میکند که توانایی حمل کلاهکهای هستهای را داشته باشند. برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تایید میکنند که ایران بهدنبال سلاحهای هستهای نیست؛ بنابراین ما هیچگونه کلاهک هستهای در اختیار نداریم که بخواهیم برایشان موشک بسازیم. این به این معناست که موشکهایی که ما درحال آزمایششان هستیم، هیچ دخلی به قعطنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارند. وزیر امورخارجه ایران با اشاره به اینکه «طرز تفکر آمریکاییها قدیمی است»، اظهار کرد: بهنظر من برجام یک توافق تاریخی دیپلماتیک است که جامعه بینالمللی به آن باور دارد. جامعه بینالمللی میخواهد این توافق حفظ شود. آمریکا تمام تلاشش را کرده که این توافق را سست و نابود کند؛ اما ظاهرا باقی جهان آمادگی پذیرش این خواسته آمریکا را ندارد.

لزوم هدف مشخص برای گفت وگو

در ادامه حضور ظریف در قطر، وزیر امورخارجه ایران در نشست بینالمللی دوحه تاکید کرد، اگر آمریکا میخواهد با ایران گفتوگو کند، باید هدف مشخصی برای این مذاکره وجود داشته باشد. محمدجواد ظریف درباره اقدامات یکسال اخیر دولت آمریکا علیه ایران گفت: «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا به هر دلیلی تصمیم به خروج از توافق هستهای ایران (برجام) گرفته و اگر حالا میخواهد با ایران مذاکره داشته باشد، این گفتوگوها باید هدف مشخصی را دنبال کند و در ادامه با کنایه به مذاکرات رئیسجمهور آمریکا با رهبر کره شمالی گفت: «ما صرفا برای فرصت عکس گرفتن (با یکدیگر) و امضای یک سند دو برگی گفتوگو نمیکنیم.»

ظریف صبح دیروز با هدف شرکت و سخنرانی در نشست بینالمللی دوحه (Doha Forum ۲۰۱۸) عازم قطر شد و در بخش بعدازظهر این کنفرانس بهعنوان میهمان نخست در یک جلسه پرسش و پاسخ شرکت کرده است. وزیرخارجه ایران در پاسخ به سوال مجری این نشست با طرح این سوال که «مداخله ایران در اوضاع کشورهای منطقه» بود، بلافاصله گفت: «مداخله چه کسی؟ این آمریکاست که در امور منطقه مداخله میکند. کشور ما در منطقه واقع شده است.»

این پاسخ ظریف با تمجید و دست زدن حضار در سالن مواجه شد. مجری برنامه تلاش کرد با تغییر نوع سوال خود، وزیرخارجه را با مطرح کردن «حضور نیروهای ایران در خارج از این کشور» تحت فشار بگذارد؛ اما ظریف در پاسخ گفت: «این منطقه ما است و هر کجا که ما نیرویی مستقر داریم یا مستشار نظامیای اعزام کردهایم، این اقدام کاملا با درخواست مستقیم دولت آن کشور صورت گرفته است. آیا آمریکا میتواند ادعای مشابهی داشته باشد؟»

وزیرخارجه ایران در ادامه درباره هرگونه احتمال گفتوگو با آمریکا در آینده تاکید کرد: «ما هرگز با کشوری که برای ما ۱۲ شرط تعیین کرده، آن هم پس از نقض قطعنامه شورای امنیت که خودش هم آن را تایید کرده بود، وارد مذاکره نخواهیم شد. اگر قرار بر عمل به یکسری شروط باشد، این ما نیستیم که باید شروطی را رعایت کنیم؛ بلکه خود آنها (آمریکاییها) هستند که باید به یکسری شروط پایبند باشند، آن هم با کمتر بیقانون بودن.» ظریف ادامه داد: «من از آنها نمیخواهم که قانونمدار باشند چراکه این تقریبا غیرممکن است؛ اما من میخواهم که کمتر بیقانونی کنند.»

مجری این نشست در ادامه به سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر گذشته اشاره کرد و گفت که هیچ یک از آنها احتمال گفتوگوهای آتی میان دو کشور را رد نکردند و پاسخ وزیرخارجه ایران را در این رابطه خواست که ظریف تاکید کرد: «ما قبلا نیز با یکدیگر گفتوگو داشتهایم. ما یک سند (توافق) ایجاد کردیم. بهعنوان شخصی که در مذاکرات برای تنظیم این سند (برجام) حضور داشت باید بگویم که هیچ سند بهتری از این توافق نمیتوانست تنظیم شود و نه ایران و نه آمریکا نمیتوانستند به توافق بهتری برسند. بنابراین، جای گفتوگو وجود دارد؛ اما شما ابتدا باید به نتایج گفتوگوهایی که در گذشته داشتهاید، پایبند باشید.»

وزیرخارجه ایران در ادامه گفت: «اولین مرحله، ما باید ببینیم که آمریکا واقعا مایل است که نشان دهد هدر دادن وقت برای گفتوگو با آنها ارزش دارد یا خیر.» مجری برنامه از وی پرسید که «آمریکا چطور باید این موضوع را نشان دهد» که ظریف پاسخ داد: «با اجرای تعهدات خود ذیل قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل.»

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران تصریح کرد: هیچ دلیلی برای مذاکره بیشتر وجود ندارد آن هم در شرایطی که نتایج یک دوره نسبتا طولانی و مذاکرات سخت که در گذشته انجام گرفته، روی هواست و آمریکا بهطور فعال در تلاش است تا این نتایج را تضعیف کند؛ اقدامی که تمام جامعه بینالمللی به جز اندک انگشتشماری آن هم بهخاطر گرفتن منافع بیشتر از آمریکا، با آن مخالفت کردهاند.»

برجام

وزیرخارجه ایران در پاسخ به سوالی درباره «میزان اختلافات و مباحثات در ایران درخصوص هرگونه مذاکره و توافق با آمریکا» گفت: «خوشبختانه، امروز درباره هر مساله و موضوعی، در ایران مباحثهای وجود دارد. طیف و گستردگی دیدگاهها درباره مسائل مختلف در ایران، درست به میزان گستردگی عقاید و نظرها در هر جای این دنیاست. در ایران هم این دیدگاه وجود دارد که گفتوگو با آمریکا حلّال تمام مشکلات است و هم این دیدگاه که گفتوگو با آمریکا بسیار مخرب خواهد بود و در طیف میانی این دو دیدگاه کاملا متضاد، دیدگاههای مختلفی وجود دارد، درباره اینکه آیا برجام توافقی بود که ارزش گفتوگو با آمریکا را داشت یا خیر، آیا اصلا توافق خوبی بود؛ البته اقلیتی در ایران هم هستند که معتقدند برجام توافق خوبی نبود.»

چشمانداز روابط ایران و عربستان

در ادامه مجری برنامه از ظریف درباره چشمانداز روابط ایران و عربستان سعودی بهویژه از زمانی محمد بنسلمان در این کشور به قدرت رسیده است پرسید. ظریف پاسخ داد؛ ما در فارسی مثالی داریم که وقتی شما به خواستگاری میروید ۵۰ درصد مساله حل است. ۵۰ درصد بقیه به پاسخ طرف دیگر آنها بستگی دارد. متاسفانه عربستان سعودی بهدنبال کاهش تنشها نیست. در واقع سعودیها به این معتقد هستند که افزایش تنشها به نفع آنها است. ببینید با قطر چه کردند.

مصالحه غیرممکن

بهنظر نمیرسد که هیچگونه مصالحهای در مورد سیاست هستهای ایران بین دو سوی آتلانتیک ممکن باشد. با خروج از برجام، آمریکا ارزشهای ساختاری اروپا-چندجانبهگرایی و نظمجهانی قانونمدار- را به چالش کشیده است. آمریکا با بازگرداندن تحریمها، نقاط ضعف اروپا، نظیر عدم استقلال مالی را هدف قرار داده است و به این ترتیب موجب شد تا اروپا نتواند به تعهدات خود در برجام عمل کند. از این رو مصالحه با آمریکا موجب تحقیر اروپا خواهد شد. اروپا در صورتی که نتواند بیانیههای سیاسی خود را عملی کند میتوان منتظر به مخاطره افتادن امنیت خود و یک رقابت تسلیحاتی احتمالی در خاورمیانه شود.

اتحادیه اروپا باید ابتدا جدا از روابط فراآتلانتیکی این موضوع را بپذیرد که یک تناقض منافع و ارزشها میان بروکسل و واشنگتن وجود دارد که این موضوع پیرامون توافق هستهای ایران نمود یافته است. از سوی دیگر اتحادیهاروپا برای حفظ استقلال سیاسی و مالی خود باید تلاش کند تا روابطش را با نظم جهانی جدید برقرار سازد. بهعبارت دیگر اروپا باید با روسیه و چین تلاش خود را انجام دهد که از برجام محافظت کرده و در برابر یکجانبهگرایی آمریکا، مدل چندجانبهگرایی را حمایت کند.