واقعیت صادرات نفت ایران در دوران تحریم

با این حال با توجه به محرمانه بودن اطلاعات صادرات نفت خام ایران در دوران تحریم؛ نمیتوان به اعداد و ارقام اعلام شده اطمینان صد در صدی داشت و تنها باید دید کدام عدد میتواند به شرایط فعلی نزدیکتر باشد.

در چنین شرایطی خبرگزاری رویترز روز گذشته از کاهش صادرات نفت خام ایران به آسیا به کمترین سطح در پنج سال گذشته خبر داده است که اگر صحت داشته باشد، به این معنا است که افت صادرات نفت خام ایران به این منطقه، نسبت به دور قبلی تحریمها نیز بیشتر بوده است.

این خبرگزاری تحریمهای نفتی آمریکا را دلیل اصلی این اتفاق عنوان کرده است. با این حال انتشار این آمار نمیتواند نشانگر تمام واقعیت صادرات نفت خام ایران به آسیا باشد، زیرا در کنار معافیت خریداران اصلی نفت خام ایران در این قاره، شرکت ملی نفت ایران روشهای مختلفی برای رساندن نفت خود به بازار جهانی در دوران تحریم دارد که همچنان با اتکا به آنها نفت خود را روانه بازار میکند.

ادعای رویترز مبنی بر رسیدن صادرات نفت خام ایران به آسیا به کمترین سطح در ۵ سال گذشته در حالی است که با اعطای معافیت به خریداران نفت خام ایران در آسیا، انتظار میرود این کشورها بتوانند در فرصتی ۱۸۰ روزه که در اختیار دارند، روزانه بیش از ۹۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کنند. کمترین سطح صادرات نفت خام ایران در سال ۲۰۱۳ رقم خورد. در این سال، ایران که علاوه بر تحریمهای آمریکا تحت تحریمهای سازمان ملل نیز قرار داشت، صادراتش در ماه مه به ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید.

با وجود گزارش رویترز که از رسیدن صادرات نفت خام ایران به آسیا به کف ۵ساله خبر میدهد، گزارشهایی منتشر شده است که نشان میدهد صادرات نفت خام ایران در سطحی قابلتوجه به بازارهای جهانی ادامه دارد. «دنیایاقتصاد» در گزارشی با عنوان «غافلگیری از صادرات نفت ایران» به بررسی گزارش اکونومیست پرداخته که با استناد به اطلاعات بهدست آمده از شرکت کارگومتریکس که تردد نفتکشها را ردیابی میکند، تاکید کرده بود ایران در ماه بازگشت تحریمها، روزانه ۲ میلیون بشکه صادرات داشته که تقریبا ۱۰۰ درصد بیشتر از برآوردهای قبلی از میزان صادرات نفت خام ایران در نوامبر بوده است.

ایران برای حفظ صادارت نفت در دوران تحریم روشهای مختلفی را بهکار میگیرد که یکی از آنها عرضه نفت خام ایران در بورس انرژی است که آبان ماه امسال برای اولینبار در تاریخ نفت ایران، رقم خورد. با استفاده از این روش، در آبان امسال و در دو مرحله، یک میلیون بشکه نفت خام از طرف شرکت ملی نفت ایران به فعالان بخش خصوصی فروخته شد تا از طریق آنها به بازار عرضه شود. به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت «خریداران نفت در بورس توانستهاند طلای سیاه را صادر کنند و مشکلی در این زمینه وجود نداشته است.» عرضه نفت خام در بورس انرژی بهعنوان یکی از روشهای دور زدن تحریمهای آمریکا اگرچه در ابتدا موافقان و مخالفان فراوانی داشت اما بهنظر میرسد راهحلی موثر بوده است زیرا طبق گفته زنگنه، مجوز لازم از سران سه قوه اخذ شده تا سه میلیون بشکه نفت دیگر در بورس انرژی تهران بهصورت ۱۰۰ درصد ریالی با نرخ ارز سامانه سنا بهفروش برسد. ایران روشهای دیگری از فروش نفت را نیز میداند که تجربه آن در دور قبلی تحریمها بهدست آمده است.

آماده شدن مشتریهای آسیایی

بر اساس گزارش رویترز، کشورهای چین، هند، ژاپن و کرهجنوبی در ماه گذشته چیزی حدود ۶۶۴.۸۰۰ بشکه نفت خام در روز از ایران وارد کردهاند که از کمترین سطح مجموع صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۳ نیز اندکی کمتر است اما حتی اگر این آمار را صحیح در نظر بگیریم، با توجه به تداوم فروش نفت به مشتریان اروپایی در دور جدید تحریمها، بهنظر میرسد مجموع صادرات نفت خام ایران از این رقمها بیشتر باشد و در ماههای آینده نیز با توجه به معافیتهای اعطاشده از سمت آمریکا، سیر صعودی به خود بگیرد. طبق این گزارش، کرهجنوبی بهعنوان کشوری که ایران سومین تامینکننده منابع نفتی موردنیازش است، در ماه نوامبر (آبان-آذر) برای سومین ماه متوالی وارداتش از ایران صفر بوده است.

این کشور اگرچه همزمان با بازگشت فاز دوم تحریمهای آمریکا علیه ایران در تاریخ ۱۴ آبان (۵ نوامبر)، در لیست کشورهای معاف شده از تحریمهای نفتی آمریکا قرار گرفت اما بر اساس گزارشهای موجود، پروسه از سرگیری خرید نفت ایران برای این کشور اندکی زمانبر است. ژاپن نیز وضعیتی مشابه کرهجنوبی دارد. این دو کشور آسیایی تا پیش از فرا رسیدن موعد بازگشت تحریمها شروع به کاهش خرید نفت از ایران کردند تا از طریق اثبات پایبندی خود به تحریمها، بتوانند دولت آمریکا را به اعطای معافیت از تحریمهای نفتی راضی کنند. هند نیز بهعنوان دومین مشتری نفت خام ایران در آسیا از این قاعده مستثنی نبود و برای اثبات حسننیت خود به آمریکا بهعنوان شریک سیاسی-تجاری، در ماه اکتبر (یک ماه پیش از فرا رسیدن تحریمهای نفتی ایران) خرید نفت از ایران را تا ۴۰ درصد کاهش داد.

خریداران آسیایی که پیش از این خرید نفت از ایران را کاهش داده بودند، از دسامبر (ماه جاری میلادی) خود را آماده میکنند تا وارداتشان از ایران را افزایش دهند. چین، کرهجنوبی، ژاپن و هند از جمله این کشورها هستند و طبق معافیت ۱۸۰ روزهای که برای خرید نفت ایران به آنها داده شده است، از ژانویه خرید نفت از ایران را از سر خواهند گرفت. به گزارش رویترز، چین بهعنوان بزرگترین خریدار نفت ایران در آسیا، در حالی خرید نفت از کشورمان را در ماه اکتبر به ۲۴۷ هزار بشکه در روز رسانده بود که در ماه گذشته میلادی (نوامبر) این میزان را به روزانه ۳۹۰ هزار بشکه در روز رساند. این میزان اندکی بیش از ۳۶۰ هزار بشکهای است که بهعنوان سقف مجاز برای خرید نفت خام چین از ایران در دوران تحریم عنوان شده بود. همچنین انتظار میرود هند خرید خود از نفت ایران را در ماه گذشته (نوامبر) به ۹ میلیون بشکه رسانده باشد.